Alþýðublaðið - 25.02.1944, Blaðsíða 4

átÞYOUBiASiP
Föstudagur 25. felxráajr UM.
Otgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Fétursson.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar ritstjómar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
Lýðveldisstjóraar-
skráin.
STJÓRNARSKRÁRNEFNDIR
beggja deilda alþingis hafa
nú lokið störfum, skilað sam-
eiginlegu áliti og gert breyting-
artillögur við lýðveldisstjórnar-
skrárfrumvarpið, sem einnig
eru að mestu sameiginlegar. Má
því ætla, að nú þegar sé nokk-
nrn veginn fyrirsjáanlegt,
hvernig lýðveldisstjórnarskráin
verður afgreidd frá þessu þingi.
*
Það mun vera mjög almennt
álit, að hin gamla stjórnarskrá
okkar þurfi miklu gagngerðari
endurskoðunar við en gert er
ráð fyrir í því stjórnarskrár-
frumvarpi, sem fyrir liggur, eða
í breytingartillögunum, sem
fram eru komnar við það. Þetta
er líka viðurkennt í áliti stjórn-
arskrárnefndanna; en jafnframt
er á það bent, að í viðbót þeirri,
sem gamþykkt var við stjórn-
.arskrána sumarið 1942 til þess
að hægt væri að breyta stjórn-
skipun landsins úr konungdómi
í lýðveldi með samþykkt aðeins
eins alþingis og eftirfarandi
þjóðaratkvæðagreiðslu, sé svo
fyrirmælt, að slík stjórnarskrá-
breyting megi ekki fela í sér
aðrar breytingar á hinni gömlu
stjórnarskrá en þær, sem bein-
línis leiðir af sambandsslitum
og lýðveldisstofnun.
Þess vegna er í því stjórnar-
skrárfrumvarpi, sem fyrir ligg-
ur, og í breytingartillögunum
við það ekki um aðrar breyt-
ingar á stjórnarskrá landsins
að ræða en þær, sem nauðsyn-
legar eru, þegar stjórnskipun-
inni er breytt úr konungdæmi
í lýðveldi og forseti kemur í
stað konungs. En það er boðað,
að stjórnarskráin muni þegar
í stað verða tekin til endurskoð-
unar á ný, eftir að lýðveldið
hefir verið stofnað.
¥
Af breytingartillögum þeim,
sem stjórnarskrárnefndir al-
þingis gera við fyrirliggjandi
stjórnarskrárfrumvarp, er sú
langveigamest, að forsetinn
skuli ekki vera þingkjörinn,
eins og þar var ráð fyrir gert,
heldur þjóðkjörinn — kosinn
leynilegum og almennum kosn-
ingum til fjögurra ára í senn.
Þessari breytingartillögu,
sem allir flokkar alþingis hafa
orðið sammála um og því fyrir-
sjáanlega verður samþykkt,
mun áreiðanlega verða fagnað
um allt land. Því þó að þjóðinni
hafi lítið tækifæri verið veitt
til þess að ræða lýðveldis-
stjórnarskrána, hefir það kom-
ið mjög ótvírætt í Ijós, að hún
er því algerlega mótfallin, að
forsetinn verði gerður svo háð-
ur þinginu og þeim flokkum,
sem þar ráða í hvert sinn, sem
verða myndi, ef hann væri
kosinn af því. Og meðal annars
lýsti síðasta flokksþing Alþýðu-
flokksins yfir þeim eindregna
vilja sínum að forsetinn yrði
þjóðkjörinn.
En einmitt af sömu ástæð-
um mun það líka miður, að
stjórnarskrárnefndirnar skuli
leggja til, að út af þessu ákvæði
sé brugðið við forsetakjörið í
Hnífsdalsverkfallið 1927
Svar vlð Morgnnblæðsforéfl siðastlfðlnn snnnndag.
FYRIR ÓTRAUÐA baráttu
hinna ágætustu kvenna og
karla innan íslenzkar alþýðu-
hreyfingar gegn um árin, skipa
stéttarfélögin nú orðið þann sess
innan þjóðfélagsins, að fullt til-
lit verður til þeirra að taka og
með lögum hefur réttur þeirra
til samninga um kaup og kjör
meðlima þeirra vefið staðfest-
ur, en á bernskuárum stéttar-
samtakanna urðu einmitt hörð-
ustu átökin við atvinnurekend-
ur oft og tíðum um það atriði,
að fá þá til að viðurkenna samn
ingsrétt verkamannsins og sjó-
mannsins.
Þeirra tíma atvinnurekendur,
sem í flestum tilfellum voru
kaupmenn jafnframt, litu á sig
sem eigendur verkalýðsins.
Verkakonan, verkamaðurinn
og sjómaðurinn var að þeirra
dómi ekki annað en tæki hinna
fáu sérréttinda fjölskyldna í
landinu til auðsöfnunar, á sama
hátt og skipin, kvikfénaðurinn
og jarðeignir þeirra voru.
Það var því talin fullkomin
uppreisn þegar frjóangar verka-
lýðshreyfingarinnar fóru að
skjóta hér rótum, og mörgum
árum eftir að atvinnurekendur
hinna stærri staða höfðu orðið
að viðurkenna verkalýðsfélögin
sem samningsaðila, börðust
verkamenn og sjómenn á hin-
um smærri stöðum kringum
land allt fyrir þessum sama
rétti, fyrir réttinum til að
semja sem frjálsir menn um
eigið vinnuafl.
Þessari réttmætu kröfu tóku
atvinnurekendur og aðstand-
endur þeirra oftast sem per-
sónulegri móðgun við sig, og
runnu þær deilur, sem upp
komu, því eigi allsjaldan út í
aðra farvegu en efni stóðu til og
urðu jafnan harðari. Var ekki
ósjaldan, að atvinnurekendur
gripu til ýmissa vanhugsaðra
örþrifaráða til að reyna að
koma samtökum verkafólksins
á lmé.
Og enn þann dag í dag geng-
ur mörgum illa að skilja það,
að samningar milli stéttarfélaga
og atvinnurekenda eru fullkom
lega viðskiptalegs eðlis, og ekki
hætis hótinu persónulegri en
samningar þeir, er hinir sömu
atvinnurekendur gera um sölu
afurða sinna eða um kaup á
vörum þeim, er þeir verzla með.
Vegna skilningsskorts á því,
sem hér er sagt um viðskipta-
legt eðli kaupgjaldssamninga,
gripu atvinnurekendur í Hnífs-
dal og bankavaldið á ísafirði til
þess örþrifaráðs árið 1927 í
kaupdeilu, er þá stóð yfir í
Hnífsdal að reyna að svelta
verkalýðinn þar til auðsveipni
með því að loka fyrir honum
sölubúðum og íshúsi þorpsins.
Á þetta er minnzt örfáum
orðum í viðtali við mig er Al-
þýðublaðið birti sunnudaginn
13. þ. m. og hafa þau fáu orð,
sem þar eru sögð um mál þetta,
farið svo í taugarnar á einhverj
um E. I. V. að hann má ekki
vatni halda og rennur því frá
honum óþverraslefa nokkur í
Morgunblaðsbréfi s. 1. sunnu-
dag.
Sumu fólki er þannig farið,
að athafnir þess minna helzt
á hundhvolpagrey, er í tíma og
ótíma stökkva fram með glennt
an hvoft, hlaupa síðan til hús-
bónda síns, mæna upp á hann
stórum augum eins og þeir vilji
spyrja: „Var þetta ekki gott
hjá mér?“ og eftir öllum sólar-
merkjum að dæma virðist bréf
ritarinn á þessu þroskastigi.
Bréfið er svo gegnsýrt af
drambi, merkilegheitum, upp-
skapningshætti og fyrirlitningu
á verkalýðssamtökunum og
þeim er fylkja sér um þau, að
einsdæmi er, og væri það næg
ástæða til að virða ekki þenn-
an' geðæsta og sýnilega tauga-
veiklaða bréfritara svars, ef
ekki væru í því svo miklar firr-
ur og missagnir, að ekki verð-
ur fram hjá þeim gengið.
Þar segir m. a.:
„Hinu má heldur ekki gleyma
að verkfallið var ástæðulaust,
enda flesíir verkamennirniir
neyddir út í það, mjög móti
vilja sínum.“*)
Svo að lesendur mínir geti
um það dæmt, hvort verkfall
þetta hafl verið að ástæðulausu,
kemst ég ekki hjá að kynna
þeim kröfur verkalýðsins í
Hnífsdal í þetta sinn, svo og
hver þau kjör þau voru, er at-
vinnurekendur buðu.
Kaupkröfur þær er verka-
lýðsfélag . Hnífsdælinga setti
fram í samningsuppkasti sínu
til atvinnurekenda voru þess-
ar:
Kaupqjald karla:
Dagvinna frá kl. 6 árdegis til
kl. 6 síðdegis kr. 0.90 á klst.
Eftirvinna frá kl. 6 síðdegis
til kl. 10 síðdegis kr. 1.20 á klst.
Næturvinna frá kl. 10 síðdeg
is til kl. 6 árdegis kr. 1.50 á klst.
Helgidagavinna og skipavinna
kr. 1.50 á klst.
Kaunoiald kvenna.
Dagvinna írá kl. 6 árdegis til
kl. 6 síðdegis kr. 0.65 á klst.
Eftirvinna, nætur- og helgi-
dagavinna, svo og skipavinna
kr. 0.80 á klst.
Atvinv'i'rekendur buðu:
Kaupgjald karla:
Dagvina frá kl. 6 árdegis til
kl. 8 síðdegis kr. 0.60 á klst.
Vinna eftir kl. 8 síðdegis og
helgidagavinna kr. 0.90 á klst.
Kauvajald kvenna.
Dagvinna frá kl. 6 árdegis til
kl. 8 síðdegis kr. 0.40 á klst.
Vinna eftir kl. 8 síðdegis og
'helgidagavinna kr. 0.60 á klst.
Og með því að kynnast einn-
ig nokkuð vöruverði, eins og
það var um þessar mundir í
Hnífsdal, geta Íesendur greinar
*) Allar leturbreytingar í grein-
inni gerðar af mér. H. H.
fyrsta sinn og alþingi þá látið
kjósa hann, þótt ekki sé nema
til eins árs. Það verður heldur
ekki séð, hvaða knýjandi ástæða
sé til þess; því að ekkert er auð-
veldara en að framlengja em-
bættistíma núverandi ríkisstjóra
þar til nægilegt svigrúm hefði
unnizt til þess að undirbúa
þjóðkjör fyrsta forsetans.
Samkomulag hefir ekki náðst
með öllum flokkum í stjórnar-
skrárnefndum alþingis um þá
breytingartillögu, að 17. júní
1944 skuli tekinn út úr fyrir-
liggjandi stjórnarskrárfrum-
þessarar myndað sér af eigin
dómgreind nokkra skoðun um
lífsafkomu okkar Hnífsdælinga,
ef við hefðum kúgast látið á-
fram af atvinnurekendum.
Verð eftirtalinna vörutegunda
var sem hér segir:
Hveiti .......... kr. 0.70 kg.
Haframjöl .......-— 0.70 —-
Hrísgrjón .......— 0.70 —
Kaffi ........... — 3.60 —
Kaffibætir ......— 2.50 —
Melís ........... — 1.00 —
Smjörlíki........ —- 2.00 —
Strásykur ....... — 0.90 —
Hvað segir þetta okkur?
Það fræðir okkur um, að þaö
tók verkamanninn 6 kl.st., en
verkakonuna 9 kl.st. að vinna
fyrir einu kaffikílói, og annað
var þar eftir, hefði vilji atvinnu
rekendanna fengið að ráða.
I öðru lagi vil ég benda á, að
lengd vinnudagsins var frá kl.
6 að morgni til kl. 8 að kvöldi
eða 14 klukkustundir og þessu
neita atvinnurekendur að
ibreyta, er við förum fram á,
að vinnudagurinn sé styttur um
tvær stundir.
Og þegar kröfum okkar er
neitað og avinnurekendur
neyða okkur með því til verk-
faíls, — þá er verkfallið að
dómi bréfritara Morgunblaðs-
ins ástæðulaust, já, bara ástæðu- ^
laust.
Já, hvern fjandann vildi verka
lýður í litlu sjávarþorpi úti á
landi krefjast bættra kjara —
Auglýsíngar,
sem birtast e*g« i
Alþý ðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvöEdi.

gat hann ekki skilið það, aö>
honum bar, klæðlitlum, í léleg-
um hreysum og hálfhungruðu-m
að skapa verðmæti nokkurum
fjölskyldum til handa og hugga
sig við orð ritningarinnar um,
að fimm brauð og tveir smá-
fiskar hafi eitt sinn nægt til
að metta fimm þúsundir manna.
Hví, skyldu þá Hnífsdælingar,
sem ekki voru einu sinni 50Ö
að tölu vera með kaupkröfur.
Þannig er hugsunarháttur
bréfritarans og annarra slíkra.
uppskapninga.
Þá segir bréfritarinn enn-
fremur:
„Þessi Helgi, sem víst hefir
átt drjúgan þátt í verkfallinu„
talar um einhverja sveltitil-
raun kaupmanna í Hnífsdal £
sambandi við verkfallið.
ÉG, sem þeíta rita mótmæJi:
eindregið öllum ásökunum á
Frh. af 6. síðu.
varpi sem gildistökudagur lýð-
veldisstjórnarskrárinnar, en það
ákvæði sett inn í staðinn, að
hún öðlist gildi, þegar alþingi
ákveður, eftir að hún hefir ver-
ið staðfest við þjóðaratkvæða-
greiðslu. Kommúnistar þurftu
að vera á móti þessari breyt-
ingartillögu af því, að hún var
gerð til samkomulags við Al-
þýðuflokkinn. En með því að
hinir flokkarnir þrír eru sam-
mála um hana er samþykkt
hennar tryggð á þingi og end-
anlegri ákvörðun um stofndag
lýðveldisins þar með skotið á
frest.
ÞJÓÐÓLFUR birtir á mánu
daginn fyrra hluta ítar-
legrar greinar um rússneskan
kommúnisma og íslenzka komm
únista. Er þar upphaf að at-
hyglisverðum samanburði á af-
stöðu hinna rússnesku læri-
feðra og íslenzku lærisveina til
ættjarðar sinnar. í greininni
segir meðal annars:
„Kommúnistunum íslenzku er
löngum núið því um nasir, að þeir
séu af sama sauðahúsi og rúss-
nesku kommúnistarnir. — Sann-
leikurinn er sá, að þetta er hið
mesta öíugmæli. íslenzkir komm-
únistaforsprakkar eru rótlaus
upplausnarlýður, sem ekki hefur
neitt jákvætt markmið. Austur í
Rússlandi hefur verið unnið merki
legt viðreisnarstarf undir forustu
kommúnistastjómarinnar. Hinir
nýju einvaldar Rússlands hafa
gert stórfellt átak til endurreisn-
ar og uppbyggingar í landi sínu
og náð í því efni undraverðum á-
rangri.
Kommúnisminn í Rússlandi er
þjóðholl stefna. Þess gætti að vísu
mjög í fyrstu, að hinir nýju stjórn-
endur rússnesku þjóðarinnar voru
hvarflandi í afstöðu sinni. Það
vöfðust fyrir þeim úreltar fræði-
kenningar um sameining allra ör-
eiga í heiminum, alþjóðlegt eðli
kommúnismans, heimsbyltingu og
fleira af því tagi. . . .
En það leið ekki á löngu þangað
til tók að slævast alþjóðahyggja
hinna nýju stjórnenda rússnesku
þjóðarinnar. Hugur þeirra beindist
æ meir að því að eíla hið rúss-
neska ríki og leitast við að brúa
hið mikla djúp, er hraðfara þróun
hjá vestrænu þjóðunum hafði.
skapað milli þeirra og Rússa. Eftir
að Stalin tók við völdum í Rúss-
landi hefur verið horfið æ lengra
inn á þessa braut. Og það er eng-
um vafa undirorpið, að draumar
rússneskra valdamanna snúast ekki.
lengur um alheimsbyltingu og ó-
rjúfandi bræðraband öreiga allra
landa. Hugsjónir þeirra eru nú.
•tengdar rússneskum stórveldis-
draumum. Höfuðfyrirmynd þeirra.
er Pétur mikli, sem grundvallaði
rússneskt stórveldi, enda er harm
mjög dáður í Rússlandi um þessar
mundir og þjóðinni óspart bent á„.
hvílíkt stórmenni og þjóðhetja
hann ha-fi verið.
Og hinum rússnesku kommún-
istaforing'jum verður vissulegæ
eklci legið á hálsi fyrir þetta. Þeir
hafa tekið fullkomlega ábyrga af-
stöðu. Stolt sitt setja þeir í það, a<$
efla ríki feðra sinna og vinna a®-
gengi Rússlands.
Hitt er svo allt annað mál, hvort:
stjórnarform rússnesku' kommún-
istanna sé ókjósanlegt öðrum eða
líkiegt til að geta verið vestræn-
um þjóðum, sem öldum saman
hafa verið handgengnar allt ann-
arri stjórnmálaþróun, til fyrir-
myndar. í Rússlandi ríkir eitthvert
hið óskoraðasta einræði, sem
nokkru sinni hefur komizt á lagg-
irnar í heiminum. En það er þjóð-
hollt einræði — stórum þjóðholl-
ara en keisarastjórnin hafði verið
um langa hríð. Markmið þess er
éndurreisn Rússlands.“
ÞaS er margt rétt athugað í
þessari grein Þjóðólfs. Það er
að minnsta kosti víst, hvað
sem sagt verður um harðstjórn
og einræði rússneskra komm-
únista, að á mála hafa þeir ekki
gengið hjá erlendum ríkjum né-
heldur gerzt þjónar eða erind-
rekar þeirra í sínu eigin föður-
landi. En því miður, er allt
annað að segja um lærisveinæ
þeirra hér úti á íslándi.