Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 26.06.1938, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
3
Stephan Lorant;
Vinkona keisarans
Saga um Katharina Schratt og Franz Joseph.
'\JÐ KYRLÁTA hliðargötu
™ Hietzing þorpsins í út-
jaðri Vínarborgar stendur
heimili einmana og því nær
gleymdrar, aldraðrar konu.
Nafn hennar var áður í heiðri
haft um heim allan. En þó
hennar sé nú sjaldan minst af
hirðfólki og höfðingjum eða öðr
um lýð út í frá, þá er hún enn
„hefðarfrú“ í augum fólksins í
hinu litla Hietzing-hverfi. Elztu
íbúar þessa hverfis, þar sem
hirðfólkið í Vín áður dvaldi,
taka lotningarfylst ofan hatta
sína, er þeir mæta henni á götu,
og horfa með sorgarsvip á eftir
þessari gamaldags-búnu frú,
sem eitt sinn var í öfundsverð-
ustu stöðu allra kvenna keis-
aradæmisins, henni, sem átti
einlæga vináttu og fullkomna
tiltrú hins aldraða þjóðhöfð-
‘ingja.
Hún sýndi honum sanna vin-
áttu og óbifandi drottinhollustu
-alt til enda hinna róstusömu
stjórnarára hans. Hún hug-
hreysti Franz Josef og mýkti
sársaukanum í raunum þeim, er
hann varð að þola og sem
hvorki voru litlar né fáar að
tölu,
Bróðir hans, Maximilian, var
tekinn af lífi, og tengdasystir
hans brann til bana, sonur
hans Rudolf fyrirfór sér, konan
hans var myrt, eftirlætisfrændi
hans varð hræðilegum sjúk-
dómi að bráð, og ríkiserfinginn
féll fyrir sviksamlegri
hönd morðingjans. Einungis
■eins óslitins og ánægjulegs vin-
•arþels fékk hann að njóta til
síðustu stundar, og sem rann
eins og rauður þráður vonar og
huggunar gegnum öll mótlætis-
árin: það var hið einlæga vinar-
þel, er Katharina Schratt auð-
sýndi honum án afláts.
Hún var eina manneskjan,
sem Franz Josef treysti hik-
laust. Og hún reyndist verðug
slíks trausts. Þessi vinkona
keisarans var ætíð mjög látlaus
og ómannblendin, og reyndi
aldrei að troða sér inn í glitbirtu
hirðlífsins. Og hún dró sig jafn
vel enn meira í hlé eftir dauða
hins aldna keisara. Þótt henni
vœri kunnugra en nokkurri
•annari manneskju um sorgar-
sögu Habsborgar-ættarinnar, þá
geymdi hún þær endurminning
ar í fylgsnum hjarta síns
og varðist allra spurninga.
Samt sem áður heppnaðist þó
vini mínum einum að ná tali af
henni Hann þurfti að fá upplýs-
ingar hjá henni um æisögu
Franz Josefs keisara, sem verið
var að semja. Hann lagði fyrir
hana ótal spurningar, en fékk
fengin voru eldri 'og reyndari
leikkonum.
„Farðu til keisarans og berðu
þig upp við hann,“ sagði ein-
hver við hana eins og í spaugi.
Þessari hugmynd skaut iðu-
lega upp í huga hennar, og hún
mintist á þetta við kunningja
sinn einn, sem var kunnugur
leyndarráðsmanni, er var í vin-
fengi við háttsettan embættis-
Reinhardt Reinhardtsson:
Minning,
Þ JKGAR grænar grundir
glitra, um aftanstundir,
daggarskrúða skærum í;
Ijúfust til mín líður —
létt sem blærinn þíður —
minning þín, svo helg og hlý.
Bið ég kveðju kæra
kvöldblæinn að færa
þér, sem hug minn allan átt.
Sárast þig ég þrái
þegar kvöldsins blái
himinn boðar: hljóða nátt.
Sit ég sem í draumi,
sól að mararstraumi
hnígur björt og blundar rótt.
Blómin höfuð hneigja,
hljómar allir deyja.
Ekkert truflar, alt er hljótt.
enga úrlausn, því hún þagði við
þeim öllum, nema hvað hún að
lokum virtist gripin af snöggri
löngun til að tala um sérstaka
tilhneigingu keisarans, og hróp-
aði: „En hvað honum þóttu góð
kálhöfuð!“
Og þetta var alt, sem hún lét
í ljós um einalíf Franz Jos-
efs keisara Margt væri það þó,
sem frú Schratt gæti opinber-
að, fengist hún til að tala.
Það var árið 1888, er hún
fyrst kyntist Franz Josef. Var
hún þá meðlimur leikflokks við
konunglega leikhúsið í Vínar-
borg, og þá ung að aldri. Ung-
frú Schratt var mjög framgjörn
og vildi fá að reyna sig við
vandasöm viðfangsefni, sem
mann í fjármáladeild stjórnar-
innar. Sá höfðingi skrifaði nafn
hennar á skrá þeirra, er ná vildu
fundi keisarans, og morgun
einn opnaðist hin stóra, hvíta
hurð að bókhlöðu keisarans, og
inn gekk hin feimna og skjálf-
andi Katharina Schratt.
í fyrstu var hún svo yfirkom-
in af geðshræringu, að hún fékk
engu orði upp komið. Að lokum
stamaði hún þó út úr sér erind-
inu.
Keisarinn kinkaði kolli góð-
látlega, til merkis um það, að
hann skildi hugarþel hennar
eða eftirlanganir í leikarastöð-
una. Og samtalið var þar með
á enda.
Strax næsta dag heimsótti
leyndarráðherra einn Adolf
Wildbrant leikhússtjóra og seg-
ir við hann: „Einum meðlim
leikflokks yðar, hinni gáfuðu
Fráulein Schratt, hefir auðnast
sú mikla hamingja, að ná hylli
keisarans, er hann veitti henni
viðtal í gær. ... Ég vona að þér
skiljið mig, ég kom ekki hingað
að boði Hans Hátignar. Heim-
' sókn mín er aðeins gerð sem
vinsamleg bending.“
Wildbrant skildi hvað gera
bar; stefnuskrá leikflokksins
var endurrituð strax sama dag-
inn og Fráulein Schratt þegar
fengin tvö leiðandi hlutverk til
að læra.
Frá því augnabliki varð hin
unga leikkona aðalhetjan í
reglulegu æfintýri. Og innan
fjogurra klukkustunda var það
orðið hljóðbært um alla borg-
iná, að keisarinn ætlaði að fara
í leikhúsið, því hann hefði löng-
ún fil að horfa á ungu leikkon-
úna, ungfrú Schratt.
Ög kvöldið sem keisarinn heim-
sot’tf leikhúsið, var það alskip-
að skrautbúnasta hefðarfólki,
er beið komu Franz Josefs. All-
ij*, sem eitthvað máttu sín, voru
þáíafi leikhúsinu.
Nokkrum dögum síðar ók
keisaralegur vagn upp að hí-
býlum leikkonunnár, til að
sækja hana og fara með hana til
Hermes Billa, hinnar litlu sum-
arhallar keisarafrúarinnar. El-
ízabet keisarafrú hafði þvert
ofan í allar hirðreglur boðið
Katharínu Schratt heim til sín.
Hana langaði til að kynnast
konunni, sem hafði haft svo
mikil áhrif á mann hennar, hinn
aldna keisara, er þá var kominn
fast að sextugu.
Keisarafrúin, sem þá var á
öðru ári yfir fimtugt, hafði all-
lengi búið skilin frá Franz
Josef, en hann ræddi þó oft
hreinskilnislega við hana um
öll vandamál sín, og hann hafði
sagt henni frá heimsókn Kat-
arinu og hversu sér hefði geðj-
ast að henni.
„Ég hefi ekki boðað yður
hingað sem keisarafrú, heldur
bara eins og kona,“ sagði frúin,
er hún leiddi gest sinn upp hall-
artröppurnar.
Keisarafrúin skýrði leikkon-
unni frá lífsferli sínum. Sagði
henni frá eyrðarleysi sínu,
sem gerði sér ómögulegt að
haldast lengi við á sama stað; og
hún talaði við hana um keisar-
ann, sem ávalt væri svo ein-
mana og vinalaus.
„Þér hafið ekki gleymt að
hlæja. Og ef til vill gætuð þér
flutt glaðværð inn í líf hans.“
(Frh. á 6. síðu.)