Alþýðublaðið - 22.03.1944, Blaðsíða 6

«LÞTOIiaUÐ!«
„Fagra veröld."
ii
'4
TVfí?
Mý ’bé’kt'
Stúlka sú, er hér birtist mynd af ku heita Alice Mc Kinley og
er af skosbu foreldri í þennan heim fædd. Nýlega gat hún sér
frægð mikla vestur á Ameríku með því að hún var kosin, af am-
erískri herdeiid einhvers staðar á eyju í Kyrrahafinu, drottn-
ing vorsins og sú stúlka, sem hermennirnir öllum fremur óskuðu
að mega bera með vatnsfötu lífsins að stríðinu loknu. Ekki er nú
öll vitleysan eins.
■ S 1
Frh. af 5. síðu.
til lengi um fátæka bóndann í
Svartfjallalandi, sem gaf mér
fíkjur sínar og ég hitti af hend-
ingu. En þetta hefir verið gert
af ráðnum hug. Þessi fátæki
bóndi, sem sennilega hefir sjaldn
ast haft nema rétt í sig og á
um dagana, er sem sé tákn-
rænn fulltrúi þeirra Serba, Kró-
ata, Slóvena, Svartfjalla
búa og Dalmatíumanna, er ég
hefi kynnzt á ferðum mínum
um Balkanskaga. Fólk þetta
hefir reynzt mér hjálpfúst og
gestrisið. En þegar þetta fólk
hefir fylgt liði, hatar það strítt
og gengur vígdjarft til orra-
hríða.
Fólk þetta hefir sýnt mikla
hugprýði og drýgt frægar dáð-
ir jafnframt því, sem göfug-
lyndi þess hefir mjög verið í
frásögur fært. Serbarnir hafa
löngum þótt hraustir menn.
Þeir eru hvað ég bezt veit eina
þjóðin í heiminum, sem heldur
þjóðhátíðardag sinn til endur-
minningar um hernaðarlegan
ósigur. Þar er um að ræða
orrustuna við Kossovo árið
1389, þegar sonur Stephens
Dushan firrti Evrópu því, að
Tyrkir flæddu yfir hana í
trylltum vígamóð. Serbar biðu
ósigur þennan dag. Þjóðhátíð-
ardagur Serba er raunverulega
haldinn til minningar um hrun
veldis þeirra fyrir fjórum öld-
um. Þó minnast Serbar enn
þessa ósigurs, og stríðssöngur-
inn frá 1389 er enn í dag sung-
inn um gervalla iSerbíu á Koss
ovodeginum, og stríðssöng
þann syngja serbnesku skæru-
liðarnir, er þeir sitja við varð-
elda sína og bíða þess að færi
gefist til árása á Þjóðverja.
Hvaða minningar eru tengd-
ar þessum söng? Minning um
unninn sigur? Nei. Minning um
landvinning? Nei. Við hann eru
tengdar minningar, sem eru
mun háleitari en þetta hvort
tveggja. Orrustan var töpuð.
Serbum var um það kunnugt,
og þó héldu þeir baráttunni á-
iram. Flestir foringjar Serba
voru fallnir í valinn. Aðeins
einn þeirra var enn lífs. Þetta
var barátta upp á lif og dauða.
Serbar höfðu goldið mikil af-
hróð. Þeir virtust eiga fárra
kosta völ, en eigi að síður héldu
þeir baráttunni ótrauðir áfram.
Þegar öll von virðist úti, sveifl-
aði hinn eini foringi Serba, sem
enn var lífs, sverði sínu geyst-
ist fram og tvístraði fylkingum
Tyrkja. Þetta er söngur, sem
sérhvert serbneskt barn nemur
þegar í æsku sinni. Þetta er
söngur um sigur í ósigri. Og
söngur þessi á sinn mikla þátt
í því, að enn í dag þykja Serb-
ar flestum öðrum mikilhæfari
hermenn.
Þess hefir svo að ég viti lítt
verið getið, að nær þriðjungur
serbnesku þjóðarinnar lét lífið
í heimstyrj öldinni hinni fyrri.
Allir munu geta sagt sér sjálf-
ir, hvílíkt afhroð það hafi verið
fyrir land og þjóð. En eigi að
síður ákvíáðu Serbar, þegar
styrjöld sú, sem nú er háð, kom
til sögu, að taka sér vopn í
hönd og berjast gegn Þjóðverj-
um. Þeim var það fullljóst, að
vonlaust var, að sigurinn yrði
þeirra. Hér var um að ræða
viðureign Davíðs og Golíats. En
þetta sýndi það, að andi þeirra
Serba, er háðu hinn sögufræga
styrr við Kossovo, lifði enn.
Þegar þessa er gætt, dylst eng-
um, að hér er um mikilhæfa
og merkilega þjóð að ræða.
Og. um slíka þjóð skyldi ekki
örvænt, enda þótt hún hafi
leiðzt á glapstigu og lúti um
stund dapurlegum örlögum.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN
Frh. af 4. síðu.
að Alþýðuflokknum yrði í leiðinni
gerð öll hugsanleg bölvun.“
Enginn efast um, að Morg-
unblaðið segi hér satt og rétt
frá; enda ætti það vel að vita,
hvað fram fór í sjálfstæðis-
málinu á bak við tjöldin milli
sjálfstæðismanna og kommún-
ista.
Dul og'ðraumar.
Guðrún Böðvarsdóttir: Dul
og draumar. Reykjavík 1944.
Útgefandi: ísafoldarprent-
smiðja.
HÖFUNDUR ÞESSARAR
BÓKAR er látin fyrir
nokkrum árum. Guðrún var
dóttir séra Böðvars fyrrum
prests að Rafnseyri og fyrri
konu hans, Ragnhildar Teits-
dóttur.
Efni bókarinnar var mér áð-
ur kunnugt. Ég var tíður gest-
ur á heimili þeirra mæðgna
síðustu sjúkdómsár Dúnu.
,Ræddum við þá oft um það,
sem fyrir hana hafði borið og
var að bera. En ég held, að ég
ýki ekki þótt ég segi, að henni
hafi stöðugt verið að vitrast
eitthvað, ýmist í vöku eða
draumi. Hefði það allt verið
skráð niður jafnótt, væri það
efni í stóra og allmerkilega bók,
fyrir þá, sem hallast að þessum
málum.
Mér er líða óhætt að full-
yrða, að þetta er enginn skáld-
skapur frá hennar hendi. Þetta
er sagt eins og það bar fyrir
hennar sálarsjónir — með henn
ar orðum og hennar stíl að vísu
— en skáldskapur er þetta
ekki. Það vill nú svo til, að ég
var stödd á Vífilsstöðum, þeg-
ar Dúnu vitraðist það, að Guð-
munda ætti að deyja. Ég
dvaldist þann vetur þrjá mán-
uði á Vífilsstöðum og var ég
stofufélagi Guðmundu sálugu.
Batinn var óvenju hraður eftir
því sem gerist um svona sjúk-
dóm. Guðmunda var tekin að
gera ýmsar ráðstafanir fram í
tímann. Hún hafði mikla lífs-
þrá, enda stóð hún á þeim tíma-
mótum, er lífið virðist glæst og
lofar mestu. Hún var heitbund-
in ágætum pilti og hún unni
honum mjög.
Nokkrum dögum eftir að
Guðmunda lagðist, mætti ég
Dúnu að morgni til frammi á
gangi. Hún bað mig að ganga
með sér inn til sín. Þegar inn
kom, spurði hún mig, hvernig
Guðmundu liði.
Svona eins, svaraði ég. En ég
furðaði mig á spurningunni, af
því að Dúna kom til hennar
daginn áður og síðan þá hafði
engin breyting orðið á heilsu
hennar, enda virtist hún þá
ekki mikið veik.
Það bar dálítið einkennilegt
fyrir mig í n'ótt. Ég ætla að
segja þér það; við vitum það
þá þrjár, sagði hún. Svo sagði
hún mér það, sem fyrir hana
bar og í bókina er skráð, allt,
nema lokaþáttinn. Við vonuð-
um víst báðar, að það gengi
ekki eftir — og okkur virtist
það víst báðum jafnótrúlegt, af
því Guðmunda var að verða al-
bata, eftir því sem læknirinn
taldi.
Skömmu síðar fór ég alfarin
af hælinu með þá von í brjósti,
að Guðmunda hlyti bata. En sú
von brást. — Hún átti að
deyja.
Bækur, slíkar sem þessi,
verða aldrei dæmdar á sama
mælikvarða og aðrar bækur.
Efni þeirra kemur frá heimi,
sem aðeins örfáum hlotnast að
skyggnast inn í. Það virðist
næstum eins heimskulegt að
gera tilraun til þess eins og að
láta blindan mann dæma um
lit, eða daufdumban greina
hljóm. En þrátt fyrir það, eiga
slíkar bækur sitt erindi til
margra. Þær eru hljómur frá
hinum veglausa geim og þær
vekja margan til umhugsunar
um lífið hér, og það, sem koma
skal. —
Þegar ég las þessa bók,
saknaði ég margs, sem því mið-
ur hefir ekki verið tekið þarna
Guðrún Böðvarsdóttir
með. En margt af því mun til í
handriti hjá móður hennar.
Dúnu er lýst svo rétt í for-
mála bókarinnar, að þar þarf
ekki um að bæta. En hinni
miklu fórn móðurinnar, er
annaðist hana öll sjúkdómsár-
in, og tók þátt í gleði hennar,
sorg og vonbrigðum, verður
aldrei lýst. Slík fórn verður
aldrei mæld né vegin. — og nú
að síðustu, er hún að uppfylla
ósk sinnar heitt elskuðu dóttur,
að fjársjóðurinn, sem henni
var gefinn til uppbótar þreng-
ingunum — fjársjóðurinn, sem
gerði hana sterka og þolin-
móða í þrautum og örugga á
dauðastundinni, megi verða
öðrum það, sem hann var henni
c: örugg vissa um framhalds-
lífið.
19. marz 1944.
Elínborg Lárusdóttir.
Frh. af 4. síðu.
samhliða einræði, ef mannkyn-
ið yrði að kaupa jöfnuð og
frelsi í efnahagsmálum með
andlegu ófrelsi og ójöfnuði í
stjórnmálum. En þetta er það,
sem kommúnistar halda í raun-
inni fram með því að fylgja
byltingarleiðinni.
Sem betur fer er þessu þó
ekki þannig varið. Það er hægt
að skapa skilyrði til fram-
kvæmdar sósíalismans og fram-
kvæma hann án þess að varpa
fyrir borð nokkru af hinum
helgustu mannréttindum, svo
sem skoðanafrelsinu, prent-
frelsinu, fundafrelsinu, félaga-
og flokksfrelsinu. Það er hægt
með því að fara lýðræðisleið-
ina til framkvæmdar sósíalism-
ans.
Byltingarleiðin og einræðið
er stórt spor aftur á bak, og
það spor er meira að segja
þannig, að það sviptir flesta
fylgismenn sósíalismans jafnt
sem andstæðinga hans öllum
stjórnmálaréttindum og öllu
andlegu frelsi og þar með trygg
ingunni fyrir því, að sporiö
fram á við, sem þó var tilætlun
in að stíga, verði nokkurn tíma
stigið.
Kvenfélag Prjálslynda safnaðarins
heldur bazar á sunnudaginn
kemur í Thorvaldsensstræti 2. —
Félagskonur og aðrir velunnarar
eru vinsamlega beðin að koma
mununum til: Ingibjargar Sigurð-
ardóttur, Kirkjustræti 6, Valgerð-
ar Gísladóttur, Laugavegi 93 og
Guðnýjar Richter, Grettisgötu 42.
Aðalfundur
félags matvörukaupmanna verð-
ur í Kaupþingssalnum í kvöld kl.
8.30.
Mjðvikudagur 22. raan 1944L
Fyrri hluti fyrsfa bindis
þeua merka rifs er
hominnúf.
Verkið verðair alls um
2 þúsund blaðsiðor.
Þessi hluti sögu Árnessýslu,
sem fjallar um „Náttúrulýs-
ingu Árnessýslu“ og hefir Guð-
mundur Kjartansson jarðfræð-
ingur frá Hruna skrifað.
Er þessum fyrra hluta skipt
í tvo hluta: „Yfirlit og jarð-
saga“, og skrifar Guðmundur
Kjartansson þann hluta, sem
er 250 blaðsíður, og Gróður
í Árnessýslu“, sem er 18 blaðsíð-
ur, og skrifar Steindór Stein-
dórsson þann hluta.
Hin bindin verða um efni eins
og hér segir: Landslagslýsing,
og verður það prýtt fjölda
mynda. Mun Guðmundur Kjart-
ansson einnig skrifa þann hlutæ
Saga Árnessýslu frá landnáms-
öld til vorra daga, og skrifar
Guðni Jónsson það bindi. Hin.
bindin verða með frásögnum,
þáttum og sögnum af fólki, sem
byggt hefir Árnessýslu og eitt
bindi með þjóðsögum.
Hér er um að ræða eina full-
komnustu héraðslýsingu, sem
ráðizt hefir verið í að gefa út —
og gefur þetta fyrsta bindi sem
út er komið mjög góðar vonir
um framhaldið. Er lýsing Guð-
mundar Kjartanssonar á jarð-
fræði Árnessýslu hin skemmti-
legasta og fróðlegasta. Fylgja
frásögn hans margar myndir og
teikningar.
í formála fyrir þessu riti sínu
segir Guðmundur Kjartansson
meðal annars:
„Undanfarin sumur, einkum
sumarið 1941, hefi ég ferðazt.
nokkuð um Árnessýslu í rann-
sóknarskyni og hafði þá samn-
ingu þessa rits í huga. Lítið hef-
ir áður birzt á prenti um jarð-
fræðiathuganir mínar, og segir
frá þeim flestum í fyrsta skipti
í þessu riti. Mér verður miklu
tíðræddara um mínar athuganir
en annarra, og því vil ég taka
það skýrt fram, að jarðsaga
Árnessýslu er að mjög litlu leyti
mitt verk. Sjálft efnið — rann-
sóknir og uppgötvanir — hefir
verið dregið að um því nær
tveggja alda skeið. Þeir Eggert
Ólafsson og Sveinn Pálsson
drógu að fyrstu viðina til þeirr-
ar smíðar. Jónas Hallgrímsson
og ýmsir merkir útlendir vís-
indamenn juku miklu við. Þor-
valdur Thoroddsen viðaði feiki-
miklu að, en lét ekki þar við
sitja: hann rak saman grindina.
Helgi Péturss fann veilu í grind
Þorvalds, reif nokkurn hluta
hennar niður og reisti að nýju
traustari en áður. Síðan hefir
lítill hópur jarðfræðinga inn-
lendra og útlendra, neglt fjalir
á máttarviðina, en lítt hróflað
við þeim sjálfum. Minn skerfur
er aðeins af því tagi.“
Ad.