Alþýðublaðið - 17.10.1943, Page 2

Sunnudagur 17. október 1943,
*
Stjfðjið að stofnnn
BSindrahelmilisins!
FJÁRSÖFNUN til blindra
heimilis fer fram hér í
bænum í dag og verða seld
merki á götunmn í því til-
efni. Allir, sem vilja aðstoða
við sölu þessara merkja eru
beðnir að snáa sér til skrif-
stofu Blindravinafélagsins í
Ingólfsstræti 16 frá kl. 9 f.h.
lieikfélag Reykjavíkur
sýnir Lénharð fógeta kl. 8 í
kvöld. — Aðgöngumiðar seldust
upp á svipstundu í gær.
Frönskuitiámskeið Alliance Fran-
eaise
verður sett í Háskóla íslands,
mánudaginn 18. þ. m. kl. 6 síð-
degis. Væntanlegir þáttakendur,
sem þegar hafa innritað sig, eru
beðnir að koma þá til viðtals og
einnig þeir, sem hafa í hyggju að
stunda námskeiðið, en hafa ekki
gefið sig fram enn þá.
Ótrúlegt sleiiaríug á fram-
kvæmd orlofslaganna.
--- ♦ i ',i'i
Alþýðusambandið snýr sér til rikisstjórnarinn-
ar og kvartar nndan póst- og símamálastjóra.
Hann hefnr ekki fengizt til
aðbætaúr slæmum ágöllum
A LÞÝÐUSAMBAND ÍSLANDS snéri sér í gær bréflega
til félagsmálaráðherra og kvartaði undan sleifarlagi í
framkvæmd orlofslaganna. Jafnframt fer sambandið fram
á það við ráðherrann að hann gefi póst- og símamálastjórn-
inni fyrirmæli um að framkvæma lögin eins og andi þeirra
mælir fyrir um, og þó sérstaklega með tilliti til afhendingar
orlofsbóka.
Hefur stjórn sambandsins hvað eftir annað kvartað undan
því við póst og símamálastjóra hvernig stofnun hans framkvæmi
lögin, en ekkert orðið ágengt, og sá stjórnin sér því ekki annað
fært en að snúa sér beint til ráðherrans.
Vetrardagskrá ríkisnt-
varpsiis er að hefjast.
Ýmsar breytingar frá því, sem áður
hefir tiðkazt um kvöldvökur og fleira.
Af þessu tilefni snéri Alþýðu
blaðið sér í gær til fram-
kvæmdastjóra sambandsins,
Jóns Sigurðssonar og spurði
hann um þetta mál.
„Við höfum hvað oftir annað
í sumar kvartað undan því við
póst- og símamálastjóra, hæði
með viðtölum við hann og bréf-
lega, að framkvæmd orlofslag-
anna væri ekki á viðunandi
hátt.
skilningur me.ðal atvinnurek-
enda á lögunum. Allmargir út-
gerðarmenn hafa t. d. greitt
síldveiðisjómönnum orlofsfé,
eins og vera ber, en nokkuð
margir hafa tregðast við því —
og er ákveðið að Alþýðusam-
bandið hefji málssókn á hend-
ur þessum útgerðarmönnum.
Þá skal ég geta þess, að þegar
síldarsöltun lauk vildu flestir
saltendur líta svo á, að þeim
bæri ekki að greiða stúlkunum
orlofsfé, þar sem um ákvæðis-
vinnu væri að ræða. Þetta var
vitanlega alger misskilningur,
enda muntf saltendur nú véra
búnir að greiða.
Að lokum vil ég brýna það
fyrir verkafólki, að nota sér
þau hlunnindi til hins ýtrasta,
sem orlofslögin heimila því, að
sækja orlofsbækur sínar — og
ganga ríkt eftir því, að það fái
órlofsfé sitt greitt skilvíslega.“
Tfmarit AIMðuam-
banðsias komið tit.
’ITINNAN, Tímarit Alþýðu-
• samhandsins 8. tölublað
kom út í gær.
myndarlegasta.
Er ritið hið
Á forsíðu heftisins er stór
ljósmynd af ungum verka-
mönnum, sem eru að vinna í
hitaveitunni. Fyrsta greinin er:
Bandalag alþýðustéttanna, eft-
ir Jón Rafnsson, Mennt er
máttur, eftir Jón Sigurðsson,
Styrjöldin og átökin um það,
sem koma skal, með mynd, þá
er saga eftir Guðmund Daníels
son, sem heitir „Menn“. Pálína
Eggertsdóttir, skrifar grein um
starf búðarstúlkna. Þá er grein
um eitt elzta verkamannafélag
landsins, Báruna á Eyrarbakka,
eftir Vilhjálm S. Vilhjálmsson-,
og fylgir henni fjöldi mynda
frá Eyrarbakka og af forystu-
mönnum verkalýðsfélagsins,
enn fremur kvæði, sem Helgi
Jónsson frá Bráðræði orkti til
félagsins á eins árs afmæli þess
ráið 1905. Þá er kvæði, Fagra
stúlka, eftir Jón Jóhannesson
og loks grein með fjölda
mynda, sem heitir. „Tímarnir
breytast.“
Merkilegt afmæli:
Stúkan Verðandi, elzta stúkan á
Snðnrlaœdi heidur 3000. fnnd sinn.
VETRARDAGSKRÁ ríkisútvarpsins er í þann veginn að
hefjst. Ríður mikið á því, að vel sé til hennar vandað,
því að svo má segja að öll íslenzka þjóðin hlusti á útvarp.
Er ísland komið einna fremst meðal þjóðanna á sviði út-
varpsstarfsemi og hefur hátt á 25. þúsund útvarpshlust-
Mátfðahðldin af pessu tilefni eiga
að standa i tw® daga.
endur.
Formaður útvarpsráðs, Magn
ús Jónsson próf., ásamt útvarps
stjóra, Jónasi Þorbergssyni, boð
aði blaðamenn á sinn fund í
gær og skýrði þeim frá aðalefni
vetrardagskrárinnar.
Helztu breytingarnar frá því
sem verið hefir eru þessar: Á
sunnudagskvöldum verður nýr
þáttur, erindi um ýms efni, þó
helzt menningarmál, andleg
efni eða létt efni. Á miðviku-
dögum verður tekinn upp nýr
þáttur (á kvöldvökunum),
„Myndir úr sögu þjóðarinnar“.
A fimmtudögum verður tekinn
upp lestur Islendingasagna og
fræðileg erindi um þær. Á laug-
ardagskvöldum verða leikrit
mjög aukin frá því, sem áður
hefir verið, smáleikrit verða
felld inn í samfellda dagskrá,
sem ekki verður þegar stærri
leikrit eru.
Formaður útvarpsráðs skýrði
dagskrána og það, sem fyrir út-
varpsráði vekti með þeim breyt
ingum, sem á henni hafa verið
gerðar. Sagði hann m. a.:
„Eins og.vita má, verður öll-
um þorra dagskrárliða haldið
frá því, sem verið hefir. Kvöld-
vökur verða að sjálfsögðu upp
teknar og reynt að gera þær
sem allra bezt úr garði. Er t.
d. í ráði að fá sem svarar einu
sinni í mánuði á kvöldvökunni
úrvalserindi, er nefna mætti:
Myndir úr sögu þjóðarinnar, og
væri það þá uppistöðuerindi
þess kvölds. Annars á að vera
eitthvað fyrir sem flesta á
kvöldvökum, allt frá kvæðalög-
um til harmóníku.
Þátturinn um daginn og veg-
inn þarf að komast nær upp-
runalegum tilgangi sínum, og
hyggst útvarpsráðið að ná því
marki með því að fela fáum
mönnum að annast þennan
þátt. Við það þarf engan veg-
inn að bægja á brott erindum,
líkum þeim, sem upp á síðkast-
ið hafa verið flutt undir þess-
um lið, því að nóg rúm er fyrir
slík erindi annars staðar, t. d.
síðari hluta sunnudagskvölds,
sem ætlað er fyrir létta þætti
og fjölbreytilegt efni.
Erindafíokkar verða á þriðju
dögum. og að einhverju leyti á
mánudögum, eftir þörfum.
Verða yfirleitt sett á þá daga
hin þyngri erindi, en reynsla
þykir benda til þess, að hinir
fyrstu' yirku dagar í vikunni
séu bezt fallnar fyrir slíkt efni
eða beztu „hlustunardagar",
eins og það er kallað á útvarps-
máli. En vitanlega er það
smekksatriði, hvað menn vilja
helzt eða meta mest. Og ég
hygg að takast muni að fylla
svo vel út í umgerð dagskrár-
innar, að ekkert kvöld vikunn-
ar verði vanrækt, heldur hafi
hvert kvöld til síns ágætis
nokkuð.
Á fimmtudögum verður dag-
skrá enduð með íslendinga-
sagnaþætti. Þá verða lesnar
valdar íslendingasögur, en þess
á milli, eða við og við, væntan-
lega flutt erindi um ýmislegt
varðandi gildi þeirra og annað.
Þennan dag verður og þáttur-
inn: Frá útlöndum, eða yfirlit
um helztu viðburði úti í heimi.
En ætlunin er að breyta þess-
um þætti jafnframt í það horf,
að ekki verði síður getið ýmsra
menningarmála, sem annars
liggja fremur í láginni nú í út-
varpsfregnum erlendis, meðan
styrjöldin stendur. Má því
segja að þennan dag verði
blandað saman því innlenda og
erlenda, gömlu og nýju.
Á föstudögum verður út-
varpssagan fastur liður. En síð-
ari hluti dagskrárinnar það
kvöld verður fjölþættur. Er þá
ætlunin að hafa aðra hverja
Frh. á 7. síðu.
Fyrst og fremst höfum við
kvartað undan því, að orlofs-
bækur eru ekki til afhending-
ar, nema á helztu póstaf-
greiðslustöðum og kemur sér
þetta ákaflega illa fyrir fólk,
sem býr langt frá, því að sam-
kvæmt lögunum má ekki af-
henda orlofsbók, nema að við-
komandi kvitti sjálfur með
eigin hendi.
Til dæmis skal ég geta þess,
að Stokkseyringar verða að
sækja bækur sínar til Eyrar-
bakka, Grindvíkingar til Kefla-
víkur — og allir þeir, sem
heima éiga við ísafjarðardjúp
verða að sækja bækur sínar,
annaðhvort til ísafjarðar eða
Bolungavíkur.
í jafnstóru þorpi og Súðavík
er, þar sem meginþorri íbú-
anna er verkafólk, sem rétt á
að fá orlofsbók, verða allir að
fara sjóleiðis til ísafjarðar til
þess að geta fengið bók sína.
Þetta er, að okkar áliti al-
gerlega óviðunandi ástand —
og alveg víst, að þeir, sem
sömdu lögin, hafa ekki ætlazt
til þess að þau væru fram-
kvæmd á þennan hátt.
Ég hefi bent póst- og síma-
málastjóra á -— og þess er einn
ig getið í bréfinu til ráðherr-
ans, að hægur vandi sé fyrir
póst- og símamálastjórnina, að
auðvelda framkvæmd laganna
fyrir verkalýðinn með því að fá
einn umboðsmann í hverju
kauptúni og hverjum hreppi til
að annast afhendingu bókanna
— og í sambandi við vegavinnu
mega meðal þeirra gjarna vera
verkstjórar, sem vinna með
stórum vinnuflokkum jafnvel á
heiðum uppi — og geta þeir þá
afhent bækurnar á vinnustaðn
um.“
— En framkvæmd laganna
að öðru leyti?
„Orlofslögin eru ákaflega
vinsæl meðal verkalýðsins um
land allt. Afhending orlofsbóka
er hins vegar enn ekki komin í
gott horf — og hafa allmargir
verkamenn enn ekki sótt bæk-
ur sínar, jafnvel færri en gert
var ráð fyrir í fyrstu.
Þá hefir og komið upp mis-
ARIÐ 1884, 10. janúar,
var fyrsta góðtemplara
stúkan stofnuð hér á landi,
st. ísafold á Akureyri. Það
var norskur iðnaðarmaður,
Ole Lied að nafni, sem gekkst
fyrir því að þessi alþjóðafé-
lagsskapur festi rætur í ís-
lenzku þjóðlífi.
Rúmu ári síðar, eða 5. júli
1885 var svo fyrsta góðtempl-
arastúkan stofnuð hér sunnan-
lands, st. Verðandi nr. 9. Þáver-
andi yfirmaður Reglunnar á ís-
landi, Ásgeir Sigurðsson, síðar
aðalræðismaður Breta hér á
landi, gekkst fyrir því að send-
ur yrði maður hingað suður í
þeim tilgangi að útbreiða Regl-
una hér um slóðir. Það var
Björn Pálsson, ljósmyndari frá
ísafirði, sem fyrir valinu varð
til þess að inna þetta hlutverk
af höndum.
Björn dvaldi hér í bænum
um mánaðartíma og undirbjó
þetta mál. Sá, sem fyrstur rit-
aði undir stofnbeiðni í þessu
skyni, var Sveinn Jónsson tré-
smiður, og er hann enn óhvik-
ull félagi st. Verðandi. Af öðr-
um þeim stofnendum meðal
annarra, sem allt fram á aldur-
tilastund voru árvakrir og öt-
ulir starfsmenn stúkunnar, má
nefna Sighvat Bjarnason tré-
smið og Stefán Runólfsson
prentara. St. Verðandi nr. 9
hefir jafnan frá stofndegi verið
ein allra áhrifamesta stúkan
innan Reglunnar hér á landi,
enda ætíð átt meðal félaga
sinna öfluga menn og áhrifa-
ríka, eins og t. d. Björn Jónsson
og Tryggva Þórhallsson, fyrrv.
forsætisráðherra, sem báðir
voru athafnasamir og merkir
stjórnmálamenn, eins og kunn-
ugt er, og höfðu mikil og víð-
tæk áhrif á gang þjóðmálanna,
hvor á sínum tíma.
Merka menntamenn og menn
ingarfrfmuði, eins og Harald
'ííebrr-prófessor og Indriða
Einarsson rithöfund og fyrrv.
Stórtemplar.
Áhrifmenn um gang mál-
efna höfuðstaðarins, eins og
Pétur Halldórssoú borgarstjóra.
Merka skólamenn, eins og t.
d. Björn Jensson, Sigurð Jóns-
son skólastjóra og Olaf Rósen-
kranz leikfimikennara, en bæði
Sigurður og Ólafur voru um
mörg ár forustumenn stúkunn-
ar og Reglunnar í heild og
þekktir sem liprir, lægnir og
traustir starfsmenn málefnisins.
Af konum, sem unnið hafa
mikið starf fyrir stúkuna og
bindindismálið í heild, má með-
al annarra nefna hina stór-
merku og flugmælsku trúkonu
Ólafíu Jóhannsdóttur, auk
fjölda margra annarra kvenna
og karla, sem þegar eru horfin
sjónum vorum.
Af áhrifamönnum, sem nú
eru meðal annars starfandi á
þessu stórmerka og söguríka
bindindisheimili, má nefna
Jakob Möller, alþingismann og
fyrrv. fjármálaráðherra, Þor-
stein J. Sigurðsson, kaupmann
og þingtemplar í þingstúku
Reykjavíkur, Pétur Zóphónías-
son, ættfræðing og fyrrv. stór-
templar, sem verið hefir hinn
ótrauði starfsmaður bindindis-
málsins og Reglunnar um tugi
ára, Brynjólf Þorsteinsson, sem
að vísu er ungur að árum í
Reglunni, en áhugsamur og
mikill starfsmaður, og er hann
nú 1. æðstitemplar stókunnar,
Þórönnu Símonardóttur frú og
stórvaratemplar í Stórstúku ís-
lands, Guðmund Gunnlaugsson
kaupmann og konu hans, Þor-
valdínu Ólafsdóttur og þau
hjónin Karl Bjarnason bruna-
vörð og Kristínu Sigurðardótt-
ur, svo nokkur nöfn séu nefnd
af þeim f jölda merkra karla og
kvenna, sem nú skipa st. Verð-
andi nr. 9.
Með stofnun st. Verðandi
hefur I.O.G.T. starfsemi sína
hér í Reykjavík, höfuðstað
Framhald á 7. síðu.