Alþýðublaðið - 23.06.1944, Blaðsíða 4

4
úðt'bUMð
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjórm og afgreiSsla í Al-
jjýðunúsinu vió II.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan ‘n.f.
Bókarfregn:
ALÞYÐUBLAfHÐ
Nýjar sögur eftir Jón H. Guðmundsson
Shripaleihar komn
únista í píbiIoUh
SÓSÍALISTAFLOKKURINN
vi'll, að reynt sé að myndia
athafnasama iþingræðisstj órn,
sagði Þjóðfviljinn á miðvikudag
i nn. Og eittlhvað svipað sagði
Einar O’lgeirsson í ræðu sinni
á síðasta fundi þingsins á þriðju
daginn, áður en því var frestað,
þegar hann var að mæla fyrir
þeirri tiliögu sinni, að ■ þinginu
yrði ekki frestað fyrr en eftir
tvo dag-a. Það var tíminn, sem
hann ætlaði því til þesis _ að
mynda þessa athafnasömu þing
ræðisstjórn!
Mikið hljóita það að vera góðir
menn, þelssir ,,sósíalistar,“ sem
svo vel vilja. Það er að vísu ekki
í fyrlsta sinni, sem þeir hafa
.minnzt á na-uðsyn þess, að
mynda athafnasama þingræðis-
stj-órn. -Fyrir köfsningarnar haust
ið Ii942 sögðust þeir ætla að
beirta sér fyrir samtökum þriggja
vinstri flokka þi-ngsinis í því
skyni; þá átti þessi stjórn að
ver-a vinstri stjórn. En það und-
arlega skeði eftir að á þing kom,
að „sóslíalista>rnir“ vék-u sér al-
veg utída-n öll-um viðræðum við
hiin-a vinstri flokkana, þ. e. Al-
þýðufloidiinn og Framsóknar-
flokkinn, og lögðu til að þingið
• bæði ríkisstjóra að ski-pa utan-
þings-stjórn. Að sjlálifsögðu átti
hiún að vera athatfnasöm, þót-t
hún yrði ek-ki þingræðisstjórn.
Og þ-eir fengu vilja sinn; þassi
stjórn var skipuð, með jpví að
enga þingræðisstjórn var hægt
að mynda, þar eð „sósíalistar“
neituða að vera með í vinstri
stjórn.
En „sósíalist-ar“ þurfa alltaf
aftur og aftur að sýna þjóðinni
velvilja sinn; og því viljá þeir
nú 'Umtfr-am állt ‘steypa þessari
stjórn, sem þgir á sínum tíma
héldu í ístaðið fyrir, og reyna
að myndia athafnasama þingræð
isstjórn. Og nú á það ekki að
vera vinstri stjórn eins og fyrir
kosningarnar haustið 1942, held
ur allra flokk-a þjóðstjór-n, með
fhaldsflokkinn í broddi fyíking
ar. Að vísu er vikum s-am-an búið
að ræða um þet-ta fram og aftur
milli flokkanna án þ-ess að mokk
urn áran-gur hafi borið, enda
vaifialauist vanidtfundinn nokkuöj-
sameiginlegur málefnag-rundvölU
ur fyrir slíka stjórn. Og það vit-a
„sósíalistarnir“ engu síður en
aðrir; sjálfir hafa þeir við þær
ucnræður meðal annaKé sett skil
yrði fyrir þátttöku sinni
slíkri stjórn, sem myndi gera
alveg ómögulegt að mynda hana.
*
En skrí-p alojfeurinn wifSur að
haf-a sinn gang. Hanif*' gæti að
minnsta kOsti orðið til þaas að
aulca glundroðann og gera land-
ið stjórnlaust í bili. Þú væri þó
alltaf nokkuð unnið! Og sam
tímis þarf að t-élja þjóðinni trú
itm það, að það sé öðrum fiok-k-
um að fcenna, að ekki Wkst að
myndia þingræðisatjórn, og að
„sólsíalistár“, sá flokkurinn, isem
raunverúl'ega á sökina á því, að
þingið hefir verið lítt starflhæft
í h-artnær tvö ár, sé eini flokk-
■urinn, sem eittlbvað vilji gera
Framhald á 6. síðu.
Jón H. Guðmundsson:
SAMFERÐAMENN
og fleiri sögur.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Reykjavík 1944. — 95 bls.
FYRIR SJÖ ÁRUM kom út
lítið smásagnasafn eftir Jón
H. Guðmundsson, „Frá liðnum
kvöldum.“ í því var ýmislegt,
sem benti til þess, að höfundur-
inn gæti orðið vel liðtækur í
smásagnagerð, ef hann legði rækt
við hana og legði hana ekki á
hilluna, þegar fýrsta bókin var
komin á markaðinn. En það gerði
hann ekki. Á undanförnum árum
hafa birzt nokkrar smásögur eft-
ir Jón, og nú hefur hann gefið út
smásagnasafn, „Samferðamenn,“
og ber það nafn fyrstu sögunnar.
Þessi bók ber mörg sömu ein-
kennin og sú fyrri, þótt framför-
in sé augljós og tökin á efni og
formi öruggari en fyrr. Sögurnar
eru allar örstuttar, og viröist
höfundur hafa tekið mestu ást-
fóstri við það form. Honum er
ljóst, hve nauSsynlegt er aS tak-
marka sig í slíkum sögum og ger-
ir sér far um aS hnitmiSa frá-
sögnina viS þaS. í sögum Jóns er
því fátt óþarft, því einu lýst, sem
lýtur aS innsta þræSi sögunnar,
persónurnar eru eins fáar og
unnt er, og frásögnin stuttorS og
gagnorS. Af þessu leiSir aftur, aS
máliS er mjög óbrotiS og einfalt,
enda leggur höfundur litla á-
herzlu á stílfimi og flug, en hefur
eigi aS síður náð persónulegum
stíleinkennum og sérstæðri frá-
sagnaraðferð.
J. H. G. gerir sér mjög far um
að koma lesendunum á óvart í
sögum sínum. Alveg í sögulok
dynur yfir atburður eða setning
óvænt með öllu, þótt höf. hafi
verið að undirbúa það alla sög-
una. Hnútur sögunnar leysist
skyndilega og oft óvænt, en þó
stundum með þeim hætti, að
nokkur dul hvílir yfir sögulokun-
um, sem veldur heilabrotum. Svo
er t. d. um söguna „Og kettirnir
áttu sinn kirkjugarð“ o. fl.
UpphafsorS í síðustu sögunni
„Á vegamótum“ lýsir nokkuð
viðhorfi höfundarins ííl smásög-
unnar: „Við erum ekki sammála
um söguefni. Þér finnst, aS sagan
verSi að hafa einhvern tilgang,
lýsa af hverju persónurnar gera
þetta eSa hitt. Mér þykir nóg, að
sagan segi frá einhverju, sem
mér virðist sérkennilegt eða
skemmtilegt, einhverju, sem ég
eða aðrir hafa lifað á einhvern
hátt.......“ Sögurnar bera líka
flestar á sér ríkan raunveruleika-
blæ. Þær gerast sumar í Skugga-
hverfinu, þar sem höf. ólst upp,
meira að segja eina segan, sem
vogar sér yfir í annað líf, gerist
þó á Smiðjustígnum. — En þótt
Jón láti sögumann sinn þar segja,
að ekki sé nauðsynlegt, að sögur
hafi tilgang, þá hafa samt margar
sögur hans sjálfs tilgang —
tendens —, hvort sem hann hefur
ætlast til þess eSa ekki.
Beztu sögurnar eru „Sam-
ferðamenn“ og „Daginn eftir.“ Sú
fyrri segir á meitlaðan og misk-
unnarlausan hátt frá átakanlegum
athurði og lætur lausnina í té á
óvæntan hátt í fföguKra orða
sdtningu, sem sagan enfcfar á. Sú
síðari lýsir m*5 næmum skilningi
og notalegri kímni hver4áagsleg-
um manni og hversdagslegum
vandamálum hans.
„Konan í bæjardyrunum“ er
að ýmsu leyti atffe^isaerð saga,
líka „Og kettirnir *tu sinn
kirkjugarð,“ en í þeim háðum
skýrir höf. persónur sínar á sál-
fræSilegan hátt. „Þegar forstjór-
inn hugsáði“ er einna lólegust, er
laus í böndunum og persónurnar
lítt skýrar.
Beztu sögur J. H. G. eru einka:
lipurlega sagðar, vel byggðar og
spennandi. En hann má vara sig
á því að einskorða sig ekki um
of við þetta þrönga hrmtmiðaða
form hinnar örstuttu smásögu.
Jón H. Guðmundsson
Þar má ekki mikið skrika fótur,
svo að allt verkið fari ekki út um
þúfur. Mælgi og breiSar lýsingar
hæfa aS vísu ekki eSli slíkrar
smósögu, en sumar sögur Jóns
þyldu n-ákvæmari útfærslu sér að
skaðlausu.
Jón H. Guðmundsson rækir
ritstörf sín með alvöru og íhygli.
Og hann hefur sýnt, að hann er
í góðri framför. Vegna þess og
annarra kosta smásagna hans, eru
þær verðar þess, að þeim sé veitt
athygli.
Ragnar Jóhannesson.
Jónas Þorbergsson:
Þáiiur ríkisútvarpsini
í háiíðahöldunum 17.
og 18. júní.
E
Fná skritfstotf-u útvarps-
istjóra h-efir ALþýðublað-
inu borizt etftirifarandi:
ITT D-AGBLAÐANNA í
Reykjavík hetfiir í smálet-
ursdiálki sínum, að yerðug-u
minnzt á og þakkað ýmsum af
þ-eim, sem unn-u að undirbúningi
háfiíðalhaldanna og aðstoðuðu
við framkvæmd þeirra, og telur
u-pp nok-kra aðilja, svo sem veit-
ingatfólkið á Þingvöllum, starfs
menn landissiímians og póstsins,
1-ögregluna, s-kiáta, hjúkrunar-
fó-lk og vegagerðarmenn, en án
þess að minnast á starfsmenn
Ríkisútvarpsins.
Mieð því að það mun ekki
verða talinn ómerkur þát-t-ur í
hátíðahöld-unum,' -að öllu, s-e-m
fraim fór þann 17. og 18. j-únií,
var útvarpað, svo að nálega allir
land’smenn áttu þess kost að
hlýða þar -á, og athötfni-nni á Lög
bergi vair einnig útvarpað til út-
landa, þá þykir mér hlýða,
vegna s-tarfsma-nna istotfnun’ar-
inn-ar, að þáttur þeirra verði
ekiki með öllu látinn liggja í
þagnar-gildi.
/Þéss skal iþá fyrst gatið, að
gerðar voru sénstaka-r ráðstafan
ir til þess að atfla ©fnis og tækja
til und-irtoiúningsinis, o-g n-aut R-ík
isúbvanpið um það aðstioðar u-t-
anríkismlálaráðuneytisins og
þj-óniustumanna þesis erlendiis.
Fæ.st af þessu ef-ni var þó fá-
anlegit af stríðs-ástæðum. Er vert
að geta þesis, -að upp'lýsingaiþjón
usta Brteta í London sýndi Rík-
isútvarpinu þá s-érs-töku velvild
að lón-a því gjaillarhorn og hljóð
n-ema, og voru þau teki send
flu-glsiiðis í tæk-a tíð. Þlá má geta
þes-s til diæmis um það, hv-ersu
tespt 6tóð um suma hluti, að
mjög mikilisverð tæki, eða hljóð
n-emar, -bárust Ríkisú-tvarpinu
frá Am'eríku aðein-s tveim döig-
um áður -en ih-á-tíðin sfcýkii hef j-
«st.
Við gjóvegginn, bak við Lög-
bier-g, var byggð leinis k'onar mið-
t-engisffcöð tfyrir útvarpið. Frá
henni voru lagðar neðanjarðar-
leiðslur samitals um þriggja kíló
metra veig til 14 hljóðnema-
Föstudagur 23. júut 1944.
Alþýðuflokkurinn
Skrifstofa flokksims á efstu hæð Alþýðuhússins
Sími 5020.
Skrifstofutími kl. 9—12 og 3—7 alla virka daga
ý nema laugardaga kl. 9—12 f. h.
i AÐþýlSyfBokksféBk ytan af lane§i7 sem
J til bæjairins kemyr, er vinsamlega
aS koma fiB viHfaSs á flekks-
skrifsfefuna.
stæða og 10 gj.allarih-orna, en
víralengd í leiðslum þes'sum var
samtalls yfir 40 kílómetra. 12—
15 útvarpsstanfsmenn unnu sam
tails um 100 dagsverk á Þingvelli
að undilbúningi og framkvæmd.
Jón Alexanders'son, forstöðu-
maður Viðgerðarstofu og Við-
tækjasmiðju, annaðist aljíar
fraimikvæmdir, undir umsjá verk
fræðings útvarpsins, Gunnlaugs
Briem. Elfni og tæki, sem þurftu
til þasisarar fr-amkvæmd-ar, voru
samtals fjórir bílfarmar.' Starfis
menn landssímans aðstoðuðu og
við lí-nulagnir.
í im-agn-araisal ann-aðist Dag-
finnur Sveintojörns-son, ytfir-
magnaravörður, upptöku á
grammlotfónplötur alls, sem fram
fór og ástæða þótti <til að varð-
veita, báða hátíðisdagana.
Klukknialhringin-gunni kl. 2 var
útvarpað frá magnarasal, og var
hún þannig saman siett, að upp
höfðu verið teknar ó grammo-
fónplötur klukkniahringingar
fná ölium kirkj-um Reykjavíkur
og niokkrum kirkj-um í nágrenn
inu, o-g var þeim síðan öllum
stleypt 'saman í eitt. Hinn 17. var
útvarpað frá Aoxsturvelli o-g frá
tveim stöðum á Þingvelli. Hinn
1-8. var útvarpað frá Stjórnar-
ráðshúsinu, Hljómsk-álagarðin-
um, íþrót-taveliinum og Hótel
Borg, og var fjöldi starfsmanna
á þönum alla-n þann dag að
Frh. á 7. síSu.
BLÖÐUNUM verður að von-
um enn tíðrætt um stofn-
un lýðveldisins og þá viðburði,
sem gerðust í samban* við
hana. En fáir einstakir mburð-
ir eru meira ræddir, en hin
smánarlega framkoma kommún
I ista á þessari örlagastund þjóð-
j arinnar. Visir gerir hana enn að
j umtalsefni í aðalritstjómargrein
sinni í gær. Þar segir meial
annars:
„Menn undrast að vonum fram-
ferði kommanna, — auðnuleysingj
anna, sem skiluðu auðu við for-
setakjiör á Þingvelli. Þessi mann-
tegund þóttist vera oinna skelegg-
ust í sjálfstæðismálinu, en er á
hólminn kom akortó línuna og þeir
kusu þann kostinn, að taka enga
afstöðu, — skila auðum seðlum og
lýsa með því yfir að ísland ætti
ekkert framþærilegt forsetaefni. En
þá verður m-önnum á að spyrja,
hvað íslendingar eigi að gera við
sjálfstæði að dómi kommanna, ef
mannahrakið er svo tilfinncsnlagt,,
að þeir veqþi að skiía auðum at-
kvæðaseðlum við iorsetkjör á ör-
lagaríkustu og sqfgulegustu stund
lande og þjóðar?
Það eitt «r ekki nóg, að komm-
arnir og aðrir auðnulaysingjar
smóni þarsiig þjóðina, scm þeir
þykjast vera að berjast fyrir,
heldur bæta þ«3r einnig gráu ofan
á svart með því að vanþakka
skammarlega því stórveldi veitta
aðstoð, sem við íslendingar meg-
um í rauninni þakka tengið fi’clsi.
Er síðasti þingfumdur kófst skýrði
forseti fró árnaðaróskun^, sem
þing Bandaa»tjanna hafði sent al-
þingi í tilefni atf l^%veldistofnun-
irwii og kwaðst í -nafni aiSþingis
mundi svara því með'-þakkarskeyli.
Bað hann þingmenn að rísa úr sæt-
um til þess að votta Bandaríkja-
þinginu þakklæti sitt og virðingu,
og gerðu það allir, að kommunum
undanteknum, sem enn bættu á
auðnuleysi sitt með því að sitja
sem fastast. Er hér um fádæma
hneyksli að ræða, — skort á hátit-
vísi, sem mun vera algert eins-
dæmi í þingségunni, en ber jafn-
framt vitni um frámunalega
heimsku og manndómsleysi. Sann-
ar það ennfremur, að það er ekki
fyrir íslenzku þjóðina, sem komm-
arnir eru að berjast, heMur vegna
annarra óskildra hagsmuna. Ella
hefðu þeir sýnt eðlilegan þakklæt-
isvott og gegnt einföldustu kurt-
eisisskyldum, er til þess var mælzt
af forsetanum.
Ailur almenningur er kommun-
um sárgramur fyrir allt þeirra
feigðarflan og skammarlega at-
hæfi. Þessir menn setja smánar-
blett á íslenzku þjóðina æ og ævin-
lega, er þeir fá færi á, — og gæta
þess vandlega að láta ékkert slíkt
færi ónotað. Það eitt er ekki nóg,
að menn víti atferli kommanna í
viðræðum á götum úti. 'Almenning
ur á að lýsa ^cömm sinni á þeim
með því að snúa við þeim baki í
eitt skipti fyrir öll. Þess munu eng-
in dæmi, að nokkur stjórnmála-
flokkur hafi gert sig sekan um
stærri yfirsjónir en konamarnir nú.
Þjóðin hefir loks fengið að sjá þá
í allri þeirra eymd og volæði. Hœr
sá, seim fylgir kommunum a(fS n|»;
um, stuðlar að þ\}í að íslenzka þípð-
in ali snák við barm, eða dauða-
meinið í sjálfsi sér.“
Þetta er harður dómur, — en
því miður á fullkomnum rökum
byggður.