Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 14.06.1936, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
SJÖLEIÐIN TIL INBLANDS.
Frh. af 2. síðu.
Rússlands. Hann fékk því mikla
reynslu í siglingum í ís og kulda
Norðuríshafsins.
I stríðinu við Svía 1611—
1613 var hann gerður að kap-
teini í norsk-danska sjóliðinu.
Sýndi hann þar hvað eftir ann-
að svo vasklega framkomu, að
hann varð einn af merkustu
sjóliðsforingjum Kristjáns kon-
ungs. Þegar konungurinn var
að útbúa leiðangurinn var það
ekkert óeðlilegt, að hann tryði
Jens Munk bezt til þeirrar ferð-
ar.
| EIÐANGURINN lagði af
stað frá Kaupmannahöfn
16. maí 1619. Á skipunum voru
einnig margir Norðmenn, því að
Jens Munk kom inn á norskar
hafnir til þess að velja sé há-
seta, áður en han lagði af stað
vestur á bóginn. Svo stefndi
hann til Hudsonflóans.
OFTIR 20 daga siglingu komu
þeir að suðurodda Græn-
lands og var það fljót sigling
á þeim árum. Þegar þangað var
komið lentu skipin í ís, og það
var ekki fyrr en í júlí sem þeir
komu að sundinu, sem tengir
Hudsonflóann og Atlantshafið.
Hudsonsundið er um 6000 km. á
lengd og um 70 km. á breidd í
hvorn enda, en á milli enda er
það frá 140 til 300 km. á breidd.
I gegnum þetta sund leitar
ísinn frá Hudsonflóanum og út
á hafið. I sundinu mætast ísinn
og sjávarföllin. Myndast þar
hringiða og er stórhættulegt
fyrir skip að leggja þangað leið
sína. Inn í þetta sund sigldi Jens
Munk og hinir hraustu skip-
verjar hans. Þeir vissu ekki, að
betra myndi að bíða í nokkrar
vikur, þar til ísinn væri kominn
út úr sundinu. Þeir voru alger-
lega ókunnir öllum staðháttum.
Það varð örvæntingarfull bar-
Alíslenzkt íélag.
Sjóvátryggingar,
Brunatryggingar,
Rekstursstöðvun-
artryggingar,
Húsaleigutrygg"
ingar.
Lifstryggingar.
átta dag eftir dag. Stundum
miðaði þeim ekkert áfram,
stundum hröktust þeir aftur til
baka. Þegar þeir voru komnir
um miðja vega dó einn báts-
maðurinn, Andrés Stavanger.
Það er auðvelt að geta sér þess
til, hvaðan hann hefir verið.
Norski sjómaðurinn var grafinn
í íshelli á norðurströnd sunds-
ins. Hann var aðeins einn
þeirra, sem létu lífið við það að
finna Norðurleiðina.
Leiðangursmenn voru í 6 vik-
ur að komast í gegnum sundið.
Undir venjulegum kringum-
stæðum hefðu þeir ekki átt að
vera meira en eina viku.
Svo hófst hin árangurslausa
leit um firði og árósa að hinni
ímynduðu leið til Kyrrahafsins.
Þeir fundu enga leið til Asíu, en
landið umhverfis flóann helgaði
Jens Munk Kristjáni Danakon-
ungi og kallaði það Nova Dania
(Nýja Danrnörk).
I hræðilegu ofviðri hrakti þá
af tilviljun inn í beztu höfnina
við Hudsonflóann; höfnina, sem
borgin Churchill liggur nú við.
Á þessari höfn gerðist rauna-
legasti atburðurinn í sögu rann-
sóknarferðanna. Þeir komust
nefnilega ekki út úr höfninni
aftur. Hauststormarnir neyddu
þá til þess að halda kyrru fyrir.
I lok septembermánaðar byrj-
uðu stórhríðarnar og í október
kom ísinn. Kuldinn jókst dag
frá degi og hann var enn þá
biturri en Jens Munk og félag-
ar hans höfðu búist við eftir
kynningu sinni af kuldanum í
Norðuríshafinu norðan við
Noreg. Þar hafði Golfstraumur-
inn haft sín áhrif á veðurfarið.
Þess vegna var leiðangurinn of
illa útbúinn, til þess að mæta
hinum harða vetri Norður-
Kanada.
Hefði Jens Munk og menn
hans haft lofðfeldi, þá hefði
þeim liðið betur. En þeir urðu
að sitja í hnipri umhverfis eld-
stæði, sem þeir höfðu búið til á
þilfarinu, eða þeir lágu dögum
saman í kojunum. Þegar þeir
voru á þiljum uppi hrúguðu þeir
svo miklu af fötum utan á sig,
að þeir litu út eins og einhver
óskapnaður. En klæðnaðurinn
hindraði blóðrásina og gerði þá
ennþá móttækilegri fyrir kuld-
ann. I þessum búningi gátu þeir
ekki farið á veiðar, hvorki til
þess að útvega sér nýmeti, eðá
til þess að fá hina nauðsynlegu
hreyfingu. Auk þess höfðu þeir
engin skíði og án þeirra þurftu
þeir ekki að hugsa til þess að
yfirgefa skipin.
CVO kom janúarmánuður með
^—70 gráða frost. Mennirnir
lágu skjálfandi í kojum sínum
og hlustuðu á það, hvernig glös-
in í meðalaskápnum sprungu
eins og skammbyssuskot. ■—
Hringinn í kringum þá heyrðust
brestir í ísnum, sem hrúgaðist
upp á báðar hendur. Á nóttunni
heyrðist þytur vindsins og stöð-
ugir ísbrestir.
Svo kom sjúkdómurinn —
hinn hræðilegi skyrbjúgur. —
Munk skrifar í dagbók sína 21.
janúr 1620, að 13 menn séu
veikir. 16 febrúar eru aðeins 7
menn heilbrigðir. Þegar kom
fram í júnímánuð voru aðeins
3 menn á lífi og þeir voru allir
veikir. Einn þeirra var Munk
sjálfur. Ilinir tveir höfðu kom-
ist í land um f jöru, en voru of
veikir til þess að komast um
borð aftur. Munk lá í koju sinni.
Á gólfinu við hlið hans lá káetu-
drengurinn hans dauður og í
öllum kojurn lágu dauðir menn,
sem ekki hafði verið hægt að
grafa.
1 fjögur dægur lá Munk
matarlaus í koju sinni. Þegar
hann hugði sér ekki líf framar
skrifaði hann einskonar kveðju
til þessa heims og lagði hana
hjá skýrslu sinni til Kristjáns
konungs:
,,Þar sem ég er nú orðinn von-
laus um, að mér verði lengra
iífs auðið, þá bið ég þess í guðs
nafni, ef einhverjir kristnir
menn koma hingað, að þeir taki
jarðneskar Ieyfar mínar og
þeirra, sem hér hvíla og grafi
í jörð niður, hvar fyrir þeir taki
sín laun á himnum. Áuk þess
óska ég að hjáliggjandi skýrsla
komist í hendur míns náðuga
herra, konungsins. Svo býð ég
heiminum góða nótt og fel sál
mína guði.“
En hann dó ekki. Aftur á
móti var nályktin orðin óþol-
andi í hinu hlýja veðri. Með
mestu erviðismunum komst
Munk upp á þilfar. Þar komst
hann að raun um það, sér til
mikillar gleði, að mennirnir
tveir, sem höfðu komist á land
voru á lífi. Með mestu erviðis-
munum hjálpuðu þeir skipstjóra
sínum á land.
TÁTÚ var vorið komið. Stórir
™ hópar af öndum og gæsum
flugu yfir höfðum þeirra. Isinn
var horfinn og fiskur var í öll-
um ám. En mennirnir þrír voru
altof veikir til þess að geta út-
vegað sér fæðu. Þeir gátu að-
eins sogið greinarnar á trján-
um, sem þeir fundu í nágrenn-
ihu. En þetta var einmitt lækn-
islyfið við skyrbjúg. Brátt voru
þeir orðnir svo frískir, að þeir
gátu veitt fisk og 18. júní voru
þeir orðnir svo frískir, að þeir
gátu sótt skotvopn urn borð,
svo að þeir gætu veitt fugla og
önnur dýr. Svo fóru þeir að
bera saman ráð sín um það,
hvernig þeir ættu að kornast
burtu frá þessum hræðilega
stað, þar sem um 60 félagar
þeirra höfðu látið lífið. Þeir
bjuggu Jaktina ,,Lamprenen“
til ferðarinnar. Líkunum var
kastað fyrir borð. Freigátunni
„Enhjörningen“ söktu þeir, svo
að hún stæði föst í árbotninum,
þegar hún yrði sótt aftur. Púð-
urbirgðirnar voru fluttar ofar í
skipið, svo að vatn skerndi þær
ekki. Líkin, sem voru um borð í
freigátunni voru látin liggja.
Þeir höfðu engan tíma til þess
að grafa alla þessa menn; þeir
vildu flýta sér burtu.
IK ANN 16. júlí 1620 settu þeir
^ upp segl og frásögnin um
það, hvernig þessir þrír menn
sigldu yfir Hudsonflóann og
heim til Noregs vitnar um dáðir
sjómannsins. Þeir voru 66 daga
alla leið, 33 daga yfir Atlants-
hafið. Ferðin yfir Hudsonflóann
gekk betur en í fyrra skiftið, en
samt sem áður skemdist stýrið
hjá þeim og þeir voru lengi að
koma því aftur í lag.
Þeir lentu í miklum stormum
og leki kom að skipinu. Þeir
áttu mjög ervitt með að halda
skipinu á floti. Það er næsta ó-
trúlegt, að þeir skyldu komast
alla leið. En 20. september
komu þeir upp að ströndum
Noregs, nálægt Sognefjorden.
Þar koma þeir auga á lending-
arstað, en voru orðnir svo mátt-
vana, að þeir gátu ekki bundið
skipið hjálparlaust.
Þeir kölluðu því á bónda, sem
þeir sáu á ströndinni og báðu
hann að hjálpa sér. En þegar
hann kom að og sá þessa
skuggalegu menn á jaktinni,
grindhoraða, skitna og skeggj-
Það er vandi
að gera kaffi
vinum til
hæfis, svo að
hinn r é 11 i
kaffikeimur
haldi sér.
Þetta hefir
G. S. kaffi-
bætir tekist.
Munið. að
biðja næst
um G. S.
kaffibæti.
Hami svíkur
engan.
Reynið sjálf.
Reynslan er
ólýgnust.