Alþýðublaðið - 21.03.1944, Blaðsíða 5

ÞriðjudagttF 21. marz 1M4.
ALPYQtiBU^^
t
6
Loftárás á kvikmyndahús.
Á mynd þessari sjást lögregluþjónar rannsaka gat á gólfi kvikmyndahúss í Lundunum, er
þýzk sprengja féll á hinn 14. janúar. Sjö manns af kvikmyndahússgestunum létu lífið, en
þrátíu og einn særðist. Myndinni var útvarpað frá Lundúnum til New York.
Tromsð bíður hins nýja dags.
FYRIR NOKKRUM vikum
lásum við frétt þá í blöð-
unum, að Þjóðverjar hefðu
flutt brott nokkrar þúsundir
Norðmanna frá Tromsö, ein-
hverri norðlægustu borginni í
vesturvegg Hitlers. Ég sá þá í
huga mér mynd Tromsöborgar
á t'ímum friðar og frelsis.
Tækir þú þér far með ein-
hverju áætlunarskipinu, er voru
í förum milli Þrándheims og
Tromsö, og sigldir meðfram
hinni löngu strönd Norður-
Noregs, komst þú til Tromsó
að tveim dögum liðnum. Gufu-
skipið sigldi hægt og tígurlega
gegnum Ryströmmen, sem er
einhver straumþyngsta röst í
Evrópu. í fjarska gat að líta
hús á lítilli, flatlendri eyju í
sundinu milli meginlarídsins og
þeirrar eyjar Noregs, sem næst
er íshafinu. Kæmir þú þangað
fyrsta sinni á fögru og heiðskíru
sumarkvöldi, myndir þú aldrei
hafa gleymt miðnætursólinni,
er stafaði geislum sínum yfir
rauðlit þök borgarinnar, skóg-
inn, fjallatinda meginlandsins og
lognkyrrt sundið. Reykur varð-
eldanna sté letilega upp í heim-
irigeiminn, og söng og hlátur
gat að heyra frá ströndinni og
utan af sjónum. Enginn hefði
getað trúað því, að Tromsö
lægi á sjötugustu gráðu norð-
lægrar breiddar og væri ein-
hver nyrzta borg heimsins. Það
er hinum hlýja Golfstraumi að
þakka, að loftslagið þar er ekki
heimskautaloftslag og fólkið
ekki til þess neytt að lifa að
hætti Eskimóa.
Ég hefi litið eyju þessa að
sumarlagi, séð speglandi sjó-
inn og hina þekku sumar-
bústaði meðal birkitrjánna.
Jafnvel strendurnar eru grasi
grónar, og þar eru einnig
akrar og skógar. Fagurskyggð-
ur sjórinn endurspeglar tign
fjallatindanna, sem eru allt að
fimm þúsund feta háir. Litlir
fiskibátar, mjólkurí'lutninga-
bátar og farkostir, sem notaðir
voru til selveiða á íshafinu,
sigldu um sundið. Ferjur og
árabátar stefndu frá eyjunni tií
meginlandsins, en þaðan
liggur þjóðvegurinn suður til
Narvíkur. Auk strandferðaskip
anna sigldu bátar, er fluttu
járnmálma frá Finnmörku svo
og timburflutningaskip frá
Archangel gegnum sundið á
GREIN ÞESSI, er fjallar
um Tromsö, hina frægu
og þýðingarmiklu borg í
Norður-Noregi, er eftir norsk
an flóttamann og var hún
upphaflega flutt sem erindi
í brezka útvaþið, en er hér
þýdd úr útvarpstímaritinu
The Listener. Er í grein þess-
ari rakin í stærstu þáttum
saga þessarar borgar og lýst
lífinu þar á tímum friðar og
frelsis, svo og bið íbúa
hennar og raunar allra Norð-
manna, eftir hinum þráða
degi, er Hákon konxmgur og
ríkisstjóm hans á aftur-
kvæmt heim til Noregs.
leið sinni til annarra landa. Á
höfninni lágu eitt eða tvö
skemmtiferðaskip, er biðu eftir
farþegunum, sem farið höfðu í
land til þess að kaupa sér nauð-
þurftir og sjá sig um. Ég sá oft
brezka botnvörpunga sigla í
norðurátt til miðanna skammt
undan ströndinni eða í suður-
átt fullfermda fiski á heimleið.
Uppi á meginlandinu hálfs
annars klukkutíma gang frá
Tromsödalnum hafast Lapp-
arnir við í tjöldum sínum og
moldarkofum. Þeir eru flökku-
þjóð, og hreindýrin eru gjald-
miðill þeirra. Þeir dveljast í
Svíþjóð á vetrum og flakka til
Tromsö á sumrum. Þar heilla
þeir marga ferðamenn til sín.
Lapparnir eru menn fimir og
mjög næmir á liti. Þeim tekst
oft snilldarlega að tjá fegurð
umhverfis síns í handíðum sín-
um. Lapparnir eru skólaskyldir
í Noregi. Þeim er kennt á hinu
mongólska máli þeirra, sem er
auðugt að kvæðum og sálmum.
Lapparnir játuðust lútherskri
trú á síðustu öld, og biblían
hefir verið þýdd á tungu þeirra.
Gervallt sumarið er mun
þurrviðrasamara og hlýrra í
Norður-Noregi en á Skotlandi.
Gróðurjurtir, er vaxa í hlýjum
löndum, dafna þar með ágæt-
um. Þar er til dæmis unnt að
rækta tómata undir beru lofti.
Þeir ná þar góðum þroska í
sólskininu, er gætir dag og
nótt. Fólkið nýtur fábreyttra
skemmtana. Það gerir mikið að
því að klífa f jöllin í grenndinni,
en af tindum þeirra er hið
dýrlegasta og eftirminnilegasta
víðsýni. Á sunnudögum og öðr-
um helgidögum streymir fólkið
brott úr borginni til þess að
veiða lax og silung í ánum eða
þorsk, upsa og ýsu í sjónum.
Verkafólkið býr í húsunum,
sem eru dreifð um ströndina
og siglir um sundið á vélbát-
um sér til skemmtunar.
Vetrarmánuðirnir eru jafnað-
arlega mildir, enda þótt oft sé
stormasamt einkum þegar kom-
ir er fram yfir jól. Einangrun-
in á vetrum veldur því, að mik-
ið er um félaglíf meðal fólks
þessa, og gestrisnin í hinum
rauð-, græn-, blá- eða hvítlitu
húsum Tromsö veldur því, að
borgina má með sanni nefna
„París norðursins". Mótsetning
hinnar miklu birtu hinna stuttu
sumarmánaða, þegar sólin geng
ur aldrei til viðar, og hins dul-
úðga myrkurs hins langa vetr-
ar hefir mikil og varanleg á-
hrif á skaphöfn fólksins. Engan
dag þráir það meira en hinn 21.
janúar, þegar sólin birtist að
nýju eftir hina löngu fjarveru
sína. Börnin fá leyfi úr skólan-
um þann dag, og þau fara ásamt
fullorðna fólkinu langa leið á
skíðum til þess að fagna sól-
inni. Allir bíða í eftirvænting
þeirrar stundar, þegar sólin
rennur upp og baðar umhverfið
hinu gullna ljósflóði sínu.
Tromsö óx upp umhverfis
kirkju, sem reist var á tólftu
öld af Eysteini konungi. Síðar
varð Tromsö eigi aðeins verzl-
unarstaður og mikils virt borg,
heldur og samastaður yfir-
valda og áhrifamanna Norður-
Noregs. Biskupinn yfir Norður-
Noregi og sýslumaðurinn höfðu
þar aðsetur sitt. í borgirini eru
þrjú nýtízku sjúkrahús og
nyrzti menntaskóli og kennara-
skóli heimsins. Þar er einnig
heimskautasafn og athugunar-
stöð, þar sem norðurljós eru
rannsökuð. Þar er og veður-
stofa fyrir Norður-Noreg, sem
ei’ næsta mikilvæg fyrir hina
þrjátíu þúsundir fiskimanna, er
sækja þorskveiðar frá Lofoten
og Finnmörku. Vertíðin stend-
ur yfir frá því í janúarmánuði
og fram á vor, eða á þeim tíma
Frh. af 6. síöu.
Nýtt Hótel ísland. — Hvar verður það? — Flugvöllur
og framtíð. — Heita vatnið og heilsan. — Útvarpið og
leikritin. — Búningaskipti þjóðarinnar. — Doði og
ráðagerðir.
Kolsvartar brunarústir
gapa framan í mann, þaðan,
sem Hótel ísland stóff áður. Unn-
ið hefur verið að því að hreinsa
þær og því verki virðist enn ekki
lokið. Menn spyrja um leið og þeir,
líta þessar svörtu rústir: Hvað
verður nú gert við þennan stað?
Menn eru svo sem ekki á sama
máli. Sumir vilja að Hótel ísland
rísi þarna aftur, en aðrir vilja
það ekki og er í»; á sömu skoð-
un. Ég vil láta stefna að því að
timburhjallarnir þarna í nágrenn-
inu víki sem fyrst og þarna komi
autt svæði.
UM ÞETTA segir Siggi á Sjón-
arhól í bréfi: „Sjálfsagt getur það
ekki dregist lengi, að bæjarvöld
og ríkisstjórn taki ákvarðanir um
skipulagsuppdrættina af bænum,
er fyrir liggja. Er annar þeirra
sem kunnugt er, eftir skipulags-
nefnd, en hinn eftir Einar Sveins-
son húsameistara bæjarins og Val-
geir Björnsson núv. hafnarstjóra.
í mínum augum er sá fyrri eins
og bót sé slett á fat, en sá síðari
eins og fallegur, nýr klæðnaðxir.
Eftir honum á Tjamargata að
verða breið og fögur gata, og byrja
norður við Hafnarhús og ná suð-
ur fyrir Tjörn. Hverfa þá með öllu
sum timburhúsin gömlu við Kirkju
stræti, og Austurstræti, og Aðal-
stræti sjálft verður að nokkru
húsgrunnar vestan við Tjamar-
götu.“
„EITT AF ÞEIM HÚSUM, sem
átti að hverfa eftir þessum upp-
drætti var Hótel ísland. Það er
nú horfið, og vegna þess hvar
það á að rísa upp að nýju — og
það verður það að gera, og það,
sem allra fyrst — verður nú að
koma skriður á þetta skipulagsmál.
Mér finnst að ágætur staður fyrir
hið nýja, fagra og volduga Hótel
ísland framtíðarinnar sé sunnar-
lega við Tjarnargötuna fyrirhug-
uðu. Þar ætti það að standa með
svalir og sól á allar hliðar, og
stóran, fagran trjá- og blómagarð
(í framtíðinni) í kringum sig á
þrjá vegi^. Og þar er það við hlið-
ina á eridastöð meginþorra allra
fólksflutninga í framtíðinni, flug-
vellinum.“
„ÁLFUR 'ÚR HÓL“ skrifar: „Út
af hitaveitunni langar mig til
þess að biðja þig fyrir eina fyrir-
spurn. Hefir Reykjavatnið verið
rannsakað efnafræðilega? Er það
óholt ósoðið, hefir það slæm á-
hrif á veika húð o .s. frv.? Ég
minnist þess að hafa eirihverntíma
í vetur séð tilgátur einhvers blaða-
manns um vatnið, en engar upp-
lýsingar um það frá yfirvöldum
bæjarins. Það væri þó æskilegt,
að fá rétta vitneskju um þetta, ef
hennar er nokkur kostur.“
„EINA SKRÍTLU heyrði ég um
hitaveituna nú nýlega. Maður hitti
mann og spurði hann, hvort hann
gæti sagt sér hvaða reglu hitaveit-
an notaði við útreikning fasta-
gjaldsins. — Þá sömu og raf-
magnsveitan og Skattstofan, var
svarið. — Nú, hvaða regla má það
vera, sem getur verið svo ólíkum
fyrirtækjum sameiginleg? .— Sú,
sem er svo flókin, að almenning-
ur botnar ekkert í henni.“
„OFT HEF ÉG ætlað að bæta
við einni óánægjuröddinni um leik
ritaflutning útvarpsins einmitt á
laugardögum. En í dálkum þínum
á þriðjudaginn, tekur enn þá einn
að sér þetta hlutverk og gerir því
hressileg skil, svo ég ætla að bíða
með mitt nöldur. En ég leyfi mér
að mælast til þess eindregið hér
með, að útvarpsráð auglýsi það í
dagskrá útvarpsins, er birtist í út-
varpinu sjálfu og í dagblöðum
bæjarins, hvort leikritin séu hæf
fyrir böm eða ekki.“
„MÉR ER KUNNUGT, að börn
eru nijög sólgin í að hlusta á
útvarpsleikrit. Mörg þeirra hafa
þó sannarlega verið þess eðlis, að
barnaverndarráð hefði bannað þau
sem bíómyndir. Ég álít mjög ámæl-
isvert, að ekki skuli rækilega til-
kynnt fyrirfram, hvers eðlis leik-
ritin eru. En út af þrjósku útvarps
ráðs með að halda dauðahaldi í
flutning leikrita einmitt á laugar-
dagskvöldum, gegn öllum rökum,
mætti rita langt mál.“
„ÍSLENDINGAR hafa réttilega
nokkuð gumað af því, að hér væri
enginn stéttamunur í venjulegum
skilningi þess orðs, og hinn gamli
embættismannahroki er að mestu
leyti horfinn. En í stað þess ósóma
hefir viljað brydda á nýjum valds
mannshætti hjá ýmsum starfs-
mönnum „hins opinbera", og
þrjóska útvarpsráðs er aðkenning
af þeirri pest. Ekki veit ég hverju
nafni helst bæri að nefna hana,
en hún lýsir sér í einræðiskennd-
um þumbarahætti gagnvart al-
menningi. Boðorðið er að taka
gjarnan opninn örmum alls konar
tillögum frá sauðsvörtum almúg-
anum, því að hér er lýðræðið í
algleymingi, — en framkvæma
svo bara ekkert af þeim, hversu
margt nýtilegt, sem í þeim kynni
að felast.“
„MÉR ER SANNARLEGA ekki
Ijóst, hvort embættishrókinn er
hér raunverulega að ganga aftur,
eða hvort menn verða ósjálfrátt
svona herfilega værugjarnir við að
komast „í embætti". Þessi farald-
ur virðist bæði bera keim af ein-
ræði og leti og þó frekar því síð-
artalda. Embættis-doði væri ef til
vill ekki fráleitt nafn á slæmsku
þessari.“
„ÞESSI DOÐI embættismanna
og yfirvalda okkar kemur fram á
flestum sviðum. Áhugann og hug-
sjónirnar vantar ekki — á papp-
írnum —, hafist er jafnvel handa
j um alla skapaða hluti, en venju-
i (F*rh. á 6. síðu.)
Fyrir 6 krónur
á mánuði fáið þið bezta og læsilegasta dagblað lands-
ins og gildir það verð í Reykjavík og nágrenni. Ann-
arstaðar 5 kr. (Ekki 4 kr., eins og misprentast hafði
í fyrri auglýsingu).
KAUPIÐ ALÞÝÐUBLAÐH)