Alþýðublaðið - 21.10.1943, Qupperneq 4

Fimmtudagur 21. október 1943
ALf».YDr'~".^^,,r*
:(U|»ií|ðnfrlaði$
trtgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson,
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
„Yfiriæti Iþekk
lingarinnar“j|
HINAR ítarlegu ■ greinar
Jóns Blöndals, „Hvað seg-
ir þjóðarétturinn um rétt okk-
ar til einhliða sambandsslita?“,
sem nýlega birtust í Alþýðu-
blaðinu, haía að vonum vakið
stórmikla athýgli allra hugs-
andi manna hér á landi.
iÞví hefir um nokkurt skeið
verið haldið að okkur, að við
gætum. hvenær sem væri, slit-
ið sambandinu við Dani ein-
hliða, með því, að þeir hefðu
,, vanef nt1 ‘ sambandslagasátt-
málann frá 1918. eða ekki get-
að staðið við skuldbindingar sín
ar samkvæmt honum síðan Dan
mörk var hertekin 1940. Og nú
upp á síðkastið hafa óðagots-
mennirnir í sjálfstæðismálinu,
sem heímta sambandsslit ekki
síðar en 17. júní 1944, hvernig
sem þá verður ástatt, ekki far-
ið í neina launkofa með það,
að það isé meining þeirra að
þjóðin hafi sambandslagasátt-
málann að engu og byggi rétt
sinn til einhliða sambandsslita
á hinni staðhæfðu .,vanefnd“
hans af hálfu Dana.
En nú hefir Jón Blöndal sýnt
fram á það með sterkum rök-
um, að það sé að minnsta kosti
mjög vafasamt, að við getum
með nokkrum rétti sagt sam-
bandinu einhliða upp með skír-
skotun til vanefnda af hálfu
Dana. Og þeirri skoðun sinni
til stuðnings hefir hann vitnað
í þekkta þjóðréttarfræðinga er-
lenda, sem ýmsir höfðu þó hald
ið, af fyrri fullyrðingum Bjarna
Benediktssonar, helzta formæl-
anda óðagotsmannanna í sjálf-
stæðismálinu, að finna mætti
einhver rök hjá fyrir vanefnda
réttinum svokal],aða. En Jón
Blöndal hefir sýnt fram á, að
það er síður en að svo sé, og
verður því ekki neitað, að
„fræðimennska“ Bjarna hefir
orðið fyrir töluverðum álits-
hnekki við hinar ítarlegu og
vel rökstuddu greinar Jóns.
En í sambandi við tilvitnanir
sínar í hina erlendu þjóðréttar-
fræðinga hefir Jón Blöndal
bent á hverja nauðsyn beri til
þess fyrir okkur, litla þjóð, að
virða gerða samninga, hve
mikil áhætta því sé fylgjandi,
að flana út í einhliða sambands
slit á að minnsta kosti mjög
vafasömum réttargrundvelli,
og hve ástæðulaust það sé, þar
sem við eigum um tvær örugg-
ar leiðir að velja að settu
marki: leið hins frjálsa sam-
komulags við Dani, undir eins
og þeir eru aftur orðnir frjálsir
og frjálsar viðræður geta hafizt
við þá, og leið sambandslagasátt
málans sjálfs.
Það gat hver sagt sér sjálfur,
sem las greinar Jóns Blöndals,
að hjá því yrði ekki komizt fyr-
ir Bjama Benediktsson að
svara þeim á einn eða annan
hátt. En þess munu flestir hafa
vænzt, að hann reyndi að mæta
þeiim með einíhverjum gagnh
Sæni * í ? H i? r Oi a r n&oji:
Einingarpostulinn og starf
bans í verkalýðshreyfingnnnl
1 206. TÖLUBLAÐI ÞJÓÐ-
VILJANS þ. á. birtist rit-
smíð nokkur, sem hlotið hefir
nafnið „Einingin í verkalýðs-
hreyfingunni verður að eflast“.
Ritsmíð þessi er grein eftir nú-
verandi „ráðsmann“ Dagsbrún-
ar, Eggert Þorbjarnarson. Þar
sem greinin er að mestu per-
sónulegar álygar á undirritað-
an, verður ekki hjá því komizt,
að svara þeim lauslega, þó ég
telji það ekki hlutverki mínu
í verkalýðshreyfingunni eða
virðingu samboðið að standa í
persónulegum deilum við neinn
af þeim mönnum, sem fara með
málefni verkalýðsins, hversu
argir og ómerkilegir, sem þeir
kunna að vera; verður þó gerð
á þessu undantekning í þetta
sinn.
En vegna þess að greinar-
höfundur þykist bera mjög fyr-
ir brjósti eininguna í verkalýðs
hreyfingunni og stöðu sinnar
vegna sem ráðsmaður Dagsbrún
ar og formaður fulltrúaráðs
verkalýðsfélaganna, mætti ætla,
að hann hefði nokkura ástæðu
til þess að vilja vinna að ein-
ingu meðal verkamanna. Þykir
rétt að athuga lauslega eining-
arstarf hans um leið í nútíð og
fortíð.
❖
E. Þ. segir, að undirritaður
hafi ráðizt heiftarlega á\ hug-
myndina um stofnun Bandalags
vinnandi stétta og ráðizt á sína
eigin undirskrift í því máli. Ég
vísa til viðtals míns við Alþýðu
blaðið í sumar um það, hvort
ég réðist þar á bandalagshug-
myndina. Ég varaði við því að
láta 7. greinina í stefnuskránni
vera eins og hún var sett fram,
vegna þess að ætla mætti, að
stórpólitískt mál sett fram frá
sjónarmiði eins fremur illa séðs
stjórnmálaflokks myndi fæla
marga eðlilega þátttakendur frá
því að taka þátt í stofnfundin-
um. Enn fremur vildi ég ekki
láta leggja stefnuskrána fram
sem lög fyrir bandalagið, held-
ur sem samningsgrundvöll.
Þetta og ekkert annað hefi ég
á opiiiberum vettvangi sagt um
bandalagið. Hvorugt þetta
fékkst fram, og er nú árangur-
inn af því að koma í Ijós á þann
hátt, að sorglega fáir aðilar
hafa tilkynnt þátttöku í stofn-
fundinum og meiníyndnir m'enn
eru fyrirfram búnir að skíra
bandalagið „Bahdalag atvinnu-
kommúnista“.
rökum, því að svo alvarlegt mál
fyrir okkur er hér um að ræða,
og með útúrsnúningum einum
verða þau sterku rök heldur
ekki hrakin, sem Jón Blöndal
færði fram máli sínu til stuðn-
ings.
En af einhverjum ástæðum
hefir Bjarni Benediktsson í
svargrein sem birtist í Morgun-
blaðinu í gær, kosið að hliðra
sér sem mest hjá öllum rök-
ræðum við Jón Blöndal urn álit
hinna þekktu erlendu þjóðrétt-
aifræðinga á vandfndaréttin-
um. En því tíðræddara gerir
hann sér um Jón Blöndal sjálf-
an, kallar röbsemdafærslu hans
„yfirlæti þekkingarinnar“ og
þykir hann gera sig digran, að
hann, hagfræðingurdnn skuli
leyfa sér að deila um þjóðarétt
við sig, lögfræðinginn. Finnst
Bjarna Benediktssyni þetta
bersýnilega svo veigamikil og
snjöll röksemd fyrir málstað,
sínum, að hann getur ekki á sér
setið að endurtaka hana að
minnsta kosti í hverjum dálki
greinár sinnar, svo sem til þess
stefnuskrá bandalagsins og á-
varp Alþýðusambandsins og
svíkið mína eigin undirskrift,
eru vísvitandi ósannindi hjá E.
Þ., það er að segja, ef hann er
orðinn sér þess meðvitandi, hve
nær hann segir ósatt og hvenær
hann segir ekki ósatt.
Ég hefi aldrei skrifað undir
áðurnefnd plögg, enda hafa þau
aldrei legið frammi til undir-
skriftar. Ég skrifaði undir
fundargerð þess fundar, sem
gengið var frá bandalagsmál-
inu á, eins og allar aðrar fundar
gerðir, þegar ég hefi mætt á
fundi. í þeim undirskriftum
felast engar samþykktir á gerð
um fundanna, heldur aðeins
viðurkennig a því, að ég hafi
verið mættur á fundi. Þetta
veit E. Þ. og eins hitt, að ég
fylgdi málinu út úr sambands-
stjórn með þeim skilningi, að
um það bæri að semja nánar á
stofnfundi.
En hvers vegna er E. Þ. að
það reynist happadrjúg eining
nú? Heldur hann kannske, að
blása sig upp út af þessu máli
arstefna fyrir hið verðandi
bandalag, að væntanlegir mátt
arviðir þess taki að rífast um
stofnun þess og tilveru um það
leyti, sem stofnunin á að fara
fram. Ekki held ég, að E. Þ. sé
svo vitgrannur. En hitt grunar
mig, að E. Þ. sjái nú fyrir, að
bandalagið verði ekki stofnað
eftir hans einingarstefnuskrá
eða eftir kokkabókum kommún
ista, og þess vegna vilji E. Þ.,
þessi hundflati rússadaðrari,
koma í veg fyrir stofnun banda
lagsins og þá auðvitað beita nær
tækasta vopni sínu og flokks
síns, lýginni, til þess að eyði-
leggja bandalagið þegar við
stofnun þess.
Ég er vongóður um það, að
betri hlutinn af flokksmönnum
E. Þ. sjái að sér í tíma og felli
niður 7. grein stefnuskrárinnar
og leggi stefnuskrána fram,
sem saniningsgrundvöll, og að
fengnum þeim breytingum sjáj
þeir aðilar, sem nú hafa neit-
að þátttöku í stofnfundinum,
sig um hönd og gerist nú þegar
við stofnun bandalagsins virkir
þátttakendur í því.
Ég læt svo útrætt um banda-
lagið og einingarstarf E. Þ. í
þágu þess, en sný mér að því
að lýsa einingarstorfi hans í
verkalýðshreyfingunni fyrr og
nú.
að sýna lítillæti vísdóms síns.
Að sjálfsögðu þarf ekki að
óttast, að neinn hugsandi mað-
ur láti blekkjast af þvílíkum
málflutningi. En þar að auki
vill svo vel til að slíkar „rök-
semdir“ bíta lítið á Jón Blöndal,
og þó sérstaklega, þegar þær
koma frá Bjárna Benediktssyni;
því að Jón Blöndal hefir þróf í
þjóðarétti frá Hafnarháskóla,
það sama og heimtað er af hverj
um lögfræðingi, útskrifuðum
frá þeim skóla; en ekki er
vitað, að Bjarni Benedikts-
son hafi neitt próf í þjóða-
rétti yfirleitt. Bjarni verður
því áreiðanlega að gera bragar
bót og færa einhverjar veiga-
meiri líkur fyrir því, að hann
hafi skilið hina erlendu þjóð-
réttarfræðinga betur en Jón
Blöndal, ef hann vill rétta við
fræðimannsálit sitt eftir það
áfall, sem það fékk við grein
ar hans. Og þangað til fer tví-
mælalaust bezt á því fyrir
Bjarna, að tala sem hógværleg-
| ast um lögfræðiþekkingu sína
að því, er þjóðarétt snertir.
Upp úr síðustu heimsstyrjöld
gengu miklar byltingaröldur
yfir heiminn eins og kunnugt
er. Austur í Rússlandi var
stofnað verkamannaríki, og
vestur á ísafirði tóku verka-
menn við stjórn bæjarfélags. Á
báðum þessum stöðum tóku
verkamennirnir við af þröng-
sýnu og illa innrættu íhaldi,
sem skilaði af sér bæjar- og
þjóðfélögunum atvinnutækja-
lausum og félausum með hung-
urvofum við dyr hvers alþýðu-
manns.
Fyrsta verk verkamannanna
á báðum stöðunum var að út-
vega atvinnutækin og koma fólk
inu í atvinnu og skapa því
brauð. Rússarnir erjuðu jörð-
ina og efldu iðnað sinn, en Is-
firðingar settu á stofn útgerð í
stórum stíl. Allt gekk sæmilega
hjá báðum um hríð, en brátt
komu á báðum stöðunum fram
einingarpostular, sem brýndu
fyrir fólkinu, að stjórn verka-
manna væri í mörgu áfátt, og
ekki bæri að styðja viðlejitni
þeirra til þess að ná settu tak-
mark. Rússarnir styttu sína ein
ingarpostula um höfuðin eins
og kunnugt er, og eru þeir úr
þessari sögu.
Vestur á ísafirði á vinnu-
stöð Samvinnufélags ísfirðinga
vann ungur sameiningarpostuli
að nafni Eggert Þorbjarnarson.
Eins og kunnugt er var og er
Samvinnufélag ísfirðinga eign
sjómanna og verkamanna á
1' IMARITIÐ HELGAFELL,
júlí- og ágústheftið, sem
nú er nýútkomið, minnist á
áskorunina, sem 270 mennta-
menn og athafnamenn úr öll-
um flokkum sendu alþingi ný-
lega, um að ganga ekki frá form
legum sambandsslitum við Dan
mörku, að óbreyttum þeim að-
stæðum, sem íslendingar og
Danir eiga nú við að búa. En
á meðal þeirra, sem skrifuðu
undir áskorunina, voru báðir
ritstjórar Helgafells, þeir
Magnús Ásgeirsson og Tómas
Guðmundsson. I ritstjórnar-
grein þeirra um þetta skjal,
þar, sem undirtektir blaðanna
eru gerðar að umtalsefni, segir
meðal annars:
„Alþýðublaðið hefur eitt þeirra
allra treyst sér til að birta það, og
kunna aðstandendur áskorunarinn
ar því að sjálfsögðu þakkir fyrir,
þótt aðgreining blaðsins milli „á-
hrifamanna“ og „almennings“ í
því sambandi hefði mátt niður
falla. Þjóðviljinn hefur notað sér
hana til að slá á þá strengi, að
hér séu að verki aðeins nokkrir
einangraðir „heldri menn“ eða
„fínir menn“. Ekki erum við þó
frá því, að hefði verið hér um al-
menna fjársöfnun til Rauða kross
Sovétríkjanna að ræða, mundi hið
raunsæja baráttublað hafa talið
flest þessi 270 heldri manna nöfn
öllu eftirsóknarverðari en önnur
jafn mörg úr kjörskrá Reykjavík-
ur í réttri stafrófsröð, og vissulega
hefðu þau ekki verið of góð undir
slíka áskorun. En hvað sem veld-
ur, virðist Þjóðviljinn vera sam-
rýndari ríkum mönnum en fínum
í skilnaðarmálinu. Tíminn, eða
öllu heldur ritstjóri hans, telur
Anglýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera »
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnarí
Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvðlði.
Sfml 4906.
staðnum. Afkoma fyrirtækisins
og eigenda þess var fyrsf og
fremst undir því komin, að vel
og ötullega væri unnið cg var-
anleg eining verkamannanna og
sjómannanna skapaðist um fyr-
irtækið fyrir fórnfýsi og sam-
starf verkamanna á sjó og
landi.
Þetta skildi E. Þ. líka mæta
vel, enda hóf hann sameiningar
starf sitt á staðnum með því að
brýna fyrir verkamönnunum að
fara sér ekki óðslega í vinn-
unni og láta sér ekki of annt
um hag samvinnufélagsins.
Árangurinn af þessu eining-
ar starfi varð sá, að sundrung
og vinnuspilling þroskaðist á
vinnustað félagsins og óx að
lokum félaginu svo yfir höfuð,
að starfrækzlu stöðvanna var
hætt litlu síðar.
Nokru síðar var sami E. Þ.
kosinn í bæjarstjórn ísafjarð-
ar með atkvæðum kommúnista
Frh. á 6. síðu.
undirskriftirnar einkum túlka vilja
gáfaðra manna í landinu, enda svo
háskalegar, að þeirra vegna beri
að hraða fullum sambandsslitum
sem allra mest. Að líkindum er
lýðveldisdagur ritstjórans því 1.
febrúar að ári, svo sem bæjar-
stjórn Seyðisfjarðar hefur sam-
þykkt áður, ásamt nokkurri til-
færslu á afmælisdegi Jóns Sigurðs
sonar.
Morgunblaðið, aðalmálgagn Sjálf
stæðisflokksins, á að sjálfsögðu
um sárast að binda vegna undir-
skriftanna, svo mjög sem þær
benda til víðtæks skoðanamunar
innan flokksins, enda gætir þar
fremur angurværðar en forherð-
ingar út af þeim. Raunar gefur
blaðið í skyn, að þeir, sem þannig
hafa tekið sér persónulegt full-
veldi til að hafa- sjálfstæða skoðun
á lýðveldismálinu, muni helzt vera
á hnotskóg eftir dannebrogskross-
um í staðinn, en jafnframt upp-
lýsir það, að danskir áhrifamenn
erlendis séu gersamlega andvígir
öllum drætti á skilnaði af vorri
hálfu, svo sem áður er kunnugt
um Dani á íslandi. Dagblaðið Vísir
veður reyk um málið af miklum
dugnaði og staðhæfir að lokum, að
slík áskorun, er brjóti í bág við
skoðanir mikils þorra þjóðarinn-
ar, eigi engan rétt á sér, meðan öll
gögn í fullveldismálinu hafi ekki
verið lögð á borðið. Eftir þessu
hefur sá meginhluti þjóðarinnar,
sem Vísir telur sér, myndað sér
skoðun án nauðsynlegra gagna, og
því marklausa að blaðsins dómi,
enda styður það núverandi ríkis-
stjórn sem fastast, þótt yfirlýsing
liggi fyrir frá forsætisráðherra
hennar um sams konar afstöðu í
Frh. á 6. síðu.