Alþýðublaðið - 05.11.1943, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐiÐ
Föstudagur 5. nóvember 1943*
Fjárlogin fyrir árið 1944:
Nefndarálit og breytingartillðgnr meiri-
bluta fjárteitinganefndar.
Stóraukin framlög til verklegra framkvæmda.
ONNUR UMRÆÐA FJÁRLAGANNA fyrir árið 1944
hófst í sameinuðu þingi í gær, en áður hafði meiri-
hluti fjárveitinganefndar, þeir Pétur Ottesen, Páll Zophon-
íasson, Skúli Guðmundsson, Ingólfur Jónsson, Þorsteinn
Þorsteinsson og Finnur Jónsson skilað áliti um fjárlaga-
frumvarpið og breytingartillögum við það. Lýsti Finnur
Jónsson þó nokkurri sérstöðu sinni einkum með tilliti til
væntanlegra launalaga og hækkaðs framlags til alþýðu-
trygginga, sem hann telur nægilegt svigrúm til að mæta.
Breytingartillögur nefndarmeirihlutans fela í sér stórkost-
legar breytingar til bóta á fjárlagafrumvarpinu, fyrst og fremst
stóraukin framlög til verklegra framkvæmda. En samtals er
gert ráð fyrir hækkun tekjuáætlunarinnar um 20,1 milljón, upp
í 87,1 milljón, og gjaldaáætlunarinnar um 17,2 milljónir, upp í
79,7 milljónir.
fUþijðnblaMð
Útgefamdi: Albýlaflokkuriiin.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í AI-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 4G aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
f t __I_____———m~ mmmmmmmm^mmmmmmmmmt
Framsókn á mófi bæjar-
reksfri kvikmyndahúsanna!
EGAR meirihluti bæjar-
stjórnarinnar hér í Reykja
vík tók þá ákvörðun í fyrravet-
ur, að bærinn skyldi taka rekst
mr kvikmyndahúsanna í sínar
hendur, var því fagnað af flest
um hugsandi mönnum, sem ekki
sjá ástæðu til þess að slíkur
atvinnurekstur sé tryggður ein-
staklingum í gróðaskyni, og það
því síður, sem það vill allsstað-
ar við brenna þar sem kvik-
'kvikmyndahús eru í einka-
rekstri, að lélegar og miður
menntandi myndir séu hafðar
á boðstólum fyrir almenning af
því,i að þær esru ódýrari og
meira á þeim að hagnast.
En engum duldist, að hár
myndi verða við ramman reip
að draga, áður en samþykkt
bæjarstjórnarmeirihlutans næði
fram að ganga í veruleikanum.
Flokkur íhaldsins í bæjarstjórn
var samþykktinni fjandsamleg
ur frá upphafi og eigendur kvik
myndahúsanna neyt-tu að sjálf-
sögðu aðstöðu sinnar til þess
að hindra framkvæmd hennar
í lengstu lög. Þeir neituðu að
selja bænum kvikmyndahúsin
nema við því verði, að frá-
gangssök vur.
Það var ekki um annað að
gera, en að menn úr þeim flokk
um, sem að samþykkt bæjar-
stjórnarmeirihlutans höfðu stað
ið, flyttu á alþingi frumvarp
til laga um heimild fyrir bæ-
inn til þess að taka kvikmynda
húsin eignarnámi við hæfilegu
endurgjaldi og þaö gerðu tveir
af þingmönnum Reykjavíkur,
þeir Stefán Jóh. Stefánsson og
Sigfús Sigurhjartarson, í byrj-
un þess þings, sem nú situr.
Mátti ætla, að það gengi sæmi-
lega, að koma þessu fruinvarpi
í gegnum þingið með því, að
ekki aðeins AlbýðufJokkurinn
og Kommúnistailokkurinn. held
■ur og Frámsóknarflokkurinn
hefir talið sig bæjarrekstri kvik
myndahúsanna mjög hlynntan,
nú einnig upp á síðkastið, efíir
að samþykktin um hann var
■gerð í bæjarstjórn.
En hvað skeður? Þegar málið
feemur úr nefnd á alþingi, hef-
ir fulltrúi Framsóknarflokksins
í henni tekið höndum saman við
fulltrúa íhaldsins, þar á meðal
eiganda annars kvikmyndahúss
ins, sem um er að ræða, og
leggur ásamt þeim til, að eign-
amámsheimildin á kvikmynda
húsunum sé tekin út úr frum-
varpinu og það þar með raun-
verulega eyðilagt.
Enn er ekki vitað með neinni
vissu hver afstaða Framsókn.ar
flokksins í heild er til þessa
imáls, hvort hann stendur að
þeim breytingartillögum, sem
fulltrúi hans í nefndinni flytur
ásamt fulltrúum íhaldsins til
þess að eyðileggja málið, eða
hvort aðrir þingmenn flokksins
ætla þrátt fyrir þær að fvlgja
því. En sé svo, að hann standi
að baki breytingartillögunum,
þá er þar um stórkostleg svik
Alþýðublaðið hefir þegar
stuttlega skýrt frá þessu áliti.
meirihluta fjárveitinganefndar,
en birtir það nú hér á eftir orð-
rétt:
„Fyrsti fundur fjárveitinga-
nefndar á þessu þingi var hald-
inn 7. sept.. en alls hefir nefnd-
in baldið 41 fund. Eftir að
nefndin hafði haldið 20 fundi,
varð sú breyting á skipun henn-
ar, að Helgi Jónasson, fundar-
skrifari nefndarinnar, varð að
hverfa af þingi, sökum þess að
hann gat ekki fengið lækni til
að gegna héraðslæknisem-
bættinu fyrir sig. en í hans stað
tók Skúli Guðmundsson sæti í
nefndinni.
Nefndinriii hafði alls borizt
um 300 erindi, sem snerta fjár-
lag'aafgreiðsluna. Það hefir orð-
ið nefndinni til tafar, að hún
fékk ekki yfirlit um tekjur og
gjöld ársins 1942 fyrr en all
langt var liðið á starfstíma
hennar, en þetta yfirlit taldi
nefndin nauðsynlegt að hafa til
hliðsjónar við afgreiðslu frv.,
og' éinnig hitt, að oft vantar
nauðsynlegar skýringar með
útgjaldatilíögum. sem berast
frá ráðuneytunum og ríkisstofn
unum. Er það algengt, að farið
er fram á hækkun á útgjalda-
liðum, án þess að gerð sé grein
fyrir því, af hverju hækkunin
staíar. Þarf að koma þessu í
betra horf, svo að fjárveitinga-
nefnd þurfi eigi framvegis að
eyða löngum tíma til að afla
slíkra upplýsinga.
Fjárlagafrumvarpið er nokk-
uð öðruvísi að formi til en áður
hefir verið, og telur nefndin,
að ýmsar þær formsbreytingar,
sem ríkisstjórnin hefir gert á
frv., séu til bóta. Einnig má
telja það spor í rétta átt að gefa
út í einni heild fylgiskjöl með
frv., á þann hátt sem nú hefir
verið gert, þótt ýmsar þær upp-
Iýsingar, sem þar eru veitlar,
séu ekki fullnægjandi, eins og
þegar hefir verið að vikið.
Skal nú vikið að breytingar-
tillögum, sem nefndin gerir við
frumvarpið.,
TEKJURNAR.
Við áætlun teknannal hefir
nefndin haft til hliðsjónar yfir-
lit um ríkistekjurnar 1942, fjár-
lögin fyrir 1943 og skýrslur um
innheimtur tekjur frá 1. jan.
til septemberloka þessa árs. .
2. gr. Nefndin leggur til, að
tekjuáætlun í 2. grein frv. verði
hækkuð um samtals kr.
1865 000.00. Af þessari fjár-
hæð eru þó aðeins kr.
10 050 000.00 raunveruleg
hækkun ■ á tekjuáætluninni
(aðallega á verðtolli og vöru-
magnstolli). en kr. 7 700.000.00
eru vegna formsbreytinga á
frumvarpinu. Samkvæmt lög-
um um stríðsgróðaskatt á helm-
ingur hans að greiðast til sveita
félaga, og hefir það verið venja
að færa með tekjum í fjárlög-
'Um aðeins þann hluta skattsins,
sem rennur í ríkissjóð. Nefndin
leggur til. að á þessu verði gerð
sú breyting, að allur skatturinn
verði talinn með tekjum í fjár-.-
■lögum, en hlhultji sv.eilbarfélag-
anna með gjöldum í utgjalda-
hlið fjárlaganna. Sama tilhög-
un verði höfð um útflutnings-
gjaldið. sem á að greiðast til
fiskiveiðasjóðs, en það áætlar
riefndin kr. 1 500 000.00. og um
innflutningsgjald af benzíni, en
hluti af því á að renna til brúa-
sjóðs. Er það tillaga nefndar-
innar, að innflutningsgjald af
benzíni í 2. gr. verði samkv.
þessu áætlað 900 þús. kr., en
200 þús. kr. til brúasjóðs aftur
færðar með gjöldum í 13. grein.
3. gr. Nefndin leggur til, að
tekjur samkv. 3. gr. verði
hækkaðar um kr. 1 493 412.00.
Er það aðallega vegna hækkun-
ar á rekstrarhagnaði áfengis-
verzlunar og tóþaksverzlunar-
innar. Nefndin hefir þó ekki
lekið með í þá áætlun væntan-
legan tekjuauka af þeirri verð-
hækkun á áfengi og tóbaki, sem
nýlega hefir verið gerð. en radd
ir komu fram um það í nefnd-
inni, að rétt væri að taka þessa
hækkun með í frv.. og verður
þetita tekið til athuigunajr að
nýju í nefndinni fyrir 3. um-
ræðu.
Nefndin gerir tillögu um, að
hækkað verði framlag til not-
endasíma í sveitum um 200 þús.
kr. Enn fremur, að veittar verði
180 þús. kr. til fjarstýrðra við-
tækja vegna bátatalstöðvar á
ísafirði, og fjárveiting til nýrra
landssímalína verði hækkuð úr
200 þús. í 300 þús. kr. Hefií
póst- og símammálastjó'ri gert
tillögur um, að fénu verði varið
til að leggja þessar símalínur:
1. Skriðdalslínu.
2. Línu frá Lækjamóti að Gröf.
3. Skálmarneslínu.
4. Línu frá Borðeyri að Djúpu-
vík (fyrri hluti).
5. Marteinstungulínu.
Getur nefndin á þetta fallizt.
Lagt er til, að inn í þessa
grein verði teknar tekjur og
gjöld viðgerðarstofu og við-
tækjasmiðju ríkisútvarpsins og
enn fremur tekjur og gjöld á-
Iburðar- og grænmetisverzlunar-
innar.
GJÖLDIN.
11. gr. Helzta breytingin, sem
nefndin leggur til, að gerð
verði á þessari grein, er hækk-
un á kostnaði við landhelgis-
gæzlu um. 250 þus. kr. Sam-
kvæmt upplýsingum, sem nefnd
inni bárust, virðist óhjákvæmi-
lega að hækka þennan gjaldalið.
Nefndin lítur svo á, að rétt
sé að ákveða gjöld fyrir skoðun
bifreiða og löggildingu vogar-
og mælitækja þannig, að þau,
nægi til greiðslu kostnaðar við
bifreiðaeftirlitið og löggildingar
stofuna, og leggur því til, að sá
tekjuhalli, sem áætlaður er í
frv. hjá þessum stofnunum,
falli niður.
Þá vill nefndin leggja til, að
kostnaður við viðskiptaráð og
gjaldeyriskaupanefnd verði
færður í þessa grein, ásamt á-
ætluðum tekjum viðskiptaráðs.
Er þetta í samræmi við þá
venju, sem nefndin telur rétt að
fylgja um færslu á tekjum og
gjöldum ríkisstofnana.
12. gr. Sú skekkja kom fram í
þessari grein, að laun héraðs-
lækna voru of hátt áætluð um
250 þús. kr., og er það leiðrétt.
Lagt er til, að fjárveiting til að
reisa læknisbústaði og sjúkra-
skýli verði hækkuð um 50 þús.
kr. Enn fremur, að veittar verði
200 þús kr. til að byggja við
s.júkrahúsið á Akureyri, þó ekki
yfir Vz kostnaðar.
Q AMNINGAMAKK ein-
stakra forsprakka sjálf-
stæðimanna og kom'múnista und
anfarið með það fyrir augum,
að steypa núverandi stjórn og
ná ráðherrastólunum undir
sjálfa sig, hefir töluvert verið
rætt í blöðunum. Tíminn gerði
það að umtalsefni á þriðjudag-
inn. Þar sagði svo meðal annars:
„Allt síðan þingi var frestað í
vor, hafa verið mikil og stöðug
fundahöld milli forvígismanna
Sjálfstæðisflokksins, Ólafs Thors
og Bjarna Benediktssonar, annars
vegar og forráðamanna Sósíalista:
flokksins, Brynjólfs Bjarnasonar
og Sigfúsar Sigurhjartarsonar,
hins vegar. Samkvæmt góðum
heimildum, virðist það hafa verið
aðalefni þessara fundahalda,
hvernig núverandi stjórn yrði
komið úr vegi, hvernig hægt væri
að eyðileggja Framsóknarflokkinn
og skipta fylgi hans milli Sósía-
listaflokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins, og hvernig bezt yrði háttað
samstarfi þessara flokka meðan
verið væri að koma umræddum
áformum í framkvæmd.
Það er kunnugt, að bæði for-
vígismenn Sjálfstæðisflokksins og
Sósíalistaflokksins bera mjög
kaldan hug til núv. ríkistjórnar
og vilja hana feiga fyrir hvern
mun. Hafa þeir einkum talið 2
mál heppileg til að víkja henni
úr vegi. Annað er sjálfstæðismál-
ið. Björn Þórðarson og Einar
Arnórsson hafa verið taldir „hæg'-
fara“ í sjálfstæðismálinu og því
ekki víst, að þeir sættu sig við
skjóta lausn málsins. Hitt er dýr-
Auglýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnarí
Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fjirlr kl. 7 að kvöldi.
Siml 4906.
13. gr. Samkvæmt frumvarp-
inu er ætlað miklu minna fé
til þeirra verklegu fram-
kvæmda, sem taldar eru í þess-
ari grein, en í núgildandi fjár-
lögum. Þetta getur nefndin ekki
fallizt á og leggur til, að þess-
ar fjárveitingar verði hækkað-
ar að mun. Lagt er til, að fram-
lög til nýrra akvega verði
hækkuð um 2*mjllj. 943 þús. kr.
óg framlög til brúagerða um
875 þús. kr. Eins og áður er að
vikið, er lagt til, að framlagið
til brúasjóðs (hluti af benzín-
skatti) verði fært á þessa grein.
Eftir tillögu vegamálastjóra
er lagt til, að veittar verði 1
millj. 400 þús. kr. til kaupa á
vegavinnuvélum. Nefndin tel-
ur nauðsynlegt, að notkun véla
við vegagerð verði aukin svo
sem tök eru á. Hins vegar hef-
ur nefndin enga afstöðu tekið
til þess, hvar á landinu þessi á-
höld verði notuð.
Nefndin leggur til, að haldið
verði í horfi með íramlög til
hafnargerða og lendingarbóta,
en til þeirra framkvæmda var
nálega ekkert fé ætlað í frum-
Frh. á 6. síðu.
tíðarmálið. Kunnugt er að stjórn-
in leggur kapp á viðnám gegn dýr-
tíðinni og myndi því tæpast sitja
áJram, e£ dýrtíðinni yrði alveg
sleppt lausri.
Þetta er skýringin á því, hversu
skeleggir þessir flokkar hafa veriS
í sjálfstæðismálinu undanfarna
mánuði, og hvers vegna frv.
Brynjólfs Bjarnas. um að s'vipta
stjórnina heimild til niðurgreiðslu
á dýrtíðinni virðist ætla að sigla
hraðbyri gegnum þingið.“
Hér er vafalaust réttilega tek
ið fram, að ætlunin hafi verið
að nota sjálfstæðismálið, fyrst
og fremst. til þess að steypa
núverandi ríkisstjórn. En nú
eru þær fyrirætlanir, sem kunn
ugt, er, farnar út um þúfur
eftir yfirlýsingu stjórnarinnar í
sambandi við það mál. Hinar
valdafíknu sjálfstæðishetjur og
hinir rússnesku bandam. þeirra
verða því að finna upp ein-
einhverja aðra gildru fyrir
hana. Máske þeim takizt að nota
dýrtíðarmálin til þess?
*
Blaðið Alþýðumaðurinn á
Akureyri minnist 5. okt. síðast-
liðinn á áskorun hinna 270
menntamianna til alþingis fyrir
nokkrum vikum síðan um að
ganga ekki frá formlegum sam-
bandsslitum við Danmörku að
óbreyttum þeim aðstæðum, sem.
íslendingar og Danir eiga nú
við að búa. En sem kunnugt er
hafa blöð óðagotsmanna í sjálf-
stæðismálinu fram á þennan
dag reynl að halda þessari á-
Frh. á 6. síðu.
að ræða við mikið menningar- I sóknarmenn hafa frá upphafi
og framfaramál, sem Fram- I þókst vera fylgjandi.