Alþýðublaðið - 29.01.1944, Blaðsíða 5

Laugardagur 29. janúar 1944.
ALÞYÐUBLAÐIP
f
Portúgal, land og pjóð.
Portúgal og Azoreyjar
Azoreyjar liggja í miðri siglingaleið milli Portúgal og Ame-
ríku og hafa mikla hernaðarlega þýðingu í sjóstríðinu á Atl-
antshafi. Þess vegna var það bandamönnum hinn mesti styrk-
ur, þegar Portúgal leyfði Bretum að setja lið á land þar í
haust, og byggja sér þar bækistöð í baráttunni við þýzku
kafbátana.
STÓRÁRNAR Douro og Ta-
gus skipta Portúgal raun-
verulega í þrjá meginhluta.
Norður af Duoro eru héruðin
Minho og Tras-os-Montes. Min-
ho er hæðótt hérað með röku
loftslagi, og frjósemi þess er við
brugðið. Það er og hefir jafnan
verið þéttbýlasti hluti landsins.
Stærð þess er aðeins átta hundr
aðshlutar áf stærð landsins, en
íbúatala þess nemur hins vegar
sextíu hundraðhlutum af íbúa-
tölu alls landsins. Þaðan er
margt það fólk komið, sem
setzt hefir að í Lissabon og
Suður-Portúgal, svo og flest
það fólk, er hefir tekið sér að-
setur í nýlendum Poríugala.
Tras-os-Montes, sem liggur
milli Minho og landamæra Spán
ar, er mun strjálbýlla. Það er
hálendasti hluti Portugals, og
aðeins hliðarrætur fjallanna og
• dalirnir eru ræktanlegir. Ofar
í fjöllunum taka við miklir
skógar, og einstakir fjaliatind-
ar, er gnæfa hatt við himin.
Hérað þetta er harðbýlt og
hrjóstrugt, enda leituöu margir
þaðan brott áður fyrr einkum
til Brasilíu.
Fjölmörg þorp getur að hta
í hííðum fjallanna. Á vorin er
kvikíé þorpsbúauna saínað í
sveitagirðingar. og því næst
rekið til íjalla i einn hjörð og
þa rgætt af hirði þorpsins. Þar
hefst svo kvikf jð við, unz svíf-
ur að hausti. Þorpsbúarnir eiga
naut í sameiningu. Sérhvert
þorp á skóglencu, þar sen
þorpsbúarnir fá eldivið. Nautið
er látið gangs í haga skammt
irá þorpinu í eins konar al-
menningi. Eumig er í hverju
þorpi dálítU landspilda, sem
nytjuð er í þágu kirkjunnar og
kíerksins. Þmpsráð eða hrepps-
nefnd er kosi i af þorpsbúun-
um. Hún hefir það hlutverk
með höndum að leggja skatta á
þorpsbúana og verja fénu til
framkvæmda svo sem lagningar
og viðhalds vega. Hreppsnefnd
in heldur venjulega fundi sína
undir stóru valhnotutré og þar
eru til lykta leidd mál sem þau,
hvort selja skuli eða kaupa
naut, þorpshirðir valinn og
deilumál jöfnuð, sem upp rísa
með þorpsbúum. Peningar sjást
þar varla. Fólkið lifir á fram-
Íeiðslu sinni, og einu pening-
arnir, sem það kemst höndum
yfir, eru andvirði uxanna, er
það selur í næstu héruð, en
þeir eru víðfrægir að kostum.
Þeir hjálpa hver öðrum eftir
því, sem með þarf, við hey-
annir, uppskerustörf og þresk-
ingu.
fj AÐ VIRÐAST vera til
þrjár tegundir bænda í
Portúgal. Cabaneirorarnir eiga
litla húskofa og landspildur,
sem nægja engan veginn þeim
til framfæris. Þeir vinna því
ýmis störf fyrir auðugri þorps-
búa og fá verkalaun sín greidd
í mjöli. Um uppskerutímann
sækja þeir jafnvel atvinnu í
önnur héruð. Þá eru smábænd-
urnir, sem eiga það mikið jarð-
næði, að það getur framfleytt
þeim og fjölskyldum þeirra, og
loks hinir „ríku“, sem eiga
meira land en þeir geta nytjað
sjáilfir. Þeir veita eahaneirun-
um atvinnu og leigja stundum
akurlönd. Kjör cabaneiranna
verða krappari eftir því, sem
fram líða stundir, því að venju
lega skiptist landareign hvers
bónda, er fellur frá, milli
margra barna.
Það er einkum í norðurhéruð
um landsins, sem þessi lýsing á
við. En hún á raunar við um
byggðalög víða í Minho og Tras-
os-Montes, og þar vilja menn
heldur lifa sjálfstæðu lífi, þótt
í kröppum kjörum sé, en að
lúta valdi húsbónda eða atvinnu
veitanda. Slíkir menn telja sér
enga vansæmd í því að betla,
ef þeir eru í nauðum. Þegar
GREIN ÞESSI, er fjallar
um Portúgal, land og
þjóð, er kafli úr bók eftir
F. C. C. Egerton ofursta, sem
nýlega kom út í Lundúnum.
Hér er greinin þýdd úr tíma-
ritinn „Wórld Digest“.
SALAZAR
forsætisráðherra í Portúgal,
sem um mörg ár hefir stjórnað
landinu, sem raunverulegur ein-
ræðisherra.
hart er í ári, fara cabaneiron-
arnir í einu þorpi iðulega sam-
an á laugardagskvöldum til
næsta þorps og betla þar. Og
þótt það sé engan veginn til
fvrirmyndar að lifa án þess að
vinna, er margt sérkennilegt og
athyglisvert við þessa þjóðlífs-
hætti. Einn hjálpar öðrum, og
þannig er skorti bægt frá flestra
dyrum.
MILLI ánna Duoro og Ta-
gus eru héruðin fjögur,
Efri-, Neðri- og Mið-Beira og
Estremadura. Héruð þessi má
með sanni nefna hjarta lands-
ins. D. Joao fyrsti, forfaðir kon
ungsættarinnar, sem kennd er
við Aviz, og faðir Hinriks sæ-
fara, fæddist í Beira. Salazar
fæddist þar einnig. Þar eru land
kostir góðir. Hinu ræktaða landi
er margskipt eins og í Minho
og Tras-os-Monte, og það er
mjög kostamikið, enda þótt mik-
il áveita sé nauðsynleg. í Al-
emtejo, sem er stærsta héraðið
milli Lissabon og landamæra
Spánar á austurströndinni, er
heitara og þurrlendara og
mestur hluti þess var óræktan-
légur þar til áveita sú kom til
sögu, er ríkið lét leggja. Þar eru
stærstu jarðir í Portúgal, flest-
ar í eigu stórbænda. Sunnar,
handan við fjallgarð einn mik-
inn, er héraðið Algarve, sem að
ýmsu leyti svipar til Norður-
Áfríku. Þar eru einnig margar
stórjarðir, en einnig mikið um
smájarðir.
Sérhver sá, er lýsa vill Portú
gal, hlýtur að minnast á hinar
mörgu fiskiveiðibyggðir þar í
landi. Ein helzta fiskveiðibyggð
in er Povoa de Vardzim, nær
þrjátíu km. norður af Oporto.
Því er haldið fram, að fiski-
mennirnir í Povoa séu niðjar
föniskra farmanna, er hafi setzt
þar að. Þeir eru mjög ólýkir ná-
grönnum sínum í útliti og hátt-
um öllum. Þeir eru mjög fátæk-
ir og leggja mjög hart að sér,
en þess eru engin dæmi, að
nokkur maður frá Povoa hafi
verið sekur fundinn um stuld
fyrr eða síðar. Áhöfn hvers fiski
báts hefir með sér náinn félags-
skap. Verði einhver skipverj-
anna að vera í landi vegna þess
að hann sé veikur eða af ein-
hverjum öðrum ástæðum, fær
hann hlut sinn eigi að síður. Sé
einhver skipverjanna hins veg-
ar hnepptuim í fengelsi, efna
hinir til ráðstefnu, þar sem tek-
in er ákvörðun um það, hvort
afbrot hans sé svo alvarlegt, að
hann skuli rækur úr félagsskap
þeirra. Sé það ekki talið, fær
hann hlut sinn eftir sem áður.
Deyi hann, fær ekkja hans hálf-
an hlut, og sonur hans er tek-
inn í félagsskapinn í hans stað.
Nýliðinn fær fjórðungshlut, unz
Frh. á 6. síðu.
Viðskiptaráðið sver af sér „skranið“ — Gamalt rusl frá
fyrri árum — Hvenær kemur gúmmískófatnaður — Get
um við íhjálpað sérfræðingunum? — Þessi og hinn
— Þetta og hitt.
EGAR blaðam,ennirnir sátu
hjá viðskiftaráði í fyrra dag
og hlustuðu á formann þess skýra
frá starfi ráðsins bar „skranið“ á
góma. Það lifnaði yfir formanni
ráðsins, þegar „skranið“ var nefnt
og hann sagði: „Já, mér þykir gott
að fá tækifaeri til þess að skýra frá
því enn einu sinni að viðskifta-
ráð leyfði ekki á síðasta ári neinn
innflutning á hinu svokallaða
„skrani“. Við höfum eltki leyft
innflutning á slíku, enda er það
skipsrúm sem við ráðum yfir svo
dýrmætt, að við getum ekki Ieyft
innflutning á öðru en því, sem
teljast verður hrýn nauðsynja-
vara“.
\ i. •: _ ■
EN HVERNIG stendur þá á öllu
„sltraninu“ í búðargluggunum til
dæmis fyrir jólin? Formaðurinn
svaraði: „Þetta hljóta að vera
’gamlar birgðir, enda voru jafn-
vel heilir „lagerar“ af þessu aug-
lýstir fyrir jólin. Á árinu 1942 var
flutt inn mikið af þessu. Þetta er
aðallega einhvers konar jólavarn-
ingur og eigenduf hans hafa tekið
það úr umferð af honum, sem ekki
var hægt að selja fyrir jólin í
hitteð fyrra“.
ÞAÐ VAR GOTT að fá þessa
skýringu hjá formanni viðskifta-
ráðs, því ao fólk hefir staðið undr-
andi yfir öllu „skraninu“, þegar
það hefir jafnframt vitað að ekki
var nægilegt skipsrúm fyrir brýn-
ar lífsnauðsynjar. Ég hef fengið
bréf um „skranið“ og birt að
minnsta kosti eitt þeirra. Fólk
hefir kennt viðskiftaráði um þetta,
en nú hefir það svarið af sér kró-
ann.
ÉG SPURÐI formanninn að
því, hvort nokkur von væri á því
að hingað flyttist innan skamms
gúmmískófatnaður, til dæmis á
börn. En ákaflega mikil vandræði
hafa verið lengi undanfarið með
þessa nauðslynjavöru. Formaður-
inri svaraði, að vonir væru um að
gúmmískófatnaður kæmi á næst-
unni, en þó varla fyrr en í marz.
Það er erfitt að fá allar slíkar
viörur og skiljum við það vel, svo
þýðingarmikið er gúmmíið í styrj-
öldinni. Þá spurði ég hann um
amerískt smjör, en hann svaraði,
að sér væri ekki kunnugt um,
hvort tekist hefði að fá keypt ný-
lega smjör til viðbótar við það
sem kom fyrir jólin.
ANNARS VERÐ ÉG að segja
það í sambandi við þetta smjör-
leysi allt, að mér finnst að nauð-
synlegt sé fyrir stjórnarvöldin að
kaupa miklu meira af smjöri
vestra en gert hefir verið. Það er
alveg óþarfi fyrir viðskiftaráð aS
vera að ætla mikið skipsrúm undir
hráefni í smjörlíki, því að smjör-
líkið, sem nú er selt hér er óæti.
Hins vegar getum við ekki verið
viðbitislaus, íslenzkt smjör er ó-
fáanlegt og þó að margir noti nú
orðið bræðing, þá þarf einnig að
ná í smjcr frá Bandaríkjunum, ef
nokkur tök eru á því.
« í SAMBANPI VIÐ um(ræður,
sem fóru fram á bæjarstjórnar-
fundi í fyrra kvöld um rafmagns-
leysið og hitaveituerfiðleikana,
sagði borgarstjóri, að rætt hefði
verið um það, hvort ekki væri rétt,
meðan verið er að tengja leiðsl-
urnar við húsinu, og rafmagnsskort
urinn hindrar full not af hita-
veitunni, þá yrði daglega gefnar
út leiðbeiningar til fólks um notk-
un heita vatnsins. Kvað borgar-
stjóri að þetta væri nú til umræðu
hjá ráðamlönnum þessara mála.
MÉR LÝST VEL Á ÞETTA. Þó
að við séum öll öskureið út af
plágunum, sem nú þjaka okkur,
þá verðum við að gera sjálf allt
sem í okkar valdi stendur til þess
að létta þeim af. Ef ráðamenn-
irnir telja, að þeir geti daglega
gefið almenningi leiðbeiningar,
sem, ef þær eru framkvæmdar,
gætu hjálþað til að koma í veg
fyrir algert öngþveiti, þá er vitan-
lega sjálfsagt að gefa þær. Það er
með þetta eins og allt annað, að
allt byggist á gagnkvæmum skiln-
ingi og góðri samvinnu. Og þó að
við getum með réttu deilt á sér-
fræðingana, þá megum við ekki
gera öngþveiti þeirra að enn verra
öngþveiti.
„HVAÐ VILL HVER?“ spurði
maður mig í gær. Hann var að
hugsa um sjálfstæðismálið svo-
kallaða. Ég nennti víst ekki að
halda rasðu og svaraði því: „Þessi
vill þetta og hinn vill hitt“. Hann
skildi það og sagði: „Það er ein-
mitt það!“
Hannes á horninu.
I
Unglingar óskast
strax til að bera blaðið til kaupenda víðs vegar um
bæinn. Talið strax við afgreiðsluna.
simi
AUGLÝSIÐ íALÞÝÐUBLAÐINU