Alþýðublaðið - 02.02.1944, Blaðsíða 2

^LPYBUBLAOIÐ
40 ðra afmæli ídb-
leRdraráðberra-
stjórnar á Islaidi.
Forseti alDingis minnist
Hessa atbnrðar i sametnnðu
Dingi.
I
GÆR 1. febrúar voru 40
ár liðin frá því, er við
Íslendingar fengu innlenda
ráðherrastjóm.
Forseti sameinaðs þings Gísli
Sveinsson minntist þessa atburð
ar með stuttu ávarpi til þing-
manna á fundi í sameinúðu
þingi í gær.
Mæltist honum á þessa leið:
,,Háttvirtir alþingismenn:
í dag teljast liðin 40 ár frá
því er inniend ráðherrastjórn
var stofnsett á íslandi, sem sé
1. febrúar 1904, og þar með
ikomið skipan á eðíilegt þingræði
í framkvæihd. Mun að tilhlutun
ríkisstjórnarinnar þessa atburð-
ar verða minnst fyrir alþjóð með
útvarpserindi í kvöld.
Það mun nú engum dulið. að
Frh. á 7, síðu.
ðrygigið á slénnm s
Hleðsla togaranna
allt að 135% síðan
aukizt
1939!
Stér athyglisverðar upplýsingar*
Finns Jénssonar við umræður
é aipingi i jgær una steipaeftiriitið.
INGSÁLYKTUNARTILLAGA þeirra Finns Jónssonar
og Stefáns Jóh. Stefánssonar um endurskoðun á lög-
um um eftirlit með skipum og um athugun á framkvæmd
skipaskoðunar var til umræðu í sameinuðu þingi í gær. Finn-
ur Jónsson fylgdi tillögunni úr hlaði og var umræðunni að
því búnu frestað.
Framsöguræða Finns vakti hina mestu athygli bæði
í þingsölunum og á áheyrendapöllunum. Sérstaklega
vakti athygli sá þáttur hennar, þar sem Finnur sannaði
með tölum frá Fiskifélagi íslands hina gífurlegu auknu
hleðslu togaranna síðan 1939. Nemur þessi aukning á
hleðslunni í Englandssiglingum togaranna allt að 135
af hundraði!
Tillagan er ' fram komin
vegna þeirra umræðna, er orðið
Skiinaðarmálið og skjölin :
Hvaða skjðl era pað, sem
haldið er leyndam ?
Frá umræðum á aiþingi i gær um þings-
ályktunartillðgu Alþýðuflokksins um
birtingu skjaianna.
IGÆR kom til umræðu í sameinuðu þingi þingsályktun-
artillaga Alþýðuflokksmanna um birtingu skjala varð-
andi sambandsslit íslands og Danmerkur. Formaður Alþýðu-
flokksins, Stefán Jóh. Stefánsson, fylgdi tillögunni úr hlaði.
Það er alllangt síðan það bar
á góma í utanríkismálanefnd,
sagði Stefán Jóhann, hvort eígi
væri rétt að birta þessi skjöl,
enda hafði þá þegar nokkuð af
þessum skjölum verði birt, m. á.
fyrir atbeina Ólafs Thors, fyrr-
yerandi forsætisráðherra. Mál-
ið var allmikið rætt í utanríkis-
málanefnd en eigi tekin um það
nein ákvörðun. Af hálfu ríkis-
stjórnarinnar var það látið
uppi, að hún fyrir sitt leyti
hefði ekkert við það að athuga,
þótt nefndin ákvæði, að skjölin
yrði birt. — Af framkvæmdum
í þessu efni varð þó ekki og
lognaðist málið út af,
Nú er hins vegar svo komið,
sagði Stefán, að komið er til
kasta þingsins að greiða at-
kvæði um tillögu um niðurfell-
ingu sambandssáttmálans við
Danmörku, svo og að fjalla um
framtíðarstjórnskipun landsins.
Að því búnu á svo að fara fram
þjóðaratkvæði um niðurfelling
sambandsins við Dani. Það virð
ist því allt mæla með því, að
þessi skjöl séu nú birt alþingi
og almenningi, til þess að menn
eigi þess kost að fella sem rétt-
astan dóm um þau atriði, er
skjölin fjalla um. Þær utan að
komandi raddir, er varað hafa
við að birta þessi skjöl og talið
það varhugávert, hafa ekki
neitt til síns máls. Það er í fullu
samræmi við stjórnmálaþróun
síðustu tíma og vaxandi við-
gang og þroska, að almenningi
sé birt skjöl sem þessi. Enda
mætti finna fyrir því hliðstæð
dæmi hjá öðrum lýðræðisþióð-
um, þar sem skjöl um hin við-
Jcvæmustu efni þráfaldlega
birt almenningi í því skyni, að
hann mætti hafa betri aðstöðu
til að fella sin-n dóm um málin.
— Rakti ræðumaður því næst
nokkur dæmi hér að lútandi. —
Ég held því, sagði Stefán, að
þær raddir, sem telja það skort
á háttvísi að þessi skjöl séu
birt, hafi harla lítið til síns
máls.
Skjölin, sem hér um ræðir,,
hélt Stefán áfram ræðu sinni,
skiptast í fjóra meginþætti. í
fyrsta lagi eru það bendingar,
sem íslenzk stjórnarvöld fengu
frá stjórn Bretlands gegnum
fulltrúa sinn í London árið
1941. Þessi skjöl eru nokkuð
kunn af umræðum á alþingi, í
blöðum og á mannfundum.
Hins vegar hefðu þau ekki ver-
ið kunngerð almenningi undan-
dráttar- og umbúðalaust.
í öðru lagi væri skjöl varð-
andi sambandið frá stjórn
Bandaríkjanna 1942. Þessi
skjöl hefðu sömuleiðis verið
kunngerð að nokkru leyti. En
það skorti á, að þau væru birt
að fullu, til þess að þjóðinni
mætti auðnast að mynda sér
sem sannasta og réttasta mynd
af þessum skiptum. Og ekki
gæti verið neitt við það að at-
huga, hvorki af hálfu íslenzkra
stjórnarvalda né þess stórveld-
is, er hlut ætti að máli.
í þriðja lagi væri þáð svo
þau skjöl, er farið hefðu milli
íslenzkra stjórnarvalda og
Dana. Það hefði líka verið birt
nokkuð af þeim orðsendingum,
er farið hefðu milli þessara að-
ila 1941 og 1942. En hór heúú
heldur ekki verið gengið hreint
Frit. á 7. síðu
hafa um þessi efni nú undan-
farið, sagði Finnur. Þær um-
ræður hafa þótt gefa til kynna,
að lögum um eftirlit skipa gæti
verið áfátt, svo og að fram-
kvæmd skipaeftirlitsins á ,gild-
andi lögum um þetta efni væri
ábótavant. Lög um þetta efni
voru fyrst sett árið 1903. Hefir
sú lögjöf verið aukin og endur-
bætt öðru hvoru síðan, og síð-
ast 1938. Benda þessar laga-
setningar ótvírætt til þess, að
nauðsyn þyki til bera að hafa
sem fullkomnasta löggjöf um
þetta efni og að framkvæmd
þeirra laga sé sem fullkomnust.
En þrátt fyrir síðustu laga-
setningu um þetta efni 1938
er enn í gildi tilskipun um eft
irlit með skipum og bátum og
öryggi þeirra frá árinu 1922,
sem átti að vera búið að end-
urskoða fyrir árslok 1938.
Sú endurskoðun hefir enn
ekki farið fram og er það víta
vert skeytingarleysi af hálfu
þeirra, er með yfirstjórn þess
ara mála hafa farið.
1 viðtali, er Alþýðublaðið átti
yið formann Sjómannafélags-
Frh. á 7. síðu.
Dr. Steíogrímur J.
Dorsteinsson tekor
«ð keooslo í Háskóla
tslaods.
Dr. steingrímur j. þor
STEINSSON hefir tekið
við kennslu í Háskóla íslands í
bókmenntasögu í stað Sigurðar
Nordal prófessors, sem hefir
fengið leyfi frá kennslustörfum
til þess að gegna ritstörfum, en
Sigurður Nordal hafði á síðast-
liðnu hausti verið prófessor við
háskólann í aldarfjórðung.
Eins og lesendur blaðsins
muna, var Steingrímur Þor-
steinsson 1. des. s.l. sæmdur
doktorsnafnbót við Háskólann
fyrir rit sitt um „Jón Thorodd-
sen“, sem út kom á s.l. hausti
hjá Helgafellsútgáfunni. En
fyrir nokkru kom auk þess út
hjá Bókmenntafélaginu annað
rit eftir dr. Steingrím um upp-
haf leiklistar á íslandi. i
Flsksölosaonlopr-
ioo frsnleogdor.
Fisksölusamningur-
INN hefir verið fram-
lengdur samkvæmt tilkynningu
frá samninganefnd utanríkis-
viðskipta.
Hefir samningurinn verið
framlengdur aðeins til 15. þessa
mánaðar, en áður hafði hann
verið framlengdur til 31. fyrrá
mánaðar.
í tilkynningunni segir, að
innan skamms verði nýr samn-
ingur gerður og verði hann þá
að öllum líkindum látinn gilda
frá síðustu áramótum.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir „Vopn guðanna“ kl. 8 í
kvöld. — Aðgöngumiðasalan er
opin frá kl. 2 í dag.
Hvenær hverfa hernaði
ii
Varðstöðu hætt í turni Landakotskirkju
Viðtal við formann ioftvarnanefndar.
LOFTVARNANEFND hef
ir ákveðið að hætta varð
gæslu þeirri í turni Landa-
kotskirkju, sem haldið hefir
verið uppi undan farin 2 1/2
ár.
Var þetta tilkynnt á fundi
bæjarráðs í fyrradag.
Alþýðublaðið sneri sér í gær
til Agnars Kofoed Hansen lög-
reglustjóra sem er formaður
loftvarnarnefndar og spurði
hann hvort ekki yrði afnumin
ýms önnur hernaðarmannvirki,
sem undanfarin ár hafa allt of
mikið sett svip sinn á bæinn.
,.iNei,“ svaraði formaður loft-
varnarnefndar. „Við viljum eklci
gera það. Ef við gerðum það
tækjum við á okkar hendur allt
of mikla ábyrgð. Setuliðið telur
ekki ástæðu til þess og því ætti
að vera kunnugt um hernaðar-
aðstöðuna og horfurnar í styrj-
öldinni, hvað ísland snertir.“
— En í dag eru verkamenn
að moka á bifreiðar sandhrúg-
um úr niðurföllnum hernaðar-
mannvirkjum", sagði tíðindar-
maður Alþýðublaðsins.
„Já. það getur vel verið“,
svaraði formaður loftvarnar-
nefndar, en þar er aðeins um að
ræða byrgi sem voru fallin.“
Reykvíkingar óska einskis
frekar en að öll hernaðarmann-
virki hverfi úr höfuðstaðnum
eins fljótt og auðið er. Virðist
að minnsta kosti engar líkur til
þess að nauðsyn sé á því að hafa
lengur moldarbyrgin sem nú eru
víða á igatnamótum og skapa
þar umferðatálmanir og alls
konar leiðindi.
Miðvikudagar 2. febrúar 1944»
-fti-r i___—----------------- ,i.:.iUi
Lögski Inaða r menn
vilja sambandsslii
í vor á löglegai
hátt
Eoi mæla með þjóð-
fundi um stofnun
lýóveldisins
¥ ÖGSKILNAÐARMENN
héldu opinberan funcH
um skilnaðarmálið í Kaup-
þingssalnum í fyrrakvöld, og
var húsið fullskipað áheyrend
um.
Ræðumenn á fundinum voru
Jóhann Sæmundsson yfirlækn-
ir, Þorvaldur Þórarinsson lög-
fræðingur, Páll Magnússon lög-
fræðingur, Hallgrímur Jónasson
Kennaraskólakennari, Ingimar
Jónsson skólastjóri, Lúdvíg
Guðmundsson skólastjóri og
Jón Ólafsson lögfræðingur og
Magnús Ásgeirsson.
Á fundinum voru gerðar eft-
irfarandi ályktanir:
„Almennur fundur lögskiln-
aðarmanna, haldinn í Kaup-
þingssalnum í Reykjavík mánu:
daginn 31. janúar 1944, lýsir
yfir því,
1. að hann telur eðlilegt, að
alþingi gangi frá samþykktinni
um afnám samnings þess, sem
fólginn er í dansk-íslenzku sam
bandslögunum, svo framarlega
sem með afgreiðslu alþingis og
þjóðaratkvæðagreiðsluna er far-
ið nákvæmlega eftir ákvæðum
nefnds sáttmála, — en fulla
gæzlu þessara ákvæða sem
annarra milliríkjasamninga
verður að telja nauðsyn fyrir
framtíðarstöðu íslendinga sem
hlutgengs aðilja í samfélagi
þjóðanna.
2. Hins vegar lýsir fundurinn.
sig eindregið fylgjandi því, að
efnt verði til þjóðfundar, er
fjalli um lýðveldismálið, með
því að það alþingi, er nú situr,
virðist ekki sérstaklega til þess
kjörið að ganrra frá stofnun og
skipun lýðveldis á þann hátt,
sem íslenzka þjóðin mundi við
una og aðrar þjóðir virða.
Fundurinn gerir því kröfu til
þess, að borið verði undir kjós-
endur samhliða þjóðaratkvæða-
greiðslunni um niðurfellingu
sambandslaganna, hvort alþingi
eða þjóðfundur, er kosinn sé
samkvæmt fyllstu lýðræðis-
reglum, skuli taka lokaákvörð-
un um stjórnarskrá hins ís-
lenzka lýðveldis.
Fundurinn skorar á hugsandl
menn um land allt, að taka hug-
myndina um þjóðfund til alvar-
legrar athugunar og undirbún-
ings og láta opinberlega í ljós
skoðanir sínar um hana.
3. Fundurinn lætur í ljós
undrun sína á þeirri meðferð,
sem bréf ríkisstjóra frá 21. jan„
1944 hefir sætt á alþingi.
í fyrsta lagi telur fundurinn
óverjandi, að bréfið skuli ekkl
hafa verið tekið fyrir á alþingl
sjálfu.
í öðru lagi er fundurinn
þeirrar skoðunar, að það sé
mjög óviðeigandi, að nefnd.
manna, sem skipuð var utan al-
þingis, og sumpart utanþings-
mönnum, skuli hafa tekið sér
vald til þess að svara bréfinu.
fyrir hönd alþingis.
í þriðja lagi verður að átelja
harðlega, að í svarinii skuli fel-
ast hæpnar og villandi staðhæf-
ingar um veigamikil atriði í
stað röksemda.
Fundurinn væntir þess, að al-
þingi bæti skjótlega úr þessum
mistökum og veiti erindum
æðsta manns þjóðarinnar þing-
legri afgreiðslu í framtíðinni.“
Tillögur þessar allar voru
samþykktar með samhljóða at-
kvæðum fundarmanna.