Alþýðublaðið - 22.03.1944, Blaðsíða 4

ALPYÐUBLAPfP
Miðvikudagui' 22. mrz 1944.
Öígefandi: Alþýðuflokkurlnnu
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýBuhúsinu við Hverfisgötu.
Bímar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura-
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Gylfi Þ. Gisiason:
Oetjnr rógslns.
FORSPRAKKAR kommún-
ista finna það, að þeir
standa síðan á fulltrúaráðs-
fundi verkalýðsfélaganna á
föstudaginn höllum fæti í rógs-
herferð sinni gegn Alþýðu-
flokknum og forystumönnum
hans út af endurskipulagning-
unni á fyrirtækjum alþýðusam
takanna fyrir tæpum fjórum-
árum.
Öll þessi ár hafa þeír breitt
út þann róg, að óhjákvæmileg
og algerlega lögleg endurskipu
lagning þessara fyrirtækja um
leið og Alþýðuflokkurinn og
Alþýðusambandið voru skipu-
lagslega aðskilin, hefði verið
„þjófnaður". Alþýðuflokkurinn
hefði, eins og þeir sögðu, „stol-
ið“ þessum fyrirtækjum af
verkalýðsfélögunum, enda þótt
þeir vissu jafnvel og aðrir, að
verkalýðsfélögin hafa, frá því
að skipulagsbreytingin var
gerð, flestöll verið hluthafar í
þeim. Og á föstudaginn þótt-
. ust þeir ætla að láta til skarar
skríða og boðuðu til fundar í
fulltrúaráði verkalýðsfélaganna
þar sem þeir eru nú í meiri
hluta, meðal annars í þeim yf-
irlýsta tilgangi að ræða „máls-
höfðun“ á hendur Alþýðu-
flokksforingjunum út af „þjófn
aðinum“, eða „sölunni“, eins og
þeiru þótti nú vissara að orða
það í fundarboðinu, á þessum
fyxirtækjum.
En þegar á hólminn kom,
reyndist kjarkurinn ekki meiri
hjá ’hetjum rógsins en það, að
þeir vildu aðeins láta sam-
þykkja, að spyrjast fyrir um
það hjá verkalýðsfélögunum,
-hvort fara skyldi í mál. Og þeg-
ar Alþýðuflokksmenn tóku þá
á orðalagi fundarboðsins og
báru fram tillögu um að þegar
í stað yrði samþykkt að fara í
mál til þess að sannprófa sölu
eða endurskipulagningu fyrir-
tækjanna, var hinum kommún-
istísku hetjum öllum lokið. Slík
tillaga mátti ekki ná fram að
ganga, því að þá urðu þær gð
standa við róginn frammi fyr-
ir dómstólunum! Og endirinn
varð sá, að þær neyttu meiri
hluta síns á fundinum til þess
að hindra, að þessi tillaga væri
borin undir atkvæði!
Eftir þessa dæmalausu fýlu-
för kommúnista á fulltrúaráðs-
fundi verkalýðsfélaganna á
föstudaginn, sér hver einasti
heilvita maður í gegnum svika-
vef þeirra í þessu máli. Þeir
þorðu ekki að fara í mál af því,
að þeir vissu upp á sig skömm-
ina, að hafa farið með róg einn
um Alþýðuflokkinn í sambandi
við endurskipulagningu fyrir-
tækjanna — og ekkert annað.
Þetta er sú ályktun, sem al-
menningur dregur af vinnu-
brögðum kommúnista á full-
trúaráðsfundinum á föstudag-
inn; og aðrar ályktanir er alls
ekki hægt að draga af þeim.
Þetta sjá kommúnistarnir
líka sjálfir; og því æpa þeir nú
í Þjóðviljanum í gær, eins og
þeir ættu lífið að leysa. Þeir
finna, að vopn rógsins í þessu
máli er að falla þeim úr hendi.
Sósíalismi á vegum lýð-
ræðis eða einræðis ?
SÓSÍALISMINN er hagkerfi
þar sem öll meiri háttar
framleiðslutæki eru í eigu sam
félagsins, afrakstur framleiðsl-
unnar fellur allur og óskiptur í
hendur þeirra, sem vinna að
henni, og komið er í veg fyrir,
að menn hafi stórtekjur ein-
ungis vegna eigna eða aðstöðu,
þar sem framleiðslan er skipu-
lögð í þágu alþjóðar, stöðug og
fyllsta starfsræksla atyinnu-
tækjanna tryggð og komið er
í veg fyrir atvinnuleysi og
kreppur. Lýðræðið er stjóm-
kerfi, þar sem ríkisvaldið er
beint eða óbeint í höndum þjóð
arinnar sjálfrar og sameigin-
legum málum heimar er ráðið
til lykta í samræmi við vilja
meiri hluta hennar, eins og
hann kemur fram í frjálsum
kosningum, og borgaramir eru
algerlega frjálsir hugsana sinna,
orða og athafna innan tak-
marka laga, sem þeir sjálfir
hafa sett eða samþykkt. Auð-
vitað eru til önnur hagkerfi en
sósíalisminn, t. d. kapitalism-
inn, og önnur stjórnkerfi en
lýðræðið, t. d. einræði. Sósíal-
ismi og lýðræði þurfa í sjálfu
sér ekki að fara saman, og það
er hægt að vera sósíalisti, en
andvígur lýðræði, eða fylgjandi
lýðræði, en á móti sósíalistma.
En því verður þó ekki á móti
mælt, að lýðræðið er hið eina
stjórnkerfi, sem er í samræmi
við anda og eðli sósíalismans,
eina stjórnarkerfið, sem svarar
til hugsjónar hans. Skipulag
sósíalismans miðar að því að
bæta kjör hinna vinnandi og
efnaminni stétta, auka jafnrétti
borgaranna á efnahagssviðinu
og tryggja þeim efnahagslegt
frelsi og öryggi. Það er aug-
ljóst mál, að hið eina skipulag
á stjórnarkerfinu, sem er í sam-
ræmi við þessar hugsjónir, er
það, sem tryggir fullkomið jafn
rétti í stjórnmálum og óskorað
andlegt frelsi, sem sé lýðræðíð.
Á hliðstæðan hátt og hinar efna
minni stéttir fá ekki notið gæða
lýðræðisins til fulls í kapitalist-
isku þjóðskipulagi sökum þess
óréttar, sem þær eru beittar á
efnahagssviðinu, fá þær held-
ur ekki notið gæða sósíalism-
ans til fulls, nema þegar full-
komið lýðræði er honum sam-
fara. Hugsjónir sósíalísmans
komast þess vegna því aðeins
í fulla framkvæmd, að sam-
hliða sósíalistiskum framleiðslu
háttum sé ríkjandi lýðræði og
óskorað andlegt frelsi.
Þetta er höfuðröksemdin fyr-
ir lýðræðisleiðinni til fram-
kvæmdar sósíalismans. Sönn-
um sósíalisma vérður ekki kom-
ið á, nema lýðræðið sé varð-
veitt, en hann fullkomnar það
og eykur gildi þess stórum.
Vegna þessa fyrst og fremst
vilja Alþýðuflokksmenn fram-
kvæma sósíalismann með að-
stoð lýðræðisins.
Kommúnistar og fasistar
álíta hvorir tveggja stjórnar-
byltingu nauðsynlega og rétt-
mæta leið til þess að koma í
framkvæmd hugsjónum sínum
um þjóðfélagsmál. Kommúnist-
ar geta auðvitað gagnrýnt fas-
istískan einræðisherra fyrir
það, sem hann gerir eða lætur
ógert, en vilji þeir vera sjálf-
um sér samkvæmir, geta þeir
ekki gagnrýnt hann fyrir að
vera einræðisherra, því að sjálf
ir vilja þeir koma sínu máli
fram með byltingu og einræði.
Og það er ekki einungis, að
byltingarleiðin sé í ósamræmi
við meginhugsjón lýðræðisins,
heldur er auðséð, að stjórnar-
FYRIR SKÖMMU síðan
kom á bókamarkaðinn
bæklingur eftir Gylfa Þ.
Gíslason dósent, sem nefnist
„Sósíalismi á vegum lýðræðis
eða einræðis“. Hefir áður
stuttlega verið frá honum
skýrt hér í blaðinu.
Sem ofurlítið sýnishorn af
því, sem þessi bæklingur
hefir inni að halda, vill hlaðið
í dag með leyfi höfundarins,
hirta eftirfarandi kafla úr
honum.
bylting í lýðræðislandi hlýtur
að ganga af lýðræðinu dauðu.
Minni hluti, sem tekur völdin
með byltingu, getur því aðeins
haldið þeim, að hann afnemi
lýðræðið og komi á einræði
sínu, svipti alla aðra flokka og
alla andstæðinga sína sérhverj-
um stjórnmálaréttindum og
öllu stjórnmálafrelsi, og venju-
lega eru borgararnir sviptir öllu
andlegu frelsi til þess að auð-
veldara sé að fá þá til þess að
sætta sig við stjórnarfarið.
Um leiþ og kommúnistar
telja sig fylgjandi byltingar-
leiðinni til framkvæmdar sósíal
ismanum, eru þeir því að lýsa
sig andvíga lýðræðinu og fylgj-
andi einræði, þeir eru að lýsa
sig einræðisflokk.
Að einu leyti er og sérstök
hætta þvi samfara fyrir sósía-
lista að hyggjast gera fram-
kvæmd sósíalismans mögulega
með stjórnarbyltingu og stofn-
un einræðis, sem er óhjákvæmi-
leg afleiðing hénnar. Það er
eðli málsins ög margstaðfest
af reynslu sögunnar, að ein-
ræðisvaldið hefur tilhneigingu
til þess að safnast á fáar og æ
færri hendur. Þegar svo er
komið, að tiltölulega fámennur
hópur foringja hefur með til-
styrk byltingarhreyfingarinnar
öðlazt allt ríkisvaldið, hvaða
tryggingu hefur þá hin óbreytti
byltingarmaður fyrir því, að
þeir framkvæmi það, sem þeim
var lyft í valdastólinn til þess
að Iframkvæma, hvaða trygg-
ingu hefur hann fyrir því, að
þeir framkvæmi sósíalismann
ekki á annan hátt en hann ætl-
aðist til, og hvað gæti hann
raunar gert, þótt þeir fram-
kvæmdu sósíalismann alls ekki?
Hvað gæti hann aðhafzt, þótt
hann yrði sáróánægður með ár-
angur byltingarinnar og fynd-
ist hún hafa átt að leiða til allt
annars en hún leiddi í raun og
veru? Hann gæti ekkert gert.
Hann hafði stutt að því að fá
allt úrslitavald í hendur leið-
togum byltingarinnar; og hann
vissi, að þetta vald átti aðnota
til þess að bæla niður andstöðu
mótstöðumanna byltingarinnar,
og að það var nógu öflugt til
þess. Nú finnst honum foringj-
arnir hafa brugðizt, og hann er
sjálfur orðinn andstæðingur
þeirra. En valdið er allt í þeirra
höndum, og hann réttlaus og
ófrjáls í stjórnmálatilliti.
Til eru ýmis dæmi þess í sög-
unni, að leiðtogar byltingar og
valdhafar að byltingu lokinni
hafi brugðizt vonum fylgis-
manna sinna, og árangur bylt-
ingarinnar orðið annar en til
var ætlazt.
Engum ætti að vera betur
ljóst, að byltingarfrömuðir geta
brugðizt málstað byltingarinn-
ar, en kommúnistum, sem
fylgja að málum stjórn Stalins
í Rússlandi. Hún taldi Trotzki,
annan aðalforingja rússnesku
byltingarinnar, hafa svikið hug-
sjónir hennar og hrakti hann
úr landi, en Trotzki taldi Stalin
aftur á móti hafa svikið, og
skal enginn dómur lagður hér
á þær deilur. Fyrir nokkrum
árum lét svo stjórn Stalins
taka mestan hluta hinna þekkt-
ari forvígismanna rússnesku
byltingarinnar af lífi fyrir svik
við hugsjónir hennar og land-
ráð. Menn eru að vísu ekki á
eitt sáttir um það, hvorir hafi
svikið málstað byltingarinnar,
gömlu byltingarmennirnir eða
Stalin og fylgismenn hans, og
má hér liggja milli hluta, hvað
satt er í því máli. En kommún-
istum, sem trúa því, að flestir
forvígismanna byltingarinnar
hafi svikið málstað hennar og
gerzt honum svo hættulegir, að
þeir hafi átt líflát skilið, ætti
að vera vel ljós sú hætta, sem
því er samfara, að fáeinum
mönnum sé fengið geysilegt
vald í hendur. Og þeir, sem
trúa því, að gömlu byltingar-
mennirnir hafi verið saklausir,
geta dregið sams konar lærdóm
af ráðstöfunum Stalins gagn-
vart þeim.
Byltingarleiðin hefur því í
för með sér stórkostlega áhættu
Auglýsingar,
sem birtast eiga I
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu, ,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvöldl.
Sími 4906.
fyrir hinn sósalistíska málstað
sjálfan. Fyrir fylgismenn hvaða
málstaðar sem er, hlýtur það
að vera hin mesta áliætta að
hyggjast koma honum fram
með einræði, því að þegar ein-
ræði er komið á, er það ein-
ræðisherrann, sem ræður, en
ekki einu sinni þeir, sem lyftu
honum til valda, hvað þá held-
ur hinir, sem voru því andvígir.
Með stjórnarbyltingu, afnámi
lýðræðisins og stofnun einræðis
er hinum þýðingarmestu mann-
réttindum varpað á glæ. Það
væri ömurlegt, ef ekki væri
hægt að stíga það framfara-
spor, sem sósíalistar telja fram-
kvæmd sósíalistmans vera,
nema því aðeins að stíga annað
spor aftur á bak áður. Það
væri vissulega ömurlegt, ef
réttlátt og skynsamlegt skipu-
lag í atvinnu- og félagsmálum
væri ekki hugsanlegt nema
(Frh. á 6. síðu.)
ÞAÐ er mikið rætt um Finn-
land í hinum blöðunum
upp á síðkastið, en ekki alltaf
af miklum skilningi. Eitt af því
athyglisverðara er uppprentun
á stuttri forystugrein úr brezka
tímaritinu „The Sphere“ frá 4.
þ. m„ sem birtist í Morgun-
blaðinu í gær, og sýnir hvern
skilning margir brezkir menn
hafa á baráttu og erfiðleikum
Finnlands, jafnvel þótt það sé
formlega í stríði við Bretland.
Forystugreinin í „The Spere“
hljóðar þannig:
„Persónulega óska ég að Finn-
ar megi komast hamingjusamlega
út úr öllum sínum- þrengingum.
Þetta er að vísu að vona mikið,
en sá maður hlyti að vera grimm-
ur og harðhjartaður, sem gæti
borið kala til Finna, fyrir nokkuð,
sem þeir hafa gert síðan 1939, —
og látið ógert. — Finnar hafa
barizt fyrir tilveru sinni, hvorki
meira né minna, og Bretar dáðust
stundum að baráttu þessari með
háfleygum orðum og blómsveig-
um, en Finnar hafa raunverulega
verið peð í leiknum milli tveggja
mestu hervelda Evrópu, og aldrei
hafa Finnar getað sagt, að þessar
stórþjóðir væru þeim vinveittar.
Og nú eiga Finnar að velja eða
hafna, og hvað sem þeir velja,
þá munu þeir verða hart úti. —
Ef þeir semja frið við Rússa,
hlýtur land þeirra, að verða víg-
völlur, er þýzkir herir standa á
finnskri grund, og þýzkar árásir
vofa yfir borgum landsins. Ef
Finnar hins vegar halda áfram að
hallast að Þjóðverjum, og halda á-
fram stríðinu, jafnvel aðeins til
varnar, þá munu hinar rússnesku
sprengjuflugvélar leggja borgir
landsins í rústir, og ráðast á vam-
arstöðvar þjóðarinnar. Vei hinum
smáu þjóðum í Evrópu í dag. Þær
þeirra, sem hafa haft hreinastan
skjöld og sýnt mesta hugrekkið —
þeirra glæpur hefir verið sá, að
þær vörðu sig er á þær var ráð-
izt, — og vörðust mjög vel.
Vér Bretar munum alltaf líta
með samúð á slíka „glæpi“. Ég
get illa þolað, að menn hér í Bret-
landi hafi horn í síðu Finna. Þögn,
samúð og hjálp, þegar tækifæri
gefst, ætti að vera hlutverk vort,
hvað þessari aðþrengdu þjóð við-
yíkur. — Grimmd og óréttlæti
styrjaldarinnar kemur þyngst nið-
ur á smáþjóðunum, og hinum
auðmjúku í heiminum. Og á hverj
um degi verðum vér að snúa oss
undan, til þess að þurfa ekki að
horfa á ranglæti, sem vér getum
ékki kippt í lag, og harmleiki,
sem ekki verður unnt að koma í
veg fyrir.“
Svo góðan skilning sýna hin-
ir beztu menn á Bretlandi á
baráttu Finna, þótt þeir hafi
lent í andstæðingahópi Bret-
lands í styrjöldinni. Bretar
skilja, hversu lítið Finnar gátu
við það ráðið. En hér hjá okk-
ur, norrænni þjóð, sem einna
bezt allra ætti að skilja aðstöðu
Finna, ætlar viss flokkur manna
bókstaflega að rifna af reiði,
hvenær, sem Finnar eru látnir
njóta sannmælis og sök er lýst
á hendur þeim, sem leitt hafa
ógæfuna yfir þessa litlu frels-
iselskandi^ þjóð.
Morgunblaðið minnist í aðal-
ritstjórnargrein sinni í gær á
framkomu kommúnista í sjálf-
stæðismálinu á þann hátt, að
ekki fer hjá, að veki nokkra at-
hygli. Morgunblaðið segir:
„Kommúnistar vildu standa að
framgangi málsins, en þó þannig,
Frarrtiáld á 6. síðu.