Alþýðublaðið - 09.06.1944, Qupperneq 4

ALÞYÐUBLADIÐ
Föstudagur 9. júní 1944.
í
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
; ýóunúsinu vio <
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í 1p ..sasölu 40 aura.
I
Alþýðuprentsmiðjan n.f.
TvfsýQD hignaðar.
WORGUNBL. heldur í gær
áfram hinum ógáfulegu
skrifum sínum um fjárhagslega
afkomu Eimskipafélagsins á síð
asta ári. Blaðið takmarkar skrif
sín enn sem fyrr við það, hvort
mönnum finnist æskilegt eða
ekki æskilegt, að Eimskipafélagi
íslands græðist fé.
Þessi skrif Morgunblaðsins
eru frámunalega grunnfærnis-
leg, eins og reyndar vænta
má úr þeiri átt. Blaðið gengur
alveg á snið við kjarna máls-
ins og ræðir eingöngu atriði, er
ekki snerta það mál, sem um
er rætt.
*
í umræðum þeim um afkomu
Eimskipafélagsins á síðasta ári,
sem spunnizt hafa út af farm-
gjaldalækkuninni, hefir AI-
þýðublaðið stöðugt haldið því
fram, að góð fjárhagsleg af-
koma Eimskipafélagsins væri
mönnum síður en svo þyrnir í
augum. Það er þvert á móti
hverjum og einum óblandið
fagnaðarefni, að félagið eigi
góðu fjárhagslegu gengi að
fagna. Það var stofnað til að
bæta úr brýnni þörf, og þess er
vænzt, að það verði ætlunar-
verki sínu trútt, þannig að ör-
uggur fjárhagur félagsins sé
haldgóð trygging fyrir því, að
íslendingar verði færif um að
annast millilandasiglingar sín-
ar sjálfir. Þetta atriði var því
fyrirfram útrætt mál, enda þótt
Morgunblaðinu hafi sézt yfir
það.
Stórgróði Eimskipafélagsins á
síðasta ári hefir hins vegar orð-
ið að umræðuefni vegna þeirrar
ægilegu dýrtíðar, sem nú þjak-
ar þjóðina. Tugmilljónagróða
félagsins er aflað með því að
halda uppi háum farmgjöldum
í millilandasiglingum félagsins.
Hin háu farmgjöld stuðla hins
vegar að síaukinni þenslu dýr-
tíðarinnar og auka þannig stór-
lega á öngþveitið, sem af henni
leiðir.
Þetta er kjarni málsins. Fjár-
gróði Eimskipafélags íslands út
af fyrir sig er allt annað en
,,þjóðarógæfa.“ Ef engir agnúai
væru þar á, mætti taka undir
með Morgunblaðinu og segja,
að stórgróði félagsins á síðasta
ári væri „gróði þjóðarinnar“.
En dýrtíðin er hvorki „þjóðar-
gæfa“ né „gróði þjóðarinnar“.
Og nú vill svo til, að gróði
Eimskipafélagsins er fenginn
með því að magna dýrtíðina í
landinu. Þó að gott kunni að
vera að hugsa til milljónagróða
í vörzlum Eimskipafélags ís-
lands, kann hann að vera of
dýru verði keyptur. Og skyldi
ekki einmitt vera svo nú?
Það þykja jafnan vafasöm
viðskiptahyggindi að taka úr
einum vasanum og láta í hinn.
Enn vafasamari er þó hagnaður
þjóðarheildarinnar af stórgróða
Eimskipafélagsins á síðasta ári.
Hann er fenginn með því að
auka stórlega á örðugleika þjóð
arinnar af völdum hins óbæri-
lega dýrtíðarböls í landinu.
Virðist mönnum, að það muni
vera hyggindi, sem í hag koma?
Viðreisn og
SJÁVARÚTVEGURINN hlýt
ur að verða aðalatvinnu-
vegur okkar á meðan fossaafl
landsins er eigi virkjað til stór-
kostlegra iðnaðarframkvæmda,
og jafnvel þó að svo verði. Um-
hverfis landið eru ágæt fiski-
mið, og er það mikill kostur.
Hins vegar eru fiskimiðin al-
menningur, og hefur verið hörð
samkeppni um þau, og aukin •
tækni mun gera hana enn harð-
ari en áður, þegar að loknum
ófriðnum, og þá ekki síður herða
samkeppnina um markaði fyrir
sjávarafurðir. Keppinautar okk-
ar eru fjölmennir og hafa yfir
•mikhi fjármagni að ráða. Þeir
hafamú í ófriðnum skilið nauð-
syn þess, að skipuleggja fram-
leiðsluiia og munu halda því á-
fram á friðartímum.
Samkeppnin um .miðin og
markaðina verður enn hættu-
legri en áður. Sumir sjá öfund-
araugum yfir þeim auði, er þeir
telja, að þessi þjóð hafi safnað í
ófriðnum á kostnað annara, að
þeir segja. Þó má benda á að
innstæðurnar hafa kostað mikl-
ar manfórnir, og að þeir-, sem
kaupa fisk af fiskimö«vV„-n okk-
ar hér heima, greiðir hann eigi
hærra verði en nemur briðiungi
þess verðs, er þeir greiða sínum
eigin fiskimönnum fyrir fisk.
í ófriðnum höfum við tapað
mestu af okkar gömlu mörkuð-
um og viðskiptasamböndum, án
þess að fá ný í staðinn til fram-
búðar. Skipin okkar hafa mörg
farizt, en önnur eru gengin úr
sér. Hér liggur því fyrir stórt
viðreisnarstarf að ófriðnum lokn
um, ekki síður en í mörgum
öðrum löndum. Og verður þá
fyrst að snúa sér að sjávarút-
veginum, þar eð hann er undir-
staða annarra atvinnuvega. í
sambandi við hann barf að reisa
nýjar verksmiðjur fyrir nýja og
breytta framleiðslu. Það verður
að leita nýrra markaða og við-
skiptasambanda. En omfram
allt verður að endurnýja og
auka skipastólinn og bæta að-
stöðu fiskimanna með auknum
og nýjum hafnargerðum og fjöl-
breytni í verkun aflans.
Undirbúning undir þetta þarf
að hefja nú þegar og af miklu
meiri krafti en enn þá hefur
komið fram. Annars verðum við
undir í samkeppninni við aðrar
þjóðir.
Nýlega birtist fregn í brezku
fiskimannablaði, sem vakið
hefði mikla athygli á friðar-
tímum, en hvergi hefur verið
getið í íslenzkum blöðum. Var
hún um tillögu nefndar, sem
starfað hefur undanfarin tvö ár
að því, að athuga ástand og
horfur brezka síldarútvegsins.
Segir nefndin. að þessi atvinnu-
vegur hafi alltaf verið að tapa
síðan í lok hins fyrra ófri^”
og leggur til að brezka ríkið
veiti honum 2.125.000 sterlings-
pund, eða um 55 miljónir króna,
í styrkjum og lánum til þess að
rétta hann við.
Á sama tíma og hinum brezka
síldarútvegi hnignaði varð síld-
arútvegur okkar íslendinga á-
batasamasti og tryggasti
sjávarútvegsins. Þe+ta varð þó
ekki fyrr en eftir 1930, þegar
bygging ríkisverksmiðjanna vár
hafin og eftir að Síldarútvegs-
nefnd tók til starfa á árinu 1935.
Síldarverksmiðjurnar unnu
lýsi og mjöl úr síldinni, en Síld-
arútvegsnefndin skipulagði síld-
arsöltunina og síldarsöluna,
þannig að verðið hækkaði á síld
inni, nýir markaðir unnust og
salan á Svíþjóðarmarkaðinum
óx. Þrátt fyrir þennan ágæta á-
rangur af rekstri síldarútvegs-
ins hins síðari ár, verður það að
teljast léleg meðferð á jafngóð-
um mannamat og norðlenzka
síldin er, að búa til úr henni
mjöl og lýsi til skepnufóðurs.
Finnur Jónsson:
un sjávarúlvegsins
Auglýsingar,
J^.REIN ÞESSI birtist í
SjómannadagsblaSinu,
síðastliðinn sunnudag, en er
endurprentuð hér með leyfi
höfundarins. |
Síldarsöltunin er einnig frurn-
stæð verkun og neyzla saltsíldar
fer óðum minnkandi. Hið sama
gildir, um saltfiskinn, sem eitt
sinn var aðalútflutningsvara
okkar. Þess vegna verðum við
að gæta þess, að láta ekki stað-
ar numið með atvinnurekstur
okkar á þessu stigi, þó að það
hafi borið góðan árangur á sín-
um tíma.
Fyrir þennan ófrið voru að
gerast miklar breytingar á mat-
aræði fólks í flestum löndum.
Niðursoðin, þurrkuð eða fryst
matvæli voru óðum að ryðja sér
tilrúms. Saltmetiðvaraðhverfa.
Ófriðurinn flýtir þessari þróun
mjög mikið. Menn hafa í stríð-
inu vanizt á að nota hálf- eða
al-tilreiddan mat úr verzlunum,
meira en nokkru sinni áður. Auk
þess hafa konur tekið upp störf
utan heimilanna, miklu almenn-
ara en áður hefur tíðkazt. Þær
munu halda ýmsum þessum
störfum áfram, og hafa vanizt
því að nota lítinn tíma til mat-
artilbúnings. Tækni nútímans
hefur rutt sér til rúms í eldhús-
unum og við tilbúning matar-
ins. Það hefur gerzt bylting á
þessu sviði. Gömlu tímarnir
koma ekki aftur. Konurnar
verða sjálfstæðari en áður og
gera sig ekki ánægðar með ein-
hæf eldhússtörf allan daginn.
Við íslendingar, sem lifum á
því að framleiða matvöru til
útflutnings, verðum áð fylgjast
með þessari byltingu. Þróun
sjávarútvegsins þarf að byggast
á breyttum framleiðsh1^’'
Hraðfrystihúsin eru stórt SDor í
áttina, en þau nægja ekki ein-
göngu. Við þurfum ekki síður að
framleiða sem allra fjölbreytt-
astar niðursuðuvörur úr fiski
okkar og jafnhliða athuffa, hvort
þurrkun eða önnur varðveizla
getur ekki einnig komið til
greina. í stað þess að leggja að-
aláherzlu á að framleiða sem
mest og frumstæðast, verðum
við að breyta sem allra mestu
af framleiðslu okkar, áður en
hún er flutt út, í matvörur, sem
húsmæðurnar þurfa lítið fyrir
að hafa og falla í smekk manna.
Nálægð okkar við hin ágæt-
ustu fiskimið ætti að létta okk-
ur þessa nauðsynlegu breytingu
á framleiðsluháttum okkar. Ög
sú reynsla, sem við þegar höf-
um í sölu og skipulagningu
hinna frumverkuðu sjávaraf-
urða, ætti að vera góður grund-
völlur fyrir framtíðina, ef við
kunnum að nota okkur reynsl-
una jafnframt því sem við fylgj-
umst vel með hvers konar nýj-
ungum á sviði sjávarútvegsins.
Endurnýjun og aukning skipa-
stólsins er orðin svo aðkallandi,
að hún þolir enva bið. Þ°t+a var
viðurkennt með stofnun hinna
svonefndu nýbyggingasióða. Út-
vegsmenn nióta sérstakra skatta
ívilnana umfram aðra fyrir fé
bað, sem lagt er í þessa sjóði.
Samt hefur það ekki borið mik-
inn árangur. Togaraeigehdur
munu hafa átt um 14 milljónir
króna í sjóðum þessum í árslok
1942, og vélbátaeigendur rúmar
2 milljónir. Hrékkur þetta
skammt til nauðsynlegra ný-
bygginga, hvað þá aukningar, og
má betur ef duga skal.
Einkum sýnir þessi afkoma
vélbátaflotans, að þar er eigi um
neinn stríðsgróða að ræða, og
hefir Aliþingi því hlaupið undir
bagga og ákveðið að veita 7
milljónir króna til endumýjun-
ar vélbátum. Voru fyrst veittar
2 milljónir króna á árinu 1943,
en síðan 5 milljónir á þessa árs
fjárlögum. Af hinni fyrrnefndu
upphæð var varið um kr. 1200
þús. til þess að styrkja bygg-
ingu 38 báta, samtals 80,0 smá-,
lestir, og hefir styrkun numið
til jafnaðar um kr. 1500 á smá-
lest, en af þessum bátum voru
14 undir 12 smálestum að stærð.
Nú er talið að byggingarkostn
aður inmanlands sé um 10.000.00
á smálest, og þyriti styrkur því
að nema kr. 2500,00 á smálest,
til þess að nema 14 kostnaðar,
eins og heimilt er í lögum, og
myndu þá eigi fást nema um
2400 smálestir fyrir þann styrk
(5,8 millj.), sem handbær er, en
alls þyrfti að leggja í þetta 24
millj. króna. Hafa komið fram
tillögur um að gera sérstakar
ráðstafanir til þess að lækka
skipabyggingakostnaðinn innan
lands, og frá Svíþjóð hafa bor-
ízt tilboð um byggingu tréskipa
fyrir miklum mun lægra verð.
Ef gera má ráð fyrir, að bygg
ingarkostnaður tréskipa, fari
eigi fram úr kr. 6000,00 á smá-
lest, væri hægt að styrkja bygg-
ingu um 4000 smálesta með því
fé, er að framan getur. Alls
myndu skip af þessari smálesta
tölu kosta sama fé og 2400 smá-
lestir með hinu fyrra verði, eða
um 24 milljónir króna. Sýnir
þetta, að full nauðsyn er á að
ISÍÐASTA BLAÐI Tímans var
smágrein, sem nefndist „Er
dýrtíðin þjóðargæfa?“ Þar seg-
ir svo:
„Morgunblaðið birtir síðastliðinn
sunnudag forustugrein um tug-
milljónagróða Eimskipafélagsins.
Blaðið kallar hann aðeins „óvænt
happ“ Eimskipafélagsins og spyr
síðan með mikilli vandlætingu,
hvort hér hafi nokkur þjóðar-
ógæfta átt sér stað?
Ef Morgunblaðið hefði orðað
þessa spurningu rétt, ætti það að
hafa spurt á þá leið, hvort dýr-
tíðin sé nokkur ,þjóðarógæfa“, því
að gróði Eimskipafélagsins er einn
veigamikli þátturinn í henni.
Til þess að Mbl. verði ljóst hve
stór þessi dýrtíðarlþáttur Eimskipa
félagsins er, skal því bent á, að
öll sala Mjólkursamsölunnar á
mjólk og mjólkurvörum nam 19.3
milljónum kr. á síðastliðnu ári, en
gróði Eimskipafélagsins varð a. m.
k. 5 millj. kr. hærri. Við gróða
Eimskipafélagsins bættust síðan toll
ar og álagning. Mbl. hefir jafnan
talað um hinn mikla þátt mjólkur-
verðsins í dýrtíðinni, svo að því
mætti verða ljóst ó þessu, hve mik-
il áhrif gróði Eimskipafélagsins
hefir haft áhrif á dýrtíðina.
Hingað til hefir oftast mátt skilja
það á Morgunblaðinu, að dýrtíð-
in væri þjóðarógæfa og seinustu
dagana hefir það meira að segja
rætt um myndun þjóðstjórnar,
sem reyndi að finna ráð til að
lækna þessa þjóðarógæfu. Á
kannske að tato þennan lofsöng
Mbl. um dýrtíðarútþenslu Eim-
skipafélagsins sem merki þess, að
blaðið hafi breytt um skoðun og
telji dýrtíðina þjóðarógæfu?“
Þessa hlið málsins hliSrar
Mbl. sér alltaf hjá að ræða. Það
lætur sér aðeins nægjá að hamra
á þeirri spurningu, hvort það sé
nokkur ,,þjóðarógæfa“, þó að
Eimskipafélaginu græðist fé,
sem birtast ®iga í
Alþýðublaðinu,
verða að ver* *
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
I
I '
I
\
fyrir kl. 7 at§ kvöidS.
verja styrk þessum af sem
mestri hagsýni, svo að hann
komi að notum.
Með 4000 smálesta nýbygg-
ingu væri sæmilega séð fyrir
þeirri aukningu og endurnýjun
vélbátaflotans, sem farizt hefir
fyrir vegna ófriðarins.
En þá er eftir að endurnýja
togarana, sem er engu síður að-
kallandi. Engar upplýsingar
hafa fengizt um kostnað við
byggingu togara. En sennilega
þarf, þrátt fyrir það, að togara-
eigendur eiga hlutfallslega meiri
nýby ggingars j óði en vélbáta-
eigendur, að gera miklar opin-
berar ráðstafanir, til þess að
togaraflotinn verði aukinn og
endurnýjaður með hæfilegum
hraða. Kemur þá jafnframt til
álita, hvernig hið opinbera geti
Frh. á 6. síðu.
rétt eins og það skyldi vera
kjarni málsins!
*
Þjóðviljinn telur engan veg-
inn óhugsandí, að allir flokkar
geti unnið saman í stjórn, og
heldur síðan áfram hugleiðing-
um sínum um það á þessa leið:
„Allir stjórnmálaflokkar eru á-
reiðanlega sammála um að vilja
tryggja sjálfstæði landsins bæði
með ráðstöfunum út á við og inn
á við, og það er alls ekki ósenni-
legt, að allir geti orðið sammála
um hin veigamiklu atriði sem til
þess eru nauðsynleg.
Nátengt þessu er spursmálið um
að skapa þjóðinni iþá aðstöðu, sem
henni ber og hún þarfnast á sviði
viðskiptanna við umheiminn, og að
þessi aðstaða náist er aftur undir-
staða þess, að hér skapist aldrei
framar atvinnuleysi, en það er skil
yrði almennrar pjóðarvelmegunar,
skilyrði sem ekki verður komizt
hjá að uppfylla, verði það ekki
'gert öðlast þjóðin ekki hagsæld né
farsæld. En skilyrði fyrir því að
þessi aðstaða nytist, ef hún næst,
er að þeir miklu fjármunir, sem
nú hafa safnazt á hendur en. takl-
inga, verði notaðir til að efla fram-
leiðsluna og þá fyrst og fremst
sjávarútveginn. Sennilega eru allir
stjórnmálaflokkar, eða að minnsta
kosti menn úr öllum stjórnmála-
flokkum, sammála um þessi veiga-
miklu atriði, og sennilega einnig
sammála um megin atriði varðandi
framkvæmd þeirra. Ef svo er, þá
virðist vera fyrir hendi grundvöll-
ur fyrir einingu um svo veigamikil
mál, að hægt sé að vinna saman
þátt fyrir ágreining á öðrum svið-
um.
Þetta ber leiðtogum 'stjórnmála-
flokkanna að athuga til hlítar.“
Ef marka má þessi skrif, eru
kommúnistar ekki með öllu frá-
hverfir „þjóðstjórnarhugmynd"
S j álf stæðismanna.