Alþýðublaðið - 22.03.1944, Blaðsíða 5

Hfiðvikndagxir 22. marz 1944.
ALÞTflHBLA^iP
8
Flugvélamóðurskip í stórsjó

brezka flotans
//' í.%
Mynd þessi er af flugvélamóðurskipunum Avenger og Biter með ~
sjó. Skip þessi voru byggð í Ameríku, en eru í þjónus
laffa~ land skæruliðanna
LAND ÞAÐ, sem hinir júgó-
slafnesku skæruliðar berj-
ast í, er sennilega það land
víðrar veraldar, er svipar mest
til tunglsins eftir rannsóknum
viturra manna að dæma. Land-
slagið þar er í senn hrikalegt
og tilkomxxmikið. Það eru vinj-
ar meðal.hinna gróður lausu og
víðáttumiklu auðna Herzegóníu
og Karsthásléttu þar sem gróð-
urlendið er svo dýrmætt —
enda þótt aðeins sé um að ræða
(spildur, sem eru ekki stærri
en tvær hervoðir að ummáli,
að þær eru vendilega giirtar
grjótgörðum og nytjaðar af
kostgæfni. Mér er ríkur í minni
staður nokkur þarna uppi í
fjöllunum, er ég gisti fyrir
nokkrum árum. Mér vixtist að
jiar væri aðeins um að ræða
sannnefnda steikarpönnu grárra
kletta. Mér er næst að ætla, að
unnt hefði verið að steikja egg
þarna á klettunum í hinu
brennandi sólskini, ef þess
hefði verið freistað. Og þó
vissi ég, að þarna var von
mannabyggðar.
*
ÞETTA bar til á ferðalagi, er
ég tókst á hendur árið
1925. Ég ók af stað frá Belgrad
og lagði leið mína um hluta af
Serbíu, Bosníu, Herzegonvínu
og til Dalmatíustrandar. Og
þegar ég stóð þarna og undr-
aðist það, að nokkur mannvera
.skyldi velja sér samastað þama
í hinu hrikalega Svartfjalla-
landi, kom bóndi út úr bæ sín-
um og bauð mér inn til sín upp
á drykk. Raunar er það ekki ná-
fcvæmt að kveða þannig að orði,
að hann hafi boðið mér inn til
sín, því að hann bauð mér sæti
í forsælu af fíkjutré, sem hann
hafði gróðursett og náð hafði
.góðum þroska, sem teljast verð-
ur kraftaverk að mínum dómi.
Júgóslafi þessi var múhammeðs
trúar og bar tyrkneska húfu á
höfði. Ég freistaði þess að
spyrja hann þess brosandi á
fingramáli og hinum ýmsu mál-
lýzkum sem talaðar eru á þess-
um slóðum, hvort kóraninn
legði ekki bann við neyzlu hins
eldsterka brennivíns, sem hann
bauð mér. Hann svaraði þeirri
spurningu minni með því að
hlæja dátt, svo að skein í hin-
ar hvítu tennur hans.
Ég hefði hundrað .sinnum
iheldur kosið glas af köldu vatni
ejn þetta eldsterka brennivín,
sem hann hafði skenkt mér. En
ég átti eftir að sannfærast um
það, að manni þessum var um-
hugað um það að veita mér allt
það bezta, sem hann hafði að
bjóða að sjálfs sín dómi. Brátt
spratt hann á fætur, tók hand-
fylli sína af fíkjum af trénu og
G&EIN ÞESSI, er fjallar
um endurminningar
höfundarins frá Júgóslafíu,
!andi skæruliðanna, sem
byggt er hraustum, gestrisn-
um en harðlyndum þjóð-
flofckum og herskáum mjög
er eftir Negley Farson. Var
hún upphaflega flutt í út-
varp bandamanna í Afriku,
en er hér þýdd úr útvarps-
tímaritinu The Listener.
fékk mér. Mér var það ljóst,
að méiri gestrisni varð ekki
auðsýnd, því að hér var mað-
urinn að bjóða mér það, sem
hann hafði framleitt með ær-
inni fyrirhöfn. Mér var því
öllum lokið. Ég reyndi að
malda í móinn. En hann lyfti
upp hendinni ákveðinn á svip,
og, það tjáði mér betur en
nokkur orð hefðu gert, að hann
myndi taka það mjög sárt, ef
ég hafnaði þessari gjöf hans.
Ég sat þarna hjá manninum í
hálftíma og ræddi við hann
fram og aftur um áhugamál
okkar beggja mestmegnis þó
með bendingum og alls konar
handapati. Það duldist ekki, að
bóndi þessi var næsta stoltur
af akrinum sínum og fíkjutrénu.
Hann sýndi mér akurreitinn,
sem grjótgarður var hlaðinn
umhverfis, næsta stoltur á svip,
Þegar ég les um skærulið-
ana, sem berjast einhvers stað-
ar í Júgóslafíu, minnist ég
manns þessa jafnan. Því veld-
ur, að ég hygg, góðvild hans
og gestrisni. Auðvitað hafði
hann hlakkað til þess að eta
fíkjurnar sínar sjálfur, en eigi
að síður gaf hann mér veru-
legan hluta þeirra með glöðu
geði. Einnig hygg ég, að hann
sé mér ríkur í minni vegna
þess hversu djarfmannlegur og
fi’j álsmannlegur hann var í
framkomu sinni allri. Hann var
í senn maður gervilegur og
göfugmannlegur. Mér fannst
sem ég sæti hjá erni meðal
manna. Hann var glæsilegur
fulltrúi fjallabúa Svartfjalla-
lands.
Ég lagði leið mína fyrsta
sinni gegnum Júgóslafíu, er ég
sigldi bátkænu minni Loga nið-
ur eftir Dóná, Um þær mundir
voru Júgóslafar næst hrifnir
yfir að hafa end-urheimt frelsi
sitt og sjálfstæði, og þar eð
Dóná var enn árið 1925 harla
umdeild, var jafnan fyrsti Júgó-
slafinn, hvar sem ég steig fæti
mínum á ströndina, — lögreglu
þjónn. Nú eru lögregluþjónarn-
ir og hermennirnir, er halda
vörð vopnaðir brugðnum byssu-
stingum í sérhverju þorpi
Júgóslafíu, skelfar þjóðar sinn-
ar. Samlandar þeirra leggja
hinn þyngsta hug á þá, og
bændurnir vinna markvisst að
starfsemi sinni gegn kúgurun-
um, enda þótt oft sé skammt
milli þeirra og lögregluþjón-
anna og hermannanna.
Ég mun hér leiða hjá mér
að ræða hin dapurlegu og harm
sögulegu bræðravíg Serba,
Króata, Slóena, Dalmatíumanna,
iSvartfjallabúa og Múhammeðs-
trúmanna Júgóslafíu. En mest
er um það vert, að hinir hraustu
og hugumstóru skæruliðar, er
berjast af harðfengi og hugprýði
gegn Þjóðverjum, eru menn
allra þessara þjóðflokka. Ég
hygg, að flestum Balkanbúum sé
það Ijóst, að nýskipun verður til
að koma í stjórnmálum þeirra og
þjóðskipulagsháttum. Þeim
mun eigi dyljast það, að vald-
hafar þeirra hafa leiít þá á
glapstigu. Þeir munu sannfær
ast um það, að frá því ráði verð
ur að hverfa, að grannþjóðir og
frændiþjóðir berist á bana-
tspjót eins og verið hefir til
þessa. í þess stað hljóta þær
að efna til vinsamlegrar sam-
vinnu, er miði til heilla hverri
þeirra um sig, á dögum fram-
tíðarinnar.
Mark Twain ræðir einhvers
staðar um ,,hið fordæmda
mannkyn“. Ef til vill verður
úr því skorið næstu ár, hvort
mannkynið sé undir þann
skapadóm selt, er hann lýsir
þar, eða ekki. Ég er þeirrar
skoðunar, að mannkynið verði
að taka upp nýja siðu og háttu
í skiptum landa og þjóða, ef
ekki á illa að fara. Ég hygg
einnig, að þess megi vænta, að
Balkanþjóðirnar taki upp nýja
háttu í samskiptum sínum, ef
hinar sameinuðu þjóðir leggja
áherzlu á það, að treyst verði
og tryggð samvinna allra þjóða
að stríðinu loknu. En til þess
að svo megi verða, ber sér-
hverjum þingkjósanda hinna
sameinuðu þjóða að velja þá
menn eina til forustu, er leggja
verðskuldaða áherzlu á lausn
þessa máls. Allar þjóðir skyldu
gera sér þess glögga grein, að
það er vandi og ábyrgð í því
fólginn að veita mönnum um-
boð sitt til slíkra tignarstarfa
sem þingmennsku og ríkja-
stjórna. En verði ekki horfið að
nýrri skipan mála allra þjóða,
verður mannkynið vissulega
fordæmt, og guð má vita hvað
lengi. *
EF TIL VILL kann ein-
hverjum lesenda minna
að finnast ég hafa rætt helzt
Frh. af 6. síöo.
Um Flateyjarútgáfuna — Fyrirspu:
— og svör Sigurðar Nordal proiesswrs.
MENN ’ræða allmikið sín á
milli um þessar mundir um
þá miklu útgáfustarfsemi, sem
nú er verið að ráðast í, Flateyjar-
útgáfuna og Heimskringluútgáf-
una. Fyrir nokkru fékk ég eftir-
farandi bréf frá „Áskrifanda að
Flateyjarbók.“
„FYRIR SKÖMMIJ var auglýst,
að undirbúningur væri nú hafinn
að útgáfu Flateyjarbókar. Útgefend
ur létu þess ekki getið, hver eða
hverjir ættu að annast útgáfuna.
Frá því var aðeins skýrt, að pró-
fessor Sigurður Nordal myndi rita
formála. Mörgum mun hafa þótt
þetta góð ííðindi, því að bókin er
í fárra höndum. Hún hefir aðeins
tvisvar verið gefin út, fyrra sinn-
ið árin 1860—1868 og síðara sinn-
ið árið 1930, er Munksgaard lét
ljósprenta handritið.“
I '
„NÚ HEFIR sá orðrómur kom-
izt á kreik, að hina.nýju útgáfu
eigi ekki að bera saman við ljós-
prentuðu útgáfuna, en farið verði
eingöngu eftir prentuðu útgáfunni.
Ég hefi gilda ástæðu til að ætla
að þessi orðrómur eigi við rök að
styðjast, þótt auglýst hafi verið,
að handriti yrði nákvæmlega
fylgt.“
„í FORMÁLA að útgáfunni frá
1860—1868 segja þeir Guðbrandur
Vigfússon og L. R. Unger svo:
„Það er því miður fullvíst, að ó-
nákvæmni mun gæta í einstökum
atriðum og sá, sem ber útgáfuna
saman við handritið, mun án efa
oft rekast á slíkt.“ Ástæðuna
til þessa telja þeir vera, að hand-
ritið var ekki við hendina til sam-
anburðar, þegar bókin var prent-
uð. í útgáfu sinni af Orkneyja-
sögu getur prófessor Sigurður
Nordal þess, að hann hafi fundið
nokkrar villur við samanburð á
handriti, en gerir þó ekki mikið
úr því. Og í Islandske Annaler
eru leiðréttingar við annálana í
Flateyjarbók og eru leiðréttingarn
ar 6 bls., en annálarnir 109 bls.“
„ÞAÐ MÁ ÞVÍ VERA ljóst, að
þess muni full þörf að yfirfara
handritið (ljóspr. útgáfuna) vand-
lega, þegar loks er hafizt handa
um útgáfu á Flateyjarbók. A5
öðrum kosti verður þessi útgáfa
að teljast vafasöm, því að til þess
eru lítil líkindi, að betri útgáfa
yrði gerð í bráð, ef önnur er til
fyrir. Þá er það og næstum óhjá-
kvæmilegt, að eitthvað af nýjum
villum slæðist inn í þessa útgáfu,,
auk þeirra, sem fyrir eru, svo að
hin nýju útgáfa yrði að því leyti
lakari en hin gamla.“
„VIÐ, SEM höfum gerzt áskrif-
endur að bókinni, teljum okkur
varða þetta nokkru og því vil ég
biðja þig, Hannes minn, að
grennslast eftir því hjá útgefend-
um eða. prófessor Sigurði Nordal,
hvernig þessu er farið og hver eða
hverjir eigi að annast útgáfuna,
því að vafalaust er það ekki á
færi annarra en æfðra fræði-
manna.“
„EF ÞESSI orðrómur er á eng-
um rökum reistur, er það vel farið,
en að öðrum kosti er um brigð-
mæli að ræða af hálfu útgefenda.
Og fyrir því hefi ég gert þessa fyr-
irspurn fyrir hönd nokkurra á-
skrifenda, að við kærum okkur
ekki um að kaupa köttinn í
sekknum.“
ÉG SNERI MÉR til Sigurðar
Nordals prófessors af þessu tilefni
og sagði hann meðal annars: „Ég
mun gera grein fyrir því í for-
mála, hvemig þessi útgáfa hafi ver
ið búin til prentunar og hverjir
að henni hafa starfað. Hins vegar
sé ég ekki ástæðu til að fara að
ræða þetta mál nánar.“
„ÉG VIL þó benda á að ummæli
útgefenda eru miðað við stafrétta-
útgáfu og lítilsháttar ónákvæmni
í stafsetningu útgáfunnar kemur
ekki að neinni sök í þessari nýju
útgáfu, þar sem stafsetningin
verður samræmd.“
„AÐ LOKUM vil ég segja, að
við samanburð minn á löngum
köflum í útgáfunni við handritið
og af athugasemdum Storms, sem
bréfritarinn minnist á, hef ég sann
færst um að útgáfan sé yfirleitt
óvenjulega nákvæm.“
Hannes á horninu.
Fyrir 6 krónur
á mánuði fáið þið bezta og læsilegasta dagblað lands-
ins og gildir það verð í Reykjavík og nágrenni. Ann-
arstaðar 5 kr. (Ekki 4 kr., eins og misprentast hafði
í fyrri auglýsingu).
KAUPIÐ ALÞÝDUBLAÐID
Límið inn myndasögur blað-
anna í
Myndasafn
barna og unglinga