Alþýðublaðið - 21.12.1943, Page 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 21. de<;. 1943
Síðari grein Jéns Blondal:
Sampykktir Alpýðu-
flokkspingsins.
fttj><jðnblaðið
Ctgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu. I
Símar ritstjörnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Hæfir nein ekki
ppin bezt um
hitaveitaiðiið ?
AÐ hefir ríkt friður um
hitaveituna hin síðustu
ár. Flestum hefir verið það
Ijóst, að enginn yrði sérstaklega
úm það sakaður, þótt ýmsir
erfiðleikar yrðu á því að ljúka
henni — eftir að búið var að
tefja verkið á annað borð þar
til stríðið var skollið á og inn-
kaup og aðflutningar á því efni,
sem enn vantaði, orðnir hinum
margvíslegustu vandkvæðum
bundnir af völdum þess. Allir
hafa verið sammála um, að ekki
væri um annað að gera, úr því,
sem komið var, en að vinna sam
an að fullkomnun verksins, og
því hafa allar deilur um hita-
veituna verið lagðar á hilluna,
þótt ógleymd séu og seint muni
firnast þau dæmalausu vinnu-
brögð, sem bæjarstjórnaríhald-
ið hafði við undirbúning hennar
árum saman og íbúum höfuð-
staðarins verður nú og um ófyr-
irsjáanlega langan tíma að
blæða fyrir.
*
En það er eins og sumum þyki
friðurinn um hitaveituna vera
orðinn of langur. Verkinu er nú
að verða lokið og heita vatnið
loksins, hægt og hægt þó, að
koma í bæinn. Og það er eins
og Morgunblaðið haldi, að þá sé
nú tími til kominn, að hefja ill-
deilurnar um hitaveituna á ný.
Það á, þrátt fyrir allt, sem áður
er skeð, að reyna að slá bæjar-
stjórnaríhaldinu og Sjálfstæðis-
fl’ pólitíska mynt úr fram-
kvæmd hennar. Létt verk verð-
ur það að vísu ekki. En það þarf
þó ekki annað en að falsa sögu
málsins nógu rækilega; og til
þess er nú lygaverksmiðjan í
Reykjavíkurbréfi Morgunblaðs-
ins sett í gang í fyrradag og
Sjálfstæðisfl. einum þakk-
að það, að höfuðstaðurinn er nú
loksins að fá hitaveituna; hins
vegar er sökinni á þeim herfi-
legu mistökum, sem orðið hafa
í undirbúningi og framkvæmd
hennar, og þá að sjálfsögðu einn
ig á þeim ægilega kostnaði, sem
dráttur verksins hefir haft í för
með sér, velt yfir á aðra.
❖
Það getur vel verið, að Morg-
unblaðið finni sárt til þess, að
gengi Sjálfstæðisflokksins sé
ekki sem mest um þessar mund-
ir meðal almennings, og að eitt-
hvað þurfi að segja eða gera til
þess að hressa upp á álit hans.
En það munu þó flestir ætla, að
það hefði betur látið sögu hita-
veitumálsins ligg.ia í þagnar-
gildi. Því þar er sannarlega ekk
ert, sem Sjálfstæðisflokkurinn
getur hælt sér af. Hann ætlaði
að nota hitaveituna sem póli-
tíkst uppsláttarmál fyrir sig.
Þess vegna neitaði hann allri
samvinnu um það við aðra
flokka og var að pukra með það
bæði innanlands og utan, eins
og öllum er enn í fersku minni,
þar til allt var komið í eindaga
og stríðið skollið á.
Fyrir slík vinnubrögð Sjálf-
IFYRRI grein minni um
flokksþingið rakti ég í að-
aldráttum samþykktir f lokks-
þingsins um öll helztu dægur-
málin, um sjálfstæðismálið, lýð
veldisstj órnarskrána, utanríkis-
málin, dýrtíðarmálin, skatta-
málin og atvinnumálin. En auk
þessara samþykkta gerði flokks
þingið mjög þýðingarmikla sam
þykkt, þar sem mörkuð er
framtíðarstefna í þeim málum,
sem nefna mætti einu nafni
öryggismál alþýðunnar.
íslendingar hafa nú um
þriggja ára skeið búið við það
ástand, að ekkert atvinnuleysi
hefir verið í landinu. í sjálfu
sér væri ekkert eðlilegra en
að litiö væri á þetta sem sjálf-
sagðan hlut, sem ekki væri sér-
stakt umtalsefni. En svo vanir
eru menn orðnir því ófremd-
arástandi, sem ríkti fyrir stríð-
ið, þegar þúsundir vinnufærra
manna gengu iðjulausir, að
flestir virðast orðnir vanir
.þeirri hugsun, að atvinnuleys-
ið hljóti aftur að halda innreið
sína, þegar ,,ástandið“ hverfur
úr landinu að stríðinu loknu.
Hversu oft heyrist ekki talað
um það sem sjálfsagðan hlut
að allt fari í sama horfið aftur,
að atvinnuleysið hljóti að koma
aftur eins og nótt fylgir degi?
Og það er jafnvel eins og unnið
sé skipulega að því að telja
fólki trú um að atvinnuleysið
sé eins konar náttúrulögmál,
sem ekkert sé hægt að gera til
þess að útrýma.
En þannig hugsa ekki víðsýn-
ir stjórnmálamenn út um heim,
jafnvel ekki þeir, sem tilheyra
borgaraflokkunum. Þetta stríð
hefir fært heiminum sönnur á
því, eins og raunar hin fyrri
heimsstyrjöld hafði einnig gert,
að með opinberri skipulagn-
ingu, framleiðslu eftir áætlun
(planökonomi) er hægt á örstutt
um tíma að útrýma öllu atvinnu
leysi. Því það er það sem gerzt
hefir: Framleiðslan hefir verið
skipulögð í þágu styrjaldarrekst
ursins og hver vinnufær mað-
ur og kona og jafnvel þeir,
sem ekki voru áður taldir vinnu
færir, hafa fengið sitt verk að
vinna. Og þessi einföldu sann-
indi hafa orðið ljós fjölda
manna, sem ekki trúðu því áð-
ur: Það ér blátt áfram fjar-
stæða, sem aðeins fær viðgeng-
ist fyrir beina handvömm, að
nokkurt teljandi atvinnuleysi
sé í nútímaþjóðfélagi.
En mönnum er líka ljóst að
svo getur aðeins orðið, ef ekki
er. á ný horfið til þess skipu-
lags, sem ríkjandi var fyrir
stríðið, hins skipulagslausa at-
vinnureksturs framleiðslunnar.
Þetta skildu menn ekki eftir
fyrri hemsstyrjöldina. Hvar
vetna var keppst við að skrúfa
þróunina tíl baka,. menn
dreymdi þá um hina gömlu
góðu daga, þegar samkeppnis-
stefnan var á blómaskeiði sínu
og því fór sem fór. En nú virð-
ast frjálslyndir og víðsýnír
menn um allan heim og í öll-
um flokkum líta öðrum augum
á hlutina. Þeir sjá nú orðið eðli
■ , .............. i
málsins, skilja undirrót meins-
ins, hina blindu og skipulags-
lausu samkeppni í gróðaskyni
og þeir skilja einnig að fólkið
hefur fengið augun opin og
og lætur ekki framar bjóða sér
þá blekkingu að atvinnuleysið
sé náttúrulögmál, sem ekki sé
hægt að umflýja.
Hér á íslandi á þessi skiln-
ingur langt í land. Borgara-
blöðin virðast ekki hafa hinn
minnsta skilning á hinum nýja
tíma, sem hlýtur að fara hönd
eftir stríðið. Og fáir virðast enn
hafa áttað sig á eðli atvinnu
leysismálanna. Útrýming at-
vinnuleysisins á Islandi er
nefnilega ekki að þakka neinni
skipulagningu af hálfu hins op-
inbera, heldur til orðin af alveg
sérstökum ástæðum, af her-
námi landsins og hagstæðri
verzlun við styrjaldarþjóðirn-
ar. Þess vegna er ekki nema
eðlilegt að ýmsir hugsi sem svo,
að allt hljóti að fara aftur í
sama farið, ekki sízt þegar
flestir stjórnmálamenn þjóðar-
innar og blöð tönnlast á því að
atvinnuleysið hljóti að koma
aftur eftir stríðið. Og vissulega
mun það koma aftur, ef sami
andi verður áfram ríkjandi á
alþingi Islendinga og í ríkis-
stjórn og verið hefir undan-
farið.
Ekkept atvinnuleysl
eftir stríðið.
Alþýðuflokksþingið hefur nú
í samþykktum sínum sett þjóð-
inni markið: Ekkert atvinnu-
leysi eftir stríðið. Það bendir
á, að frumskilyrðið til þess að
svo geti orðið, sé, að upp séu
teknar skipulagsbundnar fram-
kvæmdir og framleiðlsla eftir
áætlun.
En ef koma á í veg fyr-
ir stórfellt atvinnuleysi þegar
atvinnan af völdum setuliðsins
fellur niður, þarf» þegar að
hefjast handa um undirbúning
undir þær framkvæmdir, sem
þarf að setja í gang eftir stríðið
og þá nýskipulagningu atvinnu
veganna, eftir neyzlu- og mark-
aðsþörfum, sem nauðsynleg er.
Flokksþingið benti á nokkur
af hinum óþrjótandi verkefn-
um, sem fyrir hendi eru og er
hægt og þarf að leysa í nánustu
íramtíð: Endurbætur á sam-
göngukerfinu (hafnir, vegir,
flugvellir), stórfelld nýræktun
með vélum, áburðarverksmiðja,
skipasmíðastöðvar, rafveitur fyr
ir allt landið, verksmiðjur fyr-
ir fiskiðnað af ýmsu tagi, bygg-
ing íbúðarhúsa í kaupstöðum
og sveitum og ýmissa stofnana,
sem brýn þörf er að koma upp
sem allra fyrst í sambandi við
heilbrigðis- og félagsmálakerfi
landsins.
En þessar framkvæmdir
mega ekki reka á reiðanum,
Það er nauðsynlegt að þær
séu framkvæmdar eftir fyr-
irfram gerðri fastri áætlun,
sem gerð var með hliðsjón af
þeim vinnukrafti, sem til er og
því fjármagni, sem hægt er að
beina inn á þær brautir, er hér
um ræðir, án þess að þjóðin
þurfi að leggja of hart að sér
á öðrum sviðum.
Félagslecjt öryggi
eftir stríðið.
Á hinu nýafstaðna alþingi
voru samþykkt lög, sem fela í
sér verulegar umbætur á lög-
gjöfinni um alþýðutryggingar.
Er þar sérstaklega um að ræða
hækkun slysabóta, aukningu á
hlunnindum sjúkrasamlaganna
(sjúkrahúsvist ótakmarkaðan
tíma, fæðingarhjálp o. fl.), auk-
ið framlag til sjúkrasamlaganna
atkvæðagreiðsu um stofnun
sjúkrasamlaga utan kaupstað-
anna, sem án efa myndi hafa
mikla fjölgun samlaganna í
för með sér, aukið framlag af
hálfu ríkisins til ellilauna og
örorkubóta o. fl. Alþýðuflokks-
þingið mælti eindregið með
samþykkt þessa frumvarps.
Bent var á nauðsyn þess að
fullkomna sem fyrst löggjöfina
um vinnuvernd og um bygg-
ingu verkamannabústaða.
Sú skoðun kom greinilega
fram í samþykktum þingsins að
íslendingar ættu að setja sér
það sama takmark, sem ýmsar
aðrar þjóðir hafa gert, að út-
rýma með öllu skortinum á
brýnustu lífsnauðsynjum úr
þjóðfélaginu.
Það er engin ástæða til þess
að ætla að þetta mark sé of
djarft. Þetta er hægt að gera á
allra nsestu árum. Undirstöðu-
atriði þess er að vísu að hægt
sé að koma í veg fyrir að at-
vinnuleysi myndist á ný, en um
það er rætt hér að framan.
Takist það mun um leið verða
svo mikil aukning þjóðartekn-
anna, með betra skipulagi og
framleiðsluháttum, að þær eiga
að vera meira en nógar til skipt
anna, þannig að enginn þurfi að
líða skort sem vill vinna, ef
hann getur það. En lágmarks-
krafa mannúðarjnnar og sam-
ábyrgðar þjóðfélágsþegnanna er
það, ‘að enginn þurfi að líða
skort vegna þess að tekjur hans
bregðist af orsökum, sem hon-
um eru óviðráðanlegar, svo sem
vegna sjúkdóma, slysa, örorku,
elli eða missis fyrirvinnu.
Til þess að ná ofangreindu
marki telur Alþýðuflokkurinn
að fram þurfi að fara allsherjar
endurskoðun á trygginga- og
framfærslukerfinu og eru meg-
indrættir þess skipulags dregn-
ir upp í eftirfarandi liðum:
„Flokksþingið telur að trygg
ingakerfj framtíðarinnar þurfi
að fulnægja eftirfarandi megin
skilyrðum og beri að láta í té
þau hlunnindi, sem greinir hér
á eftir:
1. Að það nái til allrar þjóðar-
innar án tillits til stétta eða
efnahags.
2. Að þeim, sem missa vinnu-
tekjur sínar eða fyrirvinnu
af einhverjum óviðráðanlég
um ástæðum, svo sem vegna
slysa, sjúkdóma, atvinnu-
leysis eða vegna þess að at-
vinnugetan bregst sökum
elli eða örorku, sé tryggður
lífeyrir eða dagpeningar,
sem nægir til sómasamlegs
lífsviðurværis.
3. Að öllum, sem þurfa á því
að halda, sé tryggð nauðsyn
leg læknishjálp og sjúkra-
húsvist.
4. Að látin sé í té ókeypis fæð-
ingarhjálp á sjúkrahúsi eða
j utan sjúkrahúss og að fæð-
* '
Anglýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
i Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvöldi.
Síml 4906.
ingarstyrkir séu greiddir.
Ennfremur að almennum
jarðarfaratryggingum sé
komið á.
5. Að greidd séu föst framlög
til barnafjölskyldna (ómaga
tryggingar.)
Kostnaðinum við þessar al-
mannatryggingar sé skipt niður
á hina tryggðu, atvinnurekend-
ur og hið opinbera, með réttu
tilliti til greiðslugetu einstak-
inganna og atvinnuveganna og
efnahags hins opinbera.
I sambandi við slíka endur-
skipulagningu trygginga- og
framfærslukerfisins er nauðsyn
legt að gerðar séu ýmsar breyt
ingar á skipun annara málefna-
flokka, sem snerta tryggingarn
ar.
Koma þarf upp fleiri nauð-
synlegum stofnunum í sam-
bandi við tryggingarnar, svo
sem sjúkrahúsum, fæðingar-
stofnunum, vinnuheimilum fyr
ir sjúklinga og öryrkja, fávita-
hæli, elliheimilum, heimilum
fyrir munaðarlaus börn og
fleira.
Setja þarf á stofn sameigin-
lega innkaupastofnun fyrir lyf
undir opinberri stjórn eða eftir
liti. Lyfjabúðir séu reknar af
hinu opinbera eða tryggingun-
um eða a. m. k. komið í veg fyr-
ir að einstakir menn hafi óhæfi
legan gróða af rekstri þeirra.
Ennfremur þarf skipulag
lækninga að breytast í það horf
að flestir eða allir læknar verði
fastlaunaðir starfsmenn hins op
inbera eða trygginganna, og sé
eitt aðalhlutverk þeirra almenn
heilsuverndarstarfsemi.“
Ég hefi nú rakið í stuttu máli
efni allra helstu ályktana Al-
þýðuflokksþingsins, sem snerta
stjórnmál þjóðarinnar. Eín-
hverjir kunna að segja að ekki
skipti miklu máli þótt minnsti
flokkur landsins, sem aðeins á
tæpan y7 af þingmönnunum,
samþykki róttækar ályktanir.
Fólkið sé litlu nær fyrir því.
En ég er sannfærður um að
svo er ekki. í þann aldarfjórð-
ung, sem Alþýðuflokkurinn hef
ir starfað, hefir hann altaf ver-
ið í miklum minni hluta. Samt
má rekja megnið að félagsleg-
um umbótum á þessu tímabili
til ályktana hans og starfsemi.
Mörg af þeim málum, sem
sættu mestum fjandskap and-
stæðinganna í upphafi eru nú á
stefnuskrám þeirra og þeir
keppast um að hæla sér af fram-
kvæmd mála Alþýðuflokksins.
Hvort sem liðstyrkur Alþýðu-
flokksins verður mikill eða lít-
ill í nánustu framtíð, þá munu
hugsjónir hans vinna sér braut-
argengi á meðal þjóðarinnar og
stefnumál hans smámsaman
komast í framkvæmd.
Enn einu s'inni hefir Alþýðu-
flokkurinn vísað veginn í ýms-
um af mestu vandamálum þjóð-
arinnar. Framtíðin mun skera
úr um það, að stefna Alþýðu-
flokksins í þessum málum er
| hin rétta.
stæðisflokksins kemur hitaveit-
an nú til með að kosta höfuð-
staðinn töluvert yfir 30 mill-
jónir króna í staðinn fyrir þær
6, sem upphaflega voru áætl-
aðar. Svo hörmuleg útkoma
ætti sízt að vera hvetjandi til
þess fyrir þann flokk, að fara á
ný að hreyfa við sögu málsins.
Morgunblaðið ætti að hafa vit
á því, að láta sem lengst þögn
ríkja um það.
I