Alþýðublaðið - 21.06.1944, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 21. júní 1944

Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
l.ýðunúsinu vió II
títgefandi: AlþýSuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
«
Verð í leusasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Samstjörnarhjaifð
ofl íorsetahjðrið.
MöE'G FAI/LEG orð hafa
undanfarnar vikur og
miánuði verið látin ífiallá bæði
í ræðu og riti um nauðsyn þjóð-
areiningar á stund sambands-
slitanna og lýðveldisstofnunar-
innar. Og þau orð 'hafa ekki ver-
ið látin falla til einskis; það
sýndi þjóðaratkvæðagreiðslan
20.—23. maí, svo að ekki verður
um villzt. Aldrei hefir íslenzka
þjóðin staðið eins einhuga í
nokkru máli. _ _i-
*
íT * .
En það, sem fyrir þjóðina var
heilög alvara, hefir fyrir ein-
staka pólitíska spákaupmenn
bersýnilega ekki verið mikið
meira en herbragð til þess að
valdadraumar þeirra gætu rætzt.
Að öðru leyti virðist þjóðarein-
ingin hafa legið þeim í léttu
rúmi. Þannig hafa nokkrir for-
sprakkar Sjálfstæðisflokksins
gert sér mikið far um það síð-
ustu vikurnar, að nota sér ein-
ingu þjóðarinnar um skilnaðinn
og lýðveldisstofnunina til að
lyfta sér upp í valdasessinn á
ný, og heimtað, að allir flokkar
tækju höndum saman um stjórn
armyndun í þeim tilgangi; og
enn í gær er Morgunblaðið að
nauða á því,að þingið hafi í
þessu efni brugðizt skyldu sinni
og einingarvilja þjóðarinnar.
Um hitt talar Morgunblaðið
ekki, á 'hvaða málefnagrundvelli
slík stjórn hefði átt að standa,
þótt öllum ætti ai vera það full-
komlega ljóst, að þá væri sízt
betur af stað farið, en heima
setið, ef ný þingræðisstjórn lið-
aðist sundur eftir fáar vikur eða
mánuði sakir ósamkomulags um
lausn flestra eða allra þeirra
mála, sem fyrir liggur að ráða
fram úr.
Og um það talar Morgunblað-
ið ekki heldur, að þegar fyrir
endurreisn lýðveldisins var
sýnt, að ekki einu sinni næðist
samkomulag og eining með flokk
um þingsins, já ekki einu sinni
með þingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins sjálfs, um fyrsta for-
setakjörið!
Það er fullkunnugt, að um-
ræður fóru fram milli stjórnar-
innar og þingflokkanna um for-
setakjörið oftar en einu sinni
síðustu vikurnar fyrir lýðveld-
istofnunina, eftir að búið var að'
ákveða, að þingið skyldi kjósa
forsetann í fyrsta sinn. Við þær
umræður var því lýst yfir af
Alþýðuflokknum og Framsókn-
arflokknum, að þeir vildu kjósa
Svein Björnsson, þáverandi rík-
isstjóra og núverandi forseta; en
frá Sjálfstæðisflokknum og
Kommúnistaflokknum fengust
engin ákveðin svör; enda var
það vitað, að þar voru vissir
forsprakkar í sameiningu að
leita að einhverju öðru forseta
efni, sem líklegra væri, að hægt
yrði að hafa að verkfæri í valda
brölti þeirra, en hinn reyndi,
grandvari, óflokksbundni og ó-
háði ríkisstjóri, og voru ýmsir
tílnefndir fram á síðustu
stundu, þó að ekki kæmi nema
Lögin um þjóðfána Islendinga
AÐ var eitt af fyrstu
verkum hins nýkjörna
forseta íslands, að skrifa und
ir lögin um þjóðfána íslend-
inga, sem samþykkt voru á al-
þingi fyrir þjóðhátíðina. Voru
lögin undirrituð á ríkisráðs-
fundinum, sem haldinn var
á Þingvelli 17. júní.
Lög þfessi, sem hver maður
iþiarf að þekkja, fara orðrétt hér
á eftir:
1. gr. Hinn almenni þjóðfáni
ísiendi.nga er heiðblár með mjall
hvítum krossi og eldrauðum
krossi innan í hvíta krossinum.
Armar krossanna ná alveg út
í jaðra fénans, og er breidd
þeirra 2/9, en rauða krossins
1/9 af fánabreiddinni. Bláu reit
irnir eru rétthyrndir ferhyrning
ar: sitangarreitirnir jafnihíiða og
ytri reitirnir jafnbreiðir þeim,
en helmingi 'íengri. Hlutfallið
milli breiddar fánans og lengdar
er 18:25.
2. gr. Ríkisstjórn, aiþingi og
aðrar opinberar stofnanir svo
og fulltnúar utanríkisraðuneytis
íslands erlendis skulu nota þjóð
fánann klofinn að framan: tjúgu
fána.
Tjúgufáninn er að því leyti
frábrugðinn hinum almenna
þjóðfána, að ytri reitir hians eru
þrefalt lengri en stangarreitirn
ir og klauf upp í hann að fram-
an, skorin eftir beinum línum,
dregnum frá ytri hornum fán-
ans inn að miðiLínu hans. Línur
þeissar skera innjaðra ytri reit-
anna þar, sem saman koma 4/7
ytr.i og 3/7 innri hlutar lengdar
þeirra. Þar, sem línur þessar
nema við arm rauða krossins,
er hann þverskorinn.
Póst- og símafáni svo og toll-
gæzlufáni eru tjúgudiánar með
merki í efra stangsarreit miðjum:
póst- og símiafáninn með póst-
lúðri hringuðum utan um
stjörnu og út fra stjörnunni eld
ingarleiftur, en tollfáninn með
upphafstéi (T). Merki þessi eru
silfurllit.
3. gr. Fáni haifnsögumanns er
hinn almenni þjóðfáni með hvít
um jöðrum á allla vegu, jafn-
breiðum krossunum, þ. e. 4/7
af breidd ibláu reitanna.
4. gr. Engin önnur merki en
þau, er greinir í 2. og 3. gr., má
no'ta í þjóðfánanum.
5. gr. Tjúgufánann má aðeins
nota á húsum og við hús, sem
notuð eru að öllu eða mestu leyti
í þá'gu ríkis eða ríkisstofnana,
nema um sé að ræða heimi'li eða
embættisskrifstofu fulltrúa ut-
anríkismálaráðuneytis íslands
erlendis. Þótt hús sé eign ríkis
eða ríkisstofnana, má ekki
nota tjúgufánann á því, ef
leigt er að mestu eða öllu ein-
stökum mönnum eða einkastofn
unurn. iHiins vegar má nota tjúgu
fiánann á húsi, sem er í eign
einstakra manna eða einkastofn
ana, ef riíkið eða ríkisstofnanir
hafa 'húsið á leigu og nota það
að öllu eða m-estu leyti til sinna
þarfa.
Tjiúgufánann má aðeins nota
á skipum, sem eru í eign ríkis
eða ríkisstofnana og notuð í
þeirra þarfir, með þeim undan-
tekningum, .sem hér greinir:
'Ef ríkið tekur skip á leigu til
embættislþarfia (strandgæzlu, toll
gæzlu, póstflutnlngs, vitaeftir-
lits, hafnlsögu o. s. frv.), imá það
nota tjúgufiánann áf þeirri gerð,
sem við á samkvæmt 2. gr.
Skip, isem annast póstflutn-
ing eftir samkomulagi eða samn
mgi við níkisstjórnina, mega
nota póstfánann á umsömdum
póstleiðum, endia hafi þau rétt
til að sigla undir-íslenzkum fána.
6. gr. íÞjóðfánann skal draga
að hiún á þar till gerðri stöng.
Á húsum getur stöngin verið
annaðhvort beint upp af þaki
hússins eða gengið út frá hlið
þess, enda sé stönginni í báðum
tilfellum komið fyrir á smekk-
legan ihátt. Ennfriemur má nota
stöng, sem reist er á jörðu. Á
skipum iskal stönginni komið fyr
ir í skut eða á ásenda aftur af
því siglutré, sem' afitast er. Ef
um smáskip eða báta er að ræða,
má diraga f'ánann að hún á siglu
tré, eða aftasta siglutré, ef fleiri
eru en eitt.
7. gr. Með'fiorsetaúriskurði skal
kveða á um fánadaga og hve
'lengi dags fánum megi halda við
hún.
8. gr. Nú rfs ágreiningur um
rétta notkun þjóðfámas, og sker
þá dómsmiálaráðuneytið úr.
9. gr. Sýnislhorn af réttuim lit-
um og sýnishornum þjóðfánans
skal vera til á vissum istöðum,
sem dómsmlálaráðuneytið ákveð
ur og auglýisir, svo og hjá öl'lum
lögreglustjórum. Bannað er að
haifa á boðstó’lum, selj-a eða
ieigja aðra fána en þá, sem gerð
ir eru með réttum litum og rétt
um 'hlutföllum reita og krossa.
10. gr. Lögreglan ska'l hafa
eftiriit með því, að enginn noti
þjóðfána, sem er ekki í sam-
ræmi við isýnishorn þau, er grein
ir ií 9. gr., eða svo upplitaður eða
sl'itinn, að verulega frábrugð-
inn sé réttum fána um lit og
stærðarhlutfölll reita. Má gera
sllíka fána upptæka, ef notaðir
eru á stöng eða sýndir úti eða
inni, þar sem almenningur get-
ur séð iþá.
111. gr. LÖg þessi né til ailra
þjóðfiána, sem notaðir eru á
venjulegan hátt, svo að almenn
ingur eigi kost á að sjá þá úti
eða inni, en ekki til iskrautfána,
borðfána eða því um líkra fána,
sem þó skulu jaifnan vera gerðir
þannig, að réttir .séu liitir og
stærðarhlutfiöll reita og krossa.
12. gr. Emginn má óvirða þjóð
fiánann, hvorki í orði né verki.
Óheimilt er að nota þjóðfán-
ann sem einkamerki einstakl-
inga, félga eða stöfnana eða auð
kenndsmerki á aðgöngumiðum,
samsbótamerkjum eða öðru þess
háttar.
Óheimilt er einstökum stjórn-
málaflokkum að nota þjóðfán-
ann í árúðursskyni við kosninga
undinbúning eða kosningar.
Óheiimil't er að nota fánann
í firmamerki, vörumerki eða á
söiluvarning, uimbúðir um eða
auglýsingu á vörum.
Nú hefir verið skrásett af mis
gáningi vörumerki, þar sem not
aður er þjóðfiáninn án heimildar,
og skal þá afmá það úr vöru-
merkjaskrá samkvæmt kröfu
dómsmálaráðuneytisins.
Nú setur maður þjóðfiánann á
söluvarning eða umbúðir hans
eitt af þeim nöfnum fram við
forsetakjörið á Þingvelli, og flest
þeirra þingmanna Sjálfstiæðis-
flokksins og Kommúnistaflokks
ins, sem að þessu makki stóðu,
ltysu að endingu heldur að skila
auðum seðlum!
En lengra náði einingarvilji
þessarra herra ekki, þrátt fyrir
öll hin fögru orð um nauðsyn
þjóðareiningar á hinni örlaga-
ríku stund sambandsslitanna og
lýðveldisstofnunarinnar. Þjóðin
átti að vera einhuga og var það.
Þeir vildu aftur á móti fá að
halda sundrunginni og klækjun
| um áfram til þess að spenna
hina sameinuðu þjóð fyrir vagn
valdadrauma sinna.
En á hvaða grundvelli átti sú
stjórn, sem þá dreymdi um, yf-
irleitt að standa? Um sameigin-
legan málefnagrundvöll mátti
ekki ræða, því að hann var ekki
til. Og um sameiginlegt forseta-
efni fékkst ekkert samkomulag:
Halda menn ekki að áarngurinn
hefði orðið efnilegur af slíkri
samstjórnarmyndun?
og skal þá fenginn dómsúrskurð
ur um, að honum sér heimilt að
nota fánamerki eða hafa vörur
til sölu sem auðkenndar eru með
því. Auk Iþesis mlá skylda hann
til þess, ef nauðsyn krefur, að
ónýta vörurnar eða umbúðir
þeirra, svo framarlega sem
þær eru þá í vörzilum hans eða
hann á annan hátt hefir umrað
yfir þeim.
13. gr. Dómismiála'ráðuneytið
getur, ef þörf þykir, sett með
rieglugerð sérstök ákvæði til
skýrin'gar ákvæðum laga þess-
ara.
14. gr. Brot gegn 4. og 5. gr.
og 1. máisgr. 12. gr. ivarða sekt-
um, varðhalldi eða fangelsi allt
að einu ári.
Brot gegn öðrum ákvæðum
laga þessiara og gegn forsetaúr-
sburðum eða regí'ugerðum sett-
um samkvæmt þeim varða sekt-
um.
Mál út af brotum þessum fara
að hiætti opinbarra málla.
15. gr. Með lögum þessum
fall'a úr gildi konungsúr.skurður
nr. 41 frá 30 nóv. 1918, nr. 1 frá
12. feibr. 1918, nr. 23 frá 5 júlí
1920, nr. 30 frá 13. jan. 1938 og
ríkisisitjóraúrskurður nr. 119 frá
9. des. 1941.
16. gr. Lög þessi öðlast þegar
gi'ldi.“
Kaffibollar,
Djúpir diskar,
Steikarföt,
Kartöfluföt,
Sósukönnur,
Kaffikönnur o. fl.
Héðinshöfði h.f.
Aðalstræti 6 B. — Sími 4958
OtbreiðiS AlbÝSiiblaðiS.
Kaupum tuskyr
Biisea gDavinnus tofan
BaSdursgöfu 30.
Trúlofun.
17. júní opinberuðu trúlofun sína
ungfrú Þóra Jónsdóttir, Þjórsárholti,,
Gnúpverjahreppi, og Friðrik Ó. Jóns-
son, Oldugötu 52, Reykjavík.
„Ættjörðin kallar“
nefnist stórmynd, sem sýnd er í
Nýja Bíó þessa dagana. Aðalhlutverk-
in leika Tyrone PoVver, JoanFontaine
og Thomas Mithcell.
ÞEGAR undan er skilin sjálf
stofnun lýðveldisins, hefir
fátt vakið eins mikið umtal
manna á meðal í sambandi við
hana og óeiningin á alþingi um
forsetakjörið. Af blöðunum hafa
þó hingað til ekki nema Alþýðu-
blaðið og Vísir gert hana að um-
talsefni. Vísir skrifar í aðalrit-
stjórnargrein í fyrradag:
„Alþingi varð sammála um nauðsyn-
legar ákvarðanir í sjálfstæðismálinu,
og er svo var komið að málið skyldi
lagt undir úrskurð þjóðarinnar,
hvöttu þingmenn allra flokka þjóðina
til að standa saman, sækja kjörstað
og greiða þar atkvæði á þann veg,
sem góðum íslendingum sæmdi. Á
þjóðhátíðinni, sem nú er af staðin, og
haldin var að nokkru á Þingvöllum,
en að öðru leyti hér í Reykjavík,
gerðu þingmenn sig þó sjálfir seka
um yfirsjón, sem verður að teljast
með öllu ósæmileg, — ósamboðin hlut-
aðeigandi þingmönnum sem þroskuð-
um mönnum og einhverja mestu
móðgun, sem unnt var að sýna þjóð-
inni. 15, — segi og skrifa fimmtán
þingmenn, — stóðu á því þroskastigi
að greiða ekki atkvæði við forseta-
kjör, og virðast þar hafa látið stjórn-
ast af persónulegum viðhoi'fum til
þess forsetaefnis, sem vitað var fyrir-
fram að meiri hluti þingmanna studdi.
Hvað myndu þingmenn hafa sagt, ef
hlutfallslega jafnmargir kjósendur
hefðu látið sér sæma að skila auðu
við þjóðaratkvæðagreiðsluna? Ætli að
þá hefði ekki þotið í „tálknunum á
honum Tudda“? Þingmönnum bar
sama skylda til að kjósa forseta og
kjósendum að greiða atkvæði um
stjórnarskrána og lýðveldisstofnunina.
Fyrr höfðu þeir fyrir sitt leyti ekki
skilað málinu sér úr höndum. Það
var ekkert við því að segja, þótt þing-
menn greiddu öðru forsetaefni at-
kvæði, en hitt var gikksháttur einn,
barnalega einfeldnislegur, að skila
auðum seðlum við forsetakjörið. Það
minnir á er börn „fara í fýlu“, sem
kallað er. Slíkt er þingmönnum ósam-
boðið að dómi almennings, og jafnvel
þótt þeir hafi af persónulegum ástæð-
um, — fyrir metnaðar sakir eða vegna
brostinna valdadrauma — eitthvað
við forsetaofnið að athuga, sem hefir
tryggan meirihluta þings að baki sér,
hafa þessir menn svo oft talað um að
einsta'klingshagsmunir ættu að víkja
fyrir almenningsheill og almennings-
kröfum, að þeir hefðu átt sjálfir að
hafa lært að beygja sig fyrir slíku,.
virtu þeir þjóð sína að nokkru.“
Og enn fremur skrifar Vísir:
„Æskilegt væri að í ljós kæmi,.
hvaða þingmenn það eru, sem telja
sér sæma að gera sig seka í slíkum
yfirsjónum á örlagastundum, enda
mætti þá svo fara að sporum þeirra
fækkaði innan þingsalanna. Framferði
þeirra er ekki móðgun við ríkisforset-
ann, en stór móðgun við þjóðina alla,
og sannast mun á sínum tíma, að hún.
finnur hvað að sér snýr.“
Vísi ætti ekki að verða skota-
skuld úr því, að fá vitneskju
um, hvaða þingmenn þetta hafa
verið, eða að minnsta kosti, úr
hvaða flokkum þeir voru. Hann.
er stjórnarblað og stjórnin veit
vel, hvaða flokkar ekki vildu
kjósa Svein Björnsson, þegar
hún ræddi við flokkana um
fyrsta forsetakjörið.
*
Morgunblaðið skrifar í gær,
eftir þjóðhátíðina:
„Það var samhugur fólksins, sem
vann lokasigurinn í sjálfstæðisbar-
áttu þjóðarinnar. Þar sýndi þjóðin,
hversu miklu hún getur áorkað, þegar
hún stendur saman. Ekki eru margir
mánuðir liðnir síðan foringjar stjórn-
málaflokkanna voru tvístraðir í þessu
máli, eins og flestum öðrum velferð-
armálum þjóðarinnar nú á tímum.
Á elleftu stundu tókst þeim að jafna
ágreininginn. Og nú hafa stjórnmála-
mennirnir fengið fulla, sönnun fyrir
því, að það er eining og samhugur,
sem þjóðin krefst framar öllu öðru af
þeim.
En skilja stjórnmálaleiðtogarnir
þetta? Alþingismenn hverfa nú heim,
eftir að hafa gengið formlega frá
stofnun lýðveldisins. En hvaða boð-
skap hafa þeir að flytja þjóðinni við
heimkomuna? Geta þeir skýrt henni
frá því, að nú séu þeir ráðnir í að
standa saman um lausn allra vanda-
mála þjóðarinnar, á sama hátt og gert
var við stofnun lýðveldisins? Geta
þeir sagt þjóðinni, að samheldnin í
lokaþætti sjál&tæði®máWn's sé iafn-
Frh af 8 sí5u.