Alþýðublaðið - 14.06.1944, Qupperneq 4

LÞYÐUBLIQIÐ
Miðvikudagur 14. júaí 1944.
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
l.ýðunúsinu viö I" <
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í la.sasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan n.f.
RÍKISSTJÓRNIN hefir nu
lagt fyrir aliþingi frumvarp
til laga um þjóðfána íslendinga,
eins og frá var skýrt hér í blað
inu í gær. Það er vissulega ekki
vonum tfyrr, að hatfizt er handa
um settningu heildarlöggjafar
varðandi þjóðtfánann, gerð hans
og hlutföll, niotkun hans á sjó
og landi o. tfl. Til þessa hefir
engin ,siík löggjöf verið til, enda
sannast sagna, að meðf erð okkar
íslendinga á þjóðfánanum hefir
á ým-su tilliti verið harla ábóta-
vant.
Þjóðfáninn er helgasti gripur
fullvalda þjóðar. Hann er tákn
þjóðarinnar og merki. Sé fán-
inn óvirtur, er þjóðin um leið
óvirt. Hirðuleysi um meðferð
Æána og röng rrotkun hans lýsir
sljóleika og skoríti á virðingu
fyrir þjóð sinni og landi.
Hér á landi heÆir gætt uxn of
óviðurkvæmiiegrar meðferðar á
fánanum. Það hefir berlega kom
ið í ljós, að þjóðin hefir engan
veginn kunnað að fara með þenn
an dýra grip sinn, þjóðtfánann.
Þess hietfir þráfaldlega orðið
vart, að fiánar væri látnir blakta
við hún dag og nótt, stundum
lengri tíma samfleytt. Upplitað
ir, óhreinir og rifnir fánar hafa
sézt skarta á fánastöngu.u.
Stærsti stjórnmiálaÆlokkur :æ. ús
ins hefir gengið á undar'. : þ ú
að misnota fánann og óv'.óa
hann með þvií að nota h .'.nri sem
tæki sitt í kosningaórót'-; og at-
kvæðasmölun. Þá hefir Dað ekki
'sízt verið óvjðkunnan f'gt, hve
tfánastengur hafa ver.ð ovíðe.
Borgararnir hafa sýnt áberandi
tómlæti d því að korna sér upp
fánastöngum og eignast fána.
Til þessa miá að vissu leyti
segja, að séu eðlilegar orsakir.
íislendingar hafa ekki átt þjóð-
fána nema um skamma hríð.
Daniski fáninn naut ekki neinn-
ar alþýðuhyl'li á íslandi, meðan
hann var mierki þjóðarinnar. Hér
háfa því 'ekki enn náð að festa
rætur neinar óskráðar reglur
um tmeðferð þjóðfánans. Þjóð-
in hefir verið á gelgjuskeiði í
þessu tilliti.
Með stofnun lýðveldisins verð
ur að hef jastmýtt tímabil í þessu
éfni. Þegnar hins ófaáða lýðveld
is verða að kunna að umgangast
þjóðfána sinn og geta meðhöndl
að hann með tilbærilegri virð-
ingu. Fáninn er helgidómur, og
það er höfuðsök að óvirða hann.
Og ekki skiptir máli, hvort ó-
virðingin er framkvæmd vísvit
andi eða vegna ófyrirgefanlegs
hirðuleysis.
Lagafrumvarp níkisstjómar-
innar er þvá nauðsynlegt spor
í rétta átt. Og almenningur verð
ur að kynna sér 'nákvæmlega
þessa löggjöf jafnskjótlt og hún
faefir verið sett; en það verður
vafalaust gert niú á þinginu.
Skyld-ur vorar við þjóðfánann
eru skyldur við þjóðerni vort,
sögu og menningu. Þess vegna
getur engin þjóðhollur maður
undan þeim vikizt.
Þorsteinn M. Jónsson:
rÞeir höfðu ekki skap fil að skulda/
IKVÆÐI eftir Davíð skáld
Stefánsson, er hann nefnir:
„Nú fækkar þeim óðum“, stend-
ur þessi braglina: „Þeir höfðu
ekki skap til að skulda“. Þetta
kvæði, sem þessi braglina er í, er
þrungið af ást til forfeðranna.
Skáldið dáir skapfestu þeirra,
þrautseigju, karlmennsku, fræða
löngun, rétlætistilfinningu og
sjálfstæðisþrá. Þetta kvæði er
magnþrunginn óður um alla-
beztu eiginleika, er lifað hafa
með þjóð vorri um alda-
raðir, og skáldið vill sýna, sem
aðaleinkenni vorrar fámennu
þjóðar. En honum virðist sem
þeim fækki óðum, er varðveita
og vernda hina þjóðlegu eigin-
leika, hinar þjóðlegu rætur.
Hann óttast rótleysi, hann ugg-
ir að karlmennskan og hetju-
lundin sé minnkandi, óttast að
ábyrgðartilfinning og manndóm
ur slævist. „Þeir höfðu ekki skap
til að skulda“, segir hann. A
þessari skilnaðarstund okkar
bið ég ykkur að athuga og festa
í minni þessa setningu. Ég vildi
óska ykkur þess, að þið að þessu
leyti líkist þeim forfeðrum vor-
um, sem skáldið dáir, að þið
hafið aldrei skap til að skulda.
Ef til vill þykist þið ekki skulda
neinum neitt, og þá vaknar að
sjálfsögðu sú sþurriing í huga
ykkar hvaða þýðingu það hafi
fyrir ykkur, að vera að hugsa
um þessa látlausu, einföldu
setningu. Mér þykir sennilegt
að þið skuldið engum neina pen
inga, að minnsta kosti ekki nein-
^r stórupphæðir. En það er
hægt að skulda fleira en pen-
inga, eða verðmæti, sem vant er
að meta til peninga. Og ég full-
yrði að þið skuldið öll, að þið
eigið ógreiddar skuldir. Þær
skuIJir eru við feður ykkar og
mæður, forfeður ykkar og þjóð-
félag. Þeir, sem hafa alið ykkur
upp, hafa lagt mikið í sölurnar
fyrir ykkur. En þið þurfið ekki
að óttast, að þeir komi með
reikning til ykkar, þar sem þeir
krefji ykkur um vissan krónu-
fjölda, til greiðslu uppeldis ykk-
ar. Til þess hafa þeir hvorki
löngun né heimild. En þeir
vænta þess, að þið bregðizt ekki
vonum þeirra, að ávaxta það
pund, sem ykkur hefur verið
fengið til varðveizlu. — Þið
skuldið þjóðfélaginu. Það hefir
meðal annars, sem það hefir lát-
ið ykkur í té, kostað þennan
skóla, sem þið undanfarandi ár
hafði dvalið í. Þið skuldið for-
feðrum ykkar, eins og raunar
við öll, sem hér erum, alls kon-
ar menningarleg verðmæti, svo
sem fagurt tungumál, merkileg-
ar bókmenntir o. m. fl. Viljið
þið reyna að gjalda þessar skuld
ir að ykkar hluta? Og viljið þið
viðhalda beztu eigirileikum for-
feðranna?
Árið í ár er tímamótaár. Á
morgun hefst hin örlagaríkasta
atkvæðagreiðsla, er nokkru
sijini hefir fram farið i landi
ýoru. Atkvæðagreiðsla, sem
marka mun merkileg tímamót
í sögu okkar litla þjóðfélags.
Það er nokkurn veginn víst
hvernig sú atkvæðagreiðsla
muni fara. Eftir 17. júní í sum-
ar verður ísland óháð öllum út-
lendum valdhöfum, og að þvi
leyti líkt statt eins og 930, þeg-
ar alþingi var stofnsett, en að
öðru leyti ólíkt statt. Eins og
ykkur er kunnugt, þá fæddist
íslenzka þjóðfélagið á áratug-
unum frá því að landnám hófst
og þar til alþingi var stofnsett.
930 er því þjóðfélagið reynslu-
laust, en nú hefir það meira en
1000 ára reynslu.
Það er talið að ísland hafi
verið alnumið 930. Alnumið að
þvi leyti, að einstakir menn
voru búnir að kasta eign á allt
bygglegt land, en landið var ó-
ræktað, afllindir þess óbeislað-
ar, og enn þann dag í dag er
E
RINDI það, sem hér birt- ;
ist, er ræSa, flutt við I
uppsögn Gagnfræðskóla Ak- ,
ureyrar þ. 19. maí síðastlið- j
inn; af skólastjóranum.
Hér er hún rúmsins vegna
örlítið stytt.
mestur hluti landsins óræktað-
ur og nær óþrjótanleg orka lítt
notuð. Hér eru því ótal verk-
efni að leysa sem er nægilegt við
fangsefni mörgum atorkusöm-
um kynslóðum. Vér þurfum að
halda landnáminu áfram, eða
öllu heldur að hefja hér nýtt
landnám. Þið, hin unga kynslóð!
Ykkar hlutiverk er, að verða ný-
ir atörkusamir landnámsmenn
og landnámskonur. Skuld þá, er
þið skuldið feðrum ykkar og
þjóðfélagi, ber ykkur að greiða
framtíðinni, ,svo framarlega
sem þið ætlið ykkur að greiða
hana. Og hana greiðið þið bezt
á þann hátt, að vinna að því að
landnámi íslands verði haldið
áfram, landið verði ræktað, afl-
lindir þess og auðæfi notfærð,
og að þið reynið eftir því sem
i ykkar valdi stendur, að við-
halda beztu eðliskostum for-
feðranna, vinnið að róektun
bjóðarinnar og þar með fram-
þróun kynslóðanna.
í þjóðfélágsfræði Benedikts
Björnssonar, er þið hafði lesið í
vetur, stendur þessi setning:
,,En mvnchi, hnð
fyrst og fremst af öllu, harftu
að rækta sjálfan big og efla
skapgerð þína í þjónustu nýtra
verka“. Þetta er spaklegt heil-
ræði. Og þið gjaldið aldrei þjóð-
félagsskuld ykkar, nema þið
breytið eftir því. Annars verðið
þið ekki hæf til hins nýja land-
náms. Til þess að breyta eftir
þessu heilræði þarf sjálfsögun.
En ef ungir menn ætla að rækta
það bezta, sem býr í eðli þeirra,
þá þurfa þeir á sjálfsögun að
halda.
I hinum djúpúðugu spakmæl-
um Austurlanda, Orðskviðum
Salómons, stendur: „Lífslind er
fiyggnin þeim, sem hana á, en
ögun afglapanna er þeirra eigin
fiónska“. Þegar spekingurinn
talar um ögun afglapanna, þá
meinar hann vitanlega agaleysi
þeirra, þvj að þeir láta flónsku
sína jafnan teyma sig í hugsun-
arleysi. En það er þetta hugs-
unarleysi, sem er fjölda manna,
og þó sérstaklega ungum mönn
um, stórhættulegt. Það er þessi
hugsunarléysis flónska, sem
verst er við að stríða af öllu,
sem við er að stríða, fyrir þá,
sem starfa að uppeldi hinnar
ungu kynslóðar. Undanfarandi
ár hefir verið mjög athugaverð-
ur tími gagnvart uppeldi unga
fólksins hér á landi. Peninga-
flóðið 'hefir h^ft slæm áfarif á
ungu kynslóðina. Það hefir
vanið hana á eyðslu og athuga-
leysi, og gert hana óvarfærna.
Og þetta er í raun og veru ekk-
ert undravert. Eldri kynslóðin
er hér samsek.
Ef hin unga kynslóð íslands
skildi til hlítar undir hverju
hennar framtiðarheill væri fyrst
og fremst komin, og hvernig
henni hæri að haga hinu nýja
landnámi, þá myndi hún beita
hyggni sinni, „lífslindinni“, er
spekingurinn talar um, en ekki
flónsku afglapan§. Þá myndi
hún forðast hugsunarleysið,
eyðsluna og agaleysið. Hún
myndi þá leggja stund á að
rækta sjálfa sig og gera sig
andlega og efnalega sterka. Og
ef hún gerir þetta, þá mun hún
gjalda menningarlega skuld
sína, og ekki stofna til nýrra
skulda, jafnvel ekki peninga-
skulda.
Gagnfræðingar! Undir ykkur
og allri hinni ungu kynslóð ís-
lands er komið, hvernig hið
nýja landnám tekst. Á ykkar
kynslóð hvílir að miklu leyti
heill og heiður þjóðfélags vors
á næstu komandi tímum. Ykk-
ar bíður því mikið og göfugt
hlutverk, og ef þið rækið það
vel, þá verðið þið og ykkar kyn-
slóð merkileg kynslóð, sem lengi
mun minnzt. Feður ykkar, hinn-
ar ungu kynslóðar, skila ykkur
stjórnarfarslega frjálsu þjóðfé-
lagi. Þeir hafa stutt ykkur til
kunnáttuiðkana og þeir munu
skila ykkur nokkrum fjármun-
um. Þeir hafa búið ykkur all-
vel undir hið nýja landnám. í
sjálfum ykkur lifa beztu ein-
kenni forfeðranna. Þið getið
vakið þau og ræktað, en þið
getið líka hulið þau og kæft
þau, ef þið temjið ykkur eyðslu
og agaleysi, flónsku afglapans,
hugsunarleysi og skeytingar-
leysi eða taumlausa þröngsýna
eigingirni. Því að þetta er líka
til í eðli ykkar. Þið háfið einnig
erft þetta frá forfeðrunum eins
og hina góðu eiginleika. En
þetta er illgresi, sem þarf að
uppræta. Það var taumlaus
eigingirni voldugra manna, sem
varð fótakefli vors forna lýð-
veldis. Það var því hún, sem
varð þess valdandi, að margar
kynslóðir voru hnepptar í fjötra
ófrelsis og fátæktar. Þessa skuld
forfeðra vorra á 13. öld, þurftu
allar kynslóðir að gjalda frá
þeim tíma, er þjóðin glataði
fullu frelsi, og fram á tíma nú-
lifandi manna. En nú er sú
skuld loks goldin, eftir nær sjö
alda fórnir.
Unga fólk! Varðveitið hyggni
ykkar, 'lífslind ykkar. Forðizt
umfram allt ögun afglapanna,
heimskulegar tízkueftirhermur,
Auglýsingar,
sem birtast ©iga f
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinn,
(gengið íi_, frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvöldi.
Sími 4906
taumleysi, ósjálfstæði í hugsun,
orðum og verkum.
Það er oft talað um kröfur
manna nú á dögum, og telja
margir það vott um versnandi
tima. En ég vil segja við ykkur:
Gerið kröfur! Gerið harðar
kröfur! Gerið kröfur til aukinn-
ar menningar, til batnandi lífs.
En kröfunum skuluð þið fyrst
og fremst beina til sjálfra ykk-
ar. Krefjist þess af ykkur sjálf-
um, að gera allt, sem í ykkar
valdi stendur, til þess að auka
farsæld sjálfra ykkar og þjóð-
arinnar. í kvæðinu: „Nú fækk-
ar þeim óðum“, segir skáldið
meðal annars um forfeðurna:
„og döfnuðu á hverjum degi,
að drengskap og hetjulund“.
Þess vildi ég og óska ykkur. Þá
verðið þið vaxandi menn og
konur alla ykkar æfi. „Þeir
höfðu ekki skap til að skuída,“
segir skáldið enn fremur. Ég
óska ykkur þess einnig. Þá mun
ykkur vegna vel. Þá munuð
þið gera skyldur ykkar. Þá verð-
ið þið frjálsir borgarar í frjálsu
gróandi landi. Þá getið þið jafn-
an borið höfuðið hátt.
Eikarskrifborð
fyrirliggjandi.
Trésmíðavinnuslofan,
Mjölnisholfi 14. Sími 2896.
Skrifstofur
vorar og verksmiöjur verða lokað-
ar frá hádegi í dag vegna Jarð-
arfarar.
Hf. Nói. Hi. Hreinn. Hi, Sirius.
Tilkynning
frá Alþýðubrauðgerðinni.
Brauðsölubúðir vorar verða opnar til klukkan 3 e.h.
föstudaginn 16. júní, lokaðar allan laugardaginn 17.
júní og opnar til klukkan 11 f. h. sunnudaginn 18.
júní.
Alþýðu bra uðgerðin b.f.