Alþýðublaðið - 06.04.1944, Blaðsíða 5

Fhrnntadagar €. aprfl 1M4
' ........................ ■ ■. s. *»
9
Starfsmaður ungmennaeftirlits lögreglunnar ritar mér
bréf um ástandsvandamálin að gefnu tilefni.
¥TEGNA pistils míns fyrir fáum
w dögum, hefur ungfrú Jóhanna
Enudsen, starfsmaður ungmenna-
eftirlits lögregiunnar í Reykjavík
ritað mér hréf um „ástandið“,
Ungfrú Knudsen hefur á undan-
förnum árum haft mjög erfitt
starf með höndum og vanþakklátt,
því að þeirra, sem hefur verið
hjálpað hefur ekki verið getið. Ég
▼il taka fram að gefnu tilefni af
þessu bréfi, að Iögreglustjóri hins
ameríska setuliðs talaði við blaða-
mennina aðeins um lögreglumál en
ekki um hin venjulega margumtöl-
uðu ástandsmál. Þetta átti líka að
skiljast af umælum mínum í pistl-
inum fyrir nokkrum dögum.
BRÉFIÐ ER svohljóðandi: „í
pistlum yðar þ. 1. þ. m. gerið þér
akýrslu amerísku herlögreglunnar
að umtalsefni. Frásögn herlög-
reglustjórans um það að átta stúlk-
ur hafi einkum valdið árekstrum
við hermenn verður til þess að þér
spyxjið: „Eru þær svona fáar“?
Eigið þér berýnilega við það hvort
kvenfólkið í hinu svokallaða
ástandi sé í raun réttri miklu
færra, emaf hafi verið látið. Lík-
legt er að margir aðrir leggi þenn-
an skilning í frásögnina, og þar
sem að sízt er ábætandi áhyggju-
leysi almennings í sambandl við
þau vandræði, sem hlotið hafa svo
góðlátlegt nafn í munni Reykvík-
inga, tel ég nauðsynlegt að leið-
rétta þetta.“
„STÚLKURNAR ÁTTA, sem út-
valdar hafa verið í skýrsluna, eru
því miður ekki nema hverfandi
brot af þeim geysifjölda kvenna,
sem leiðst hafa til þess að gerast
Stundargaman hermanna. Herlög-
reglan hefir í höndum skýrslur um
afbrot hermanna gegn nokkrum
hinna yngstu úr þessum hópi.
Vegna óhæfilegs eftirlitsleysis af
hálfu okkar ' og herlögreglunnar
eru þessi mál miklu færri en efni
stæðu til. En þar sem þau eru ein-
hver allra ógeðfelldustu og alvar-
legustu árekstrarmál íslendinga og.
setuliðsins sætir það furðu að
þeirra skuli alls ekki vera getið í
skýrslunni.“
„ANNAÐ ATRIÐI í skýrslu
þessari er sérstaklega athyglisvert.
Þar segir að íslenzkir bifreiðastjór-
ar útvegi hermönnum kvenfólk
og að svo virðist sem sumir hafi
af þessu atvinnu sína. Þykir ís-
lenzkum blöðum þetta ekkert til-
tökumál? Og sætta saklausir menn
sig við að liggja undir þvílíkum
grun? Fyrir hemámið hefði upp- 1
ljóstrun af þessu tagi áreiðan- I
lega vakið fádæma eftirtekt. Öll [
blöðin hefðu krafizt tafarlausrar
rannsóknar og stéttarfélag bifreiða
stjóranna hefði einskis látið ófreist-
að til þess að hreinsa sem flesta
meðlimi sína af áburðinum. Nú
minnast blöðin ekki á þetta. Og
engan mann hefi ég heyrt orða það.
Bendir þetta ekki til þess að við
séum orðin býsna sljó?
„f LOK pistils yðar látið þér þá
ósk í ljós, að við bíðum ekki tjón
af herverndinni. Því miður er eng-
in von um þetta. Við höfum þegar
beðið óbætanlegt tjón og við mun-
um halda áfram að bíða tjón á
meðan hér er erlendur her. Eyði-
lögð heimili, móðurlaus böm, úr-
ræðalausir feður, sívaxandi hópur
vændiskvenna, óviðráðanlegar ung
ar stúlkur og grátandi mæður
þeirra bera vott um eina hlið þessa
tjóns. Hliðstæð vandamál þessu
telja Bretar nú meðal sinna allra
erfiðustu úrlausnarefna og Banda-
ríkjablöðin bera vott um þtmgar
áhyggjur stjórnarvalda og almenn-
ings vegna lausungar ungra stúlkna
alls staðar í námunda við bæki-
stöðvar hins mikla innlenda setu-
liðs, og margvíslegar nefndir og
stofnanir eru settar á fót til varn-
ar. En þó að á íslandi sé erlendur
her, margfalt fjölmennari en í þess-
um löndum, samanborið við lands-
menn, þá halda íslendingar að sér
höndum og láta eins og ekkert sé.
Einn af læknum Reykjavíkur, sem
situr í ábyrgðarstöðu fyrir bæjar-
félagið, hafði meira að segja þau
orð um þetta viðfangsefni nýlega
í stéttarblaði sínu, að við því gæt-
um við ekki annað gert en óskað,
beðið og vonað. v
„ÉG VEIT aftur á móti að mikið
væri hægt að gera til þess að draga
úr því tjóni, sem framundan er. En
eins og sakir standa verður engu
um þokað í því efni nema með öfl-
ugum samtökum almennings. Um
slík samtök verður ekki að ræða
á meðan almenningur gérir sér
ekki að fullu ljóst hvað í veði er,
og til þess að skapa rétt almenn-
ingsálit þyrftu blöðin að leggja sitt
lið. Og er það ekki öllu öðru frem-
ur hlutverk góðs blaðs, að standa
á verði á alvörustundum og halda
þjóð sinni vakandi?"
ÞEGAR ÉG HAFÐI lesið bréfið
varð mér að orði: Ég hefði svo
gjaman viljað gera það og ég hef
alltaf þótzt vera að gera það. Fáir
hafa skrifað jafn mikið um þessl
vandamál og ég allt frá vorinu
1940. Að öðru leyti hef ég engar
athugasemdir að gera við þetta
bréf fulltrúa ungmennaeftirlitsins.
Hannes á horninn.
UNG Lll <GA .
vantar okkur nú þegar til að bera blaðið um Miðbælnn
HÁTT KAUP
Álþýðu blaiii 5. — Sími 4900.
Hvenær líta pau aftur land sitt?
í meira en fjögur ár hafa þúsindir Pólverja barizt með bandamönnum víðs vegar um heim
fyrir endurheimt lands síns, stm þeir misstu eftir frækilega vörn og ógurlegar blóðfórnir í
byrjun styrjaldarinnar. Þá var iþví skift á milli Þýzkalands cg Rússlands — í fjórða sinn í
sögunni. Síðar tóku Þjóðverjar því skipt á milli Þýzkalands o ný á leiðinni inn í landið. Hver
örlög Póllands verða að stríðinu loknu, veit enginn enn. En eitt er víst: Pólverjar halda
áfram að berjast fyrir frelsi lands síns, þar til það hefir verið losað úr öllum viðjum. Á
myndinni sjást nokkrar pólsk*: stúlkur, ásamt pólskum liðsfoúngjum, í heimsókn í Washing-
ton. Þau eru að skoða útsýnið rá þinghúsinu, Capitol.
Frelsisbarátta Pólverja.
TC* G HEFI NÚ dvalizt nokkrar
vikur í Lmidúnum og notið
þar frábærrar ges'trisni og alúð-
ar. Vikur þessar hefir mér lærzt
að brosa, er ég mæti lögreglu-
þjóni, í stað þess sem ég forðum
varð altekinn áköfum hjartslætti
við slíka sjón. Ég er tekinn að
venjast þeirri tilhugsun á ný, að
mig muni eigi skorta matarföng
næsta dag fremur en á líðandi
degi. Ég er hættur að vakna um
nætur sleginn köldum svita og al-
tekinn þeirri martröð, að Ge-
stapo sé að taka hús á mér. En
Ég vona að ég móðgi engan,
sem hefir auðsýnt mér alúð og
,gestrisni á Englandi, þótt ég láti
þess getið, að þrátt fyrir allt
þetta er ég engan veginn alls
kostar hamingjusamur. Það er
eitthvað meðal allsnægtanna og
þægindanna, sem hvetur mig öll-
um stundum til þess að hverfa
aftur heim til Póllands, til þess
að hverfa aftur til hungursins og
harmkvælanna heimta í hinu
hernumda ættlandi mínu. Mér
dylst eigi, að þetta hlýtur að láta
imdarlega í flestra eyrum, og áð-
ur en lengra er haldið hlýt ég að
láta þess getið, að ég er enginn
„vígamaður11, ég er meira að segja
gersneyddur því að vera „bar-
dagagarpur“. — Ef ég gæti skýrt
hér frá því, hver starfi minn var
fyrir stríð, mynduð þið auðveld-
lega skilja það, að manndráp og
: skemmdaverk hljóta að vera mér
móti skapi, enda þótt hin þýzku
varmenni eigi hlut að máh. Þetta
eru skyldur, sem ég hef innt af
höndum og sem ég vóna, að ég
verði ávallt maður til að inna af
höndum, ef ættland mitt krefst
þess af mér. En ég get fullvissað
lesendur mína um það, að það er
ekki drápfýsnin og blóðþorstinn,
sem veldur því, að hugur minn
stefnir heim til Póllands.
Sannleikurinn er sá, að sér-
hver Pólverji á sér minningar,
sem valda því, að hann unir sér
hvergi annars staðar en heima á
ættlandj sínu og meðal þjóðar
GREIN þessi er eftir pólsk-
an liðsforingja, sem
komst af landi brott eftir að
hafa tekið þátt í skæruhern-
aðinum og hinni leyniiegu
baráttu gegn Þjóðverjum um
hríð. Lýsir hann á aðdáimar-
verðan hátt viðnámi fólksins
og hctjuskap þess í baráttunni
gegn kúgurunmn. Greinin var
upphaflega flutt sem erindi í
brezka útvarpið, en er hér
þýdd úr útvarpstímaritinu The
Listener.
sinnar. Það eru fyrst og fremst
tengsli þau, ,er bundu okkur sam-
an, sem þreyttum hið leýnilega
viðnám gegn innrásarhernum,
vinátta okkar, er var vígð þung-
um þrautum. Hvað á maður ann-
ars marga vini á venjulegum
tímum? Hver hlýtur að svara
þessari spurningu fyrir sig.
Flestir munu eiga sér þrjá, fimm
eða ef til vill sjö vini. — Þeir,
sem njóta almennra vinsælda,
eiga sér ef til vill hundrað vini,
sem eru reiðubúnir að leggja
mikið í sölurnar fyrir þá. En ég,
og raunar allir Pólverjar, hefi
eignazt þúsundir, meira að segja
hundruð þúsundir vina. Þar er
um að ræða fólk, sem ég er
reiðubúinn að láta lífið fyrir og
sem hefir verið þess albúið að
láta lífið fyrir mig. Væri sú ekki
raunin, hefði ég aldrei til Bret-
lands komizt. Ég veit að minnsta
kosti með vissu um tvo menn,
sem hafa látið lífið mín vegna.
Fyrir alllöngu síðan þurfti að
koma boðum til mín, er voru
mjög mikilvæg varðandi öryggi
mitt í framtíðinni. Fyrsti sendi-
boðinn var tekinn höndum. Þá
var annar sendur á vettvang.
Hann var einnig tekinn höndum.
Hvorugur þessara manna þekkti
mig persónulega. Ég þekki þá
ekki heldur, Örfá orð hefðu
nægt til þess að koma upp um
mig og varpa mér í glötun. Ann-
ar þessara manna lézt, meðan
verið var að pynda hann, hinn
nokkrum dögum síðar. En mérx
hinum ókunna félaga, var borg-
ið.
Ægilegar pyndingar biðu allra
þeirra, sem féllu í hendur Ge-
stapo. Ef hermaður á vígvelli
fellur í hendur óvinanna er bar-
áttu hans lokið. En ef einhver
leynihermannanna fellur í hend-
ur óvinanna, hefst hin ógnleg-
asta barátta lífs hans. Baráttan
gegn vanmætti sjálfs hans vegna
vina hans. Ég fullyrði, að orðið
„vinátta“ hefir hlotið nýja merk-
ingu á Póllandi eins og nú er
komið málum. Ég ætla að segja
ykkur frá Rys þessu til sönnun-
ar, enda þótt þar sé að sjálfsögðu
um dulnefni að ræða.
9
FYRIR meira en átján mánuð-
um þurfti ég á manni að
halda, til þess að annast mjög
hættulegt en mikilvægt starf. —
Pólsku skæruhðamir og leyni-
hermennimir eru ekki vanir þvf
að ýkja verkefni sín, svo að öll-
um má vera það ljóst, að hér var
um óvenjulega vandasamt starf
að ræða, þar eð ég tek þannig til
orða. Það krafði í senn frábærs
dugnaðar og hugrekkis. — Þá
kynntist ég Rys fyrsta sinni.
Hann hafði getið sér mikinn orðs-
tír í baráttunni gegn Þjóðverj-
um, og þegar ég hafði fengið upp-
lýsingar um afrek hans, sann-
færðist ég um það, að hann væri
einmitt sá maður, er ég þyrfti
með. Ég mælti mér mót við
hann. Þegar hann kom til
stefnumóts okkar, varð ég næsta
undrandi við að standa andspæn-
is lágvöxnum manni fremur
bamslegum á svip, er ástæða var
til að ætla, að væri hæglátur
maður og rólyndur.
Þetta var hinn frægi Rys. Hann
var sonur námuverkamanns.
Frh. af 6. síðu.