Alþýðublaðið - 17.10.1943, Blaðsíða 5

iStwmudagur 17. október 1943.
ALÞTÐUBLAÐIÐ
KLUKKAN er fimm fyrir
hádegi. Það er barið að
dyrum hjá mér. Fox kapteinn
xeynir að blístra fótaferðar-
merki lúðurþeytaranna, sem er
næstum eins í franska og
ameríska hernum. En hann
hafði gengið seint til hvílu og
leit illa út. Hann minnti mig á,
að undirbúningur ferðárinnar
skyldi hefjast eftir hálfa
klukkustund. Þetta er í ágúst-
mánuði, en það er ekki hlýtt í
dvergbílnum, sem flytur mig
til flugvallarins í dagrenning-
unni. Eg kem þangað á sama
tíma og yfirmaður herstöðvar-
irmar, sem er mjög stór, mjög
ungur, mjög þeldökkur og mög
viðfeldinn undiroffursti. Liðs-
mennirnir stökkva á fætur.
Undiroffurstinn segir eitthvað,
sem ég heyri ekki, og allir setj-
ast aftur.
Foringinn, sem á að stappa
stálinu í flugmennina, tekur
fyrstur til máls. Ég fell í stafi
yfir orðum hans og framkomu.
Þetta er ekki yfirmaður að gefa
undirmönnum sínum fyrirskip-
anir, heldur sérfræðingur, sem
er að skýra fyrir meðborgurum
sínum, hve starf þeirra sé mik-
.ilsvert. Mennirnir, sem hann er
nð tala við, eru í þann veginn
að Jeggja líf sitt í hættu. Þeir
verða að skilja, að eyðilegging
magnesíumverksmiðju er vel
þess virði. Ræða hans er óhemju
nákvæm. Ljósin eru slökkt og
á sýningartöflunni koma fram
landakort í mismunandi mæli-
kvörðum, ásamt ljósmyndum,
teknum úr öllum áttum. Svo
nákvæmar eru myndirnar og
.skýringarnar, að þegar komið
er á árásarstaðinn, finnst manni
að maður hafi séð hann áður.
Nú er komið að fyrirliða loft-
skeytamannanna. Hann skýrir
frá því, hvaða bylgjulengdir
skulu notaðar í þessum leið-
angri og hvaða dulmálslykill.
Síðan kemur veðurfræðingur-
in. Herbergið er myrkvað aft-
ur og við fáum að sjá veður-
skilyrðin á svæðinu frá íslandi
til Rússlands. Hitalínur og jafn
vægislínur eru sýndar, og við
fáum að sjá, hverskonar ský eru
yfir hafinu, sem flugvélarnar
verða að fljúga yfir, yfir hæð-
unum, sléttunum, skógunum og
vötnunum. Við verður kannske
að fljúga alla leiðina í skýja-
hafi í tíu þúsund feta hæð, og
komum aðeins út úr því, þegar
ekki eru nema um sex mílur að
jmarkinu sem við eigum að hæfa
með sprengjum okkar.
Undirbúningnum lýkur með
■ávarpi yfirforingja ferðarinnar.
Hann dregur í fáum orðunj fram
aðalatriðin og skýrir mikilvægi
árásarinnar, sem er í vændum.
Hann veit, að hann getum treyst
okkur. Hann skipar fyrir um
niðurröðun flugvélanna í hóp-
fluginu og nefnir fyrirliðana og
aðstoðarmenn þeirra. Alvar-
lega óskar hann okkur góðrar
ferðar. Hann er vart íarinn,
þegar ærslin brjótast út og
minna mann á, þegar maður
var í skóla. Flugmennirnir slá
á herðar hvers annars og reyna
að hræða hvor annan með því
að segja ógnarsögur um árásar-
staðinn, en ég varð frekar að
geta mér til um efni þeirra, en
að ég skildi það. Við þjótum í
skála okkar aftur á þessum litlu
dvergbílum, sem eru á sveimi
um allt eins og flugur. Eftir
að hafa náð í yfirhafnir sínar,
þjóta áhafnirnar hver að sinni
flugvél. Allar vélarnar heita
einhverju nafni, sumar heita
eftir borgum, aðrar eftir kon-
um, nokkrar eftir hetjum eða
gamanleikurum og enn aðrar
bera sem nafn einhvern vel-
kunnan málshátt.
Við erum tilbúnir. Þegar
merki er gefið, hefur fyrsta
flugvélin sig á loft, og síðan
hver af annari með nákvæmlega
tíu sekúndna millibili. Nokkra
stund sveimum við yfir Eng-
landi til þess að komast í sam-
band við flugvélar, sem hafa
, lagt af stað annars staðar frá.
Hvert er fallegast?
Nýlega var efnt til fegurðarkeppni milli lítilla lamba í Reading, Pennsylvanía í Bandaríkj-
unum og var komið þangað með. lömb hvaðanæva úr hinu víðlenda ríki, eins og myndin
sýnir. Með hverju lambi var stúlka, sem bar borða og nafn síns héraðs. Af þeim þremur
lömbum, sem sjást á myndinni er eitt frá Texas, annað frá Virginíu og það þriðja frá
Colorado.
í fljúganði uirki.
P* FTIRFARANDI GREIN,
lýsir ferð í einu af hin-
um frægu fljúgandi virkjum
Bandaríkjanna í stríðinu.
Það er franskur flugmað-
ur, Croniglon-Molinier, sem
segir frá. Grein hans birtist
upphaflega í tímaritinu „La
France Libre” í London.
Þegar allir hóparnir hafa sam-
einast, er lagt af stað. Fyrsta
flugvélin er komin langt út yfir
hafið, þó að sú síðasta sé enn
langt inní yfir landi. Þetta er
eins og herskipafloti. Framund
an, fyrir aftan og til beggja
hliða eru aðrar flugvélar og
vélbyssuhlaup þeirra rísa eins
og hárbroddar. Óhemju afl er
þarna saman komið. Ég man
angistina 1940. Endurgjaldið er
á leiðinni.
Þegar við fljúgum í gegnum
ský, nota ég tækiíærið til þess
að kynnast áhöfninni. Flugmað-
urin, sem er frá Pineville í
Vestur-Virginia, er af skozk-
um uppruna. Hann er upp
með sér af flugvélinni sinni og
spyr mig hreykinn á svip,
hvernig mér lítist á hana.
,,Hún er framúrskarandi stöð
ug. I gær stýrði ég einni slíkri
í fyrsta sinn og ég var undr-
andi yfir því, hve lítið mun-
aði um það, að einvélin var
stöðvuð. Þegar hún er ekki full
hlaðin, flýgur hún prýðilega,
þótt tvær vélar stöðvist.
Ég tek sérstaklega eftir því,
hve gott útsýni er úr báðum
flugmannasætunum. Það er
eins og flugmaðurinn sitji í
stúkusæti.
Flugstjórinn er frá Rhode
Island. Hann er Gyðingur, dökk
ur yfirlitum, sýnilega vel gef-
/inn og er alltaf á verði. Hann
athugar stefnuna á stundar-
fjórðungs fresti, annað hvort til
þess að eyða tímanum eða að
gamni sínu, þar sem það er
óþarfi, af því að við fljúgum á
eftir öðrum flugvélum. Mæling
arnar eru sérlega auðveldar. í
horni sínu í flugklefanum hefir
hann nokkur dularfull tæki.
Allt, sem hann þarf að gera, er
að færa tvær sjálflýsandi lín-
ur í gagnstæðar stefnur og þá
fær hann stefnuna af sjálfu
sér.
Þegar hann er orðinn leiður
á þessu fer hann að reyna
byssu sína. Óþefurinn flæmir
mig út úr flugklefanum og ég
fer að tala við sprengjumann-
inn. Hann er frá Jasper í Texas.
Hann er dálítið spjátrungsleg-
ur og reynir að leyna ameríska
málhreimnum, af því að flug-
stjóranum féll hann ekki. Sam-
tal okkar þarna í skýjahafinu
nokkur þúsund fet yfir sjónum,
mundi hafa sómt sér vel á bað-
ströndinni við Deauville.
„Leikið þér polo?“
„Dálítið.“
„Golf?“
„Ekki sérlega leikinn í því.“
„Ég er meistari í Texas —.
eða svo gott sem.“
„Það er svo, en þú ert fjára
korninu ekki góður í teninga-
kasti.“
Þetta var álit vélamannsins.
Hann hafði komið út úr turni
sínum til þess að reykja vindl-
ing með okkur. Meðan árás
stendur yfir er hann stöðugt að
snúa sér í hringi með turni sín-
um og byssum. Hann er frá
Harlowton í Montanafylki.
Síðan kynnist ég hverjum
af öðrum. Loftskeytamaðurinn,
sem er af tékkneskum uppruna
er frá Rockford í Illinois, og
heldur því fram, að hann hafi
minnst svigrúm til þess að
skjóta af öllum í flugvélinni.
Aðstoðarmaður hahs, , annar
Gyðingur, er frá Sunbury í
Pennsylvaníu. Atfturskyttan er
Kaliforníubúi af ítölskum ætt-
um. Hægri hliðarskyttan, sem
einnig rann ítalskt blóð í æðum,
var fæddur í Chicago. Vinstri
hliðarskytta var frá Norður-
Carolina. Þannig var þessi á-
höfn frá níu ríkjum, komin af
fjórum eða fimm Evrópuþjóð-
um, og taldist til þriggja eða
fjögurra trúarflokka. Þessir
menn eru allir Ameríkumenn
og eru hreyknir af að vera það
og vinna saman í skemmtilegu
samstarfi og vináttu. Gamla
Evrópa hefir fleygt frá sér
mannlegum f jársjóðum, en Am-
•eríka hefir samlagað þá. Úr
þessum Skotum, Tékkum,
Frökkum og ítölum, hafa orð-
ið frjálsir borgarar í vold-
ugu lýðveldí. Ætli nýi heimur-
inn sé einn fær um að gera að
veruleika þá draumsýn, sem
gamla heiminn hefir svo lengi
dreymt?
Sprengjunum er varpað. Mér
er það óendalega miklu meiri
ánægja en hinum amerisku
kunningjum mínum, þar sem
ég sé byggingar hrynja til
grunna, ekki aðeins við höfn-
ina, sem var aðalmark okkar,
heldur einnig í nágrannahverf-
unum. Þó erum við aðéins fyrsta
aldan. Árásarhópurinn er stór
og vel útbúinn. Eg sé þýzku
orrustuflugvélarnar fljúga upp
umhverfis okkur. En mér finnst
ég ekki fá að horfa nógu lengi
á þessa eyðileggingu á hluta af
þýzku stríðsvélinni. Árið 1915
barðist ég af alefli fyrir því að
notaðar væru orrustuflugvélar,
af því að ég hataði sprengju-
varp. En nú, eftir að hafa lifað
tvær heimsstyrjaldir og eftir
það, sem ég sá í Frakklandi
1940, — vélbyssuskytturnar á
vegunum, skelfinguna, slátrun-
ina — þá er ekki snefill af við-
kvæmni eftir í mér. Gerið svo
vel, hundar, hérna er dálítið
handa ykkur. — hér svolítið
meira, ennþá meira. Það eru tíu
sinnum fleiri á eftir okkur en
komnir eru, og í nótt verða það
Bretar síðan Frakkar og svo
Ameríkumenn aftur. Já fantar,
við munum láta yklkur hafa
það sem þið eigið skilið.
Þýzku örrustuflugvélarnar
ráðast á okkur að framan og
aftan. Tvær af hverjum þremur
þeirra eru málaðar svartar. Það
þýðir að þær eru ætlaðar til
næturbardaga, en sökum flug-
vélaskorts, hafa Þjóðverjar
neyðzt iil að nota þær að degi
til líka. Það er þægilegra að
eiga við þær. Eg tek eftir því,
að Messerschmitt flugvélarnar
ráðast á okkur á löngu færi.
Fljúgandi virkin sem fljúga í
þéttu hópflugi, skjóta úr öll-
um byssum sínum sem eru nógu
stórar til þess að geta kallazt
fallbyssur. Sérhvert hinna
tuttugu virkja hefur tólf byss-
ur og úr hverri byssu er skotið
átta hundruð skotum á mínútu.
Engin orrustuflugvél gæti nálg-
ast þennan eld án þess að falla
þegar í björtu báli til jarðar,
eða að öðrum kosti að springa
þegar í þúsund mola. Óvina-
flugmenirnir reyna nýjar að-
ferðir. Úr f jarlægð miða þeir á
einhverja af hinum fjórum
skrúfum. Ef þeim tekst að
stöðva eina eða tvær af vélun-
um dregst bilaða flugvélin aft-
ur úr. Þá ráðast begar tólf til
Frh. á 7. síðu.
Veturinn kemur í þessari viku. Gelum við skapað kyrrð
og frið á heimilunum? Hlutverk útvarpsins — og dag-
skrá þess í vetur.
V
ETURINN KEMUR eftir fáa
daga. Fyrsti vetrardagur er
næstkomandi laugardag. Ég kvíði
alltaf fyrir vetrinum og hlakka
allt af til sumarsins. Mér er illa
við frost og snjó og er mikið fyrir
hlýju og sólskyn. Á sumrum leik
ég mér og les lítið, á vetrum leik
ég mér ekki — og les mikið. Vet-
urinn hefur líka löngum verið að-
allestrartíminn, fræðsiutíminn. Á
vetrum voru kvöldvökurnar. Og
sá, sem hefur upplifað kvöldvöku
í sveit, gleymir henni aldrei.
BORGARLÍFIÐ er ekki kyrlátt
og hér í Reykjavík er ys og þys
á flestum heimilum, jafnvel börn-
in komast ekki í næði, fyr en seint
á kvöldin. Hvað skyldu heimilin
vera mörg hér, þar sem friður
og kyrrð er á vetrarkvöldum, þar
sem lesið er og fólkið er að ein-
hverjum innistörfum, þar sem
börnin stunda sína kvöldvinnu,
kyrlát og hljóð? Ég hygg að þau
séu ekki mörg, því miður. Argið
í önn dagsins, úíi og inni, hér í
bænum, slítur taugunum, ekki síst
hjá börnunum. Ekkert er þeim því
eins nauðsynlegt og að á heimil-
unum sé kyrrð og hvíld á löngum
vetr ar kvöldum.
ÞAÐ ER SAGT, að ungt fólk
tolli ekki á heimilunum á kvöld-
in. Það borðar og þýtur út í
glauminn, á „rúntinn,“ í kvik-
myndahúsm, í kaffistofurnar og
kemur heim þreytt á sál og lík-
ama, eftir miðnætti. Þetta er illt —
og ástæðan fyrir því er sú, að
heimilin hafa frá upphafi verið
að skapa borgarmenningu, ef okk
ur tekst ekki að breyta þessu, ef
okkur tekst ekki að skapa ró og
kyrrð á heimilunum.
ÞAÐ ER EKKI MEININGIN að
hver heimilismaður sitji á sínu
rúmi, eða á sínum stól þegj-
andi og stari í gaupnir sér. Ein-
hvers konar verkefni þarf hver að
hafa, eitthvert hlutverk að vinna,
lestur og nám, handavinnu ein-
hverskonar o. s. frv. Og svo, þó
að ég sé enginn kirkjunnar mað-
ur, þá þurfa börnin að lesa bæn-
irnar sínar þegar þau eru háttuð.
Ég fullyrði að það sé beinlínis
heilsufræðileg nauðsyn. Eg hygg
að svefninn verði því barni ljúf-
ari, og síðustu mínúturnar áður
en augun lokast og ferðin inn í
draumalandið hefst, mýkri og
fyllri af hvíld og friði, ef barnið
les bæn sína, eða fer með fagurt
ljóð.
EIN AF GLÆSILEGUSTU upp-
fyndingum mannsandans hefir
breytt heimilislífinu ákaflega mik-
ið og skapað hættur fyrir það, út-
varpið. Það er hægt að misbrúka,
eins og allt milli himins og jarðar.
Það er kúnst að kunna á útvarp!
Útvarpið getur átt ákaflega mik-
inn þátt í því að laða unga fólkið
að heimilunum, en til þess þarf
efnið, sem það flytur að vera gott.
Ég vænti þess að í vetur verði
mjög vandað til kvöldvakarma, og
yfirleitt til alls efnis útvarpsdag-
skrárinnar.
ALLA ÁHERSLUNA verður að
leggja á efnisflutninginn á tíma-
bilinu klukkan 20,15—21.30, Það
er ein stund og 15 mínútur. Það
verður að eyða mjög miklu fé í
þennan tíma og það verður að
greiða þeim mönnum vel fyrir
efnisflutning, sem starfa á þessum
tíma, annars fær útvarpið ekki
góða starfskrafta. „Dagurinn og
vegurinn“ er vinsæll dagskrárlið-
ur, en útvarpið þarf að taka aftur
upp liðinn „Heyrt og séð,“ sem
það byrjaði einu sinni á. Liðurinn
(Frh. á 7. síðu.)