Alþýðublaðið - 27.06.1944, Qupperneq 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ Þriðjudagur 27. júní 1944,
Rannveig Þorsteinsdóttir:
Sömu laun fyrir sömu vinnu, hvort
sem karlmaður eða kona á í hlut
ERINDI bað, sem hér birtist var flutt á almennum kvenna-
fundi í Iðnó síðastliði föstudagskvöld.
Höfundurinn, Rannveig Þorsteinsdóttir, hefir verið í
stjórn Starfsmannafélags ríkisstofngna frá stofnun þess, en
það er eitt félaganna í Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja,
og var erindið flutt fyrir hönd skrifstofukvenna, sem eru
innan vébanda þess.
fUfrijftnblaðið
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
i,ýðunúsinu viö 71.. «
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
I
Alþýðuprentsmiðjan a.f.
Lýðveldið og san-
band fiess við um-
heiuiBi.
NÚ, þ'egar samban-dinu við
Danmörku hefir verið slit
ið ög fþjóð okkar (hefir istotfnað ó-
háð iýðveldi, er ekki nema eðli-
Obegt, að auenn ræði Iþað, ihvernig
utanxlíkispólitík ihins nýja ríkis
skuli flráttað, flivar yjðskipta og
flwar vináttusambanÆi isikuli sér
staklega leitað.
Sannast að sagja er það þó
ekki tnúlegt, iað slákar umræð-
ur leiði á fljóis nokkurn ágrein-
ing meðal þeirra, sem virkiflega
liafa isjáifstæði og liag íslands
fyrir augum; því að svo ákvarð
andi eru í þeim efnum lega
landsins, uppruni þjóðarinnar
og saga.
*
Við erum norrœn þjóð bæði
að uppruna og þróun, og það
höldum við að sjáifisögðu áfram
að vera, iþó að slitin íhafi verið
hin stjórnarlfarslegu itengsl við
Danmörfcu. iÞví imun samvinn-
an við önnur Norðurlönd á öll
um venjuiagum tímum verða
sterkasti þátturinn á tengslum
hinis lunga lýðvefldis við umheim-
inn toæði menningariegum, póli
tískum og viðskiptalegum. Og
jþrví ' meira aðdnáttarafl hlýtur
norræn samvinna að fliafa fyrir
okkur í framtíðinni, að við get-
um íhéðan í frá verið þáttfak-
endur í henni sem fullkomlega
jafnrétttoáir aðilar íhinum
toræðraþjóðunum. Sambandsslit-
in við Danmörku munu þvá vissu
'laga ekki verða til þess að f jar-
lægja okkur öðrum Norðurlönd
om; jþvert á móti; á sama toátt
og skilnaðurinn milli Noregs og
Svfþjóðar munu þau styrkja það
toræðráband, sem tengir sam-
an allar Norðurlandáþjóðirnar.
*
í Iþessu isambandi toer þess þó
að gæta, að lega íslands er önn-
ur en hinna Norðurlandanna;
það er vestlægast þeirra allra
og ©ina eylandið — iumiflotið af
öldum iAjtlantahafsins á alla
vegu. Þiví Ihljótum við sem látil
og varnarlaus þjóð, að leggja á-
toerzlu lá að fliáfa ávallt sem vin-
samlegast isamltoand við bæði eng
ilsaxnesku stórveldin Bretland
og Bandaríkin, sem um fyrirsjá-
anlega framtíð verða ráðandi á
Atlantahafi. Allt annað væri vott
ur ótrúlegs átoyrgðarleysis um
velferð og sjálfstæði landsins,
og ætti þeirri staðbæfingu til
stuðnings fullkomlega að nægja,
að minna á, hvers virði vinátt-
an við Iþessar istórþjóðir hefir
reynzt iokkur í þremur stórstyrj
öfldum á síðustu Aiállfri annarri
öld, þegar allar samgöngur hafa
teppzt við meginland Evrópu.
❖
Þessir tveir toJöfuðdræt'tir í ut-
anríkispólitík toins unga íslenzka
lýðveldis ættu að vera okkur svo
sjálfsagðir, að ágreiningur þyrfti
ekki að verða um þá. En því
meiri fiurðu tolytur það að vekja,
að til skuli vera flokkur í land-
inu, sem á allan ihátt reynir að
spilla fyrir flivorutveggja í senn:
SAMKVÆMT landslögum hafa
konur á íslandi jafnrétti við
kynin skuli njóta hins sama af
því, sem kallað er mannréttindi,
eða m. ö. o., að konur skuli hafa
jafnan rétt og karlar til þess að
lifa sjálfstæðu lífi, þjóðfélagslega
og atvinnulega. Vera má, að
þegar jafnrétti kvenna var leitt í
lög, hafi þeim, sem fyrir því
börðust, fundist málið vera kom-
ið í höfn og að þeir hafi talið, að
orðin kvenréttindi og mannrétt-
indi yrðu upp frá því tákn á
sama hugtakinu. Þó mun það
fljótlega hafa sýnt sig fyrir þeim,
sem um málin hugsuðu, að mik-
ils var vant í þessu efni og að
sporið var langt frá því að vera
fullstigið. Lög um kosningarrétt
kvenna og atvinnufrelsi höfðu að
vísu verið samþykkt, en það
hafði farizt fyrir að ganga svo
frá, að um jafnrétti væri að ræða
í framkvæmdinni, og um það
tímabil, sem liðið er síðan lög
þessi gengu í gildi, hefir að mestu
verið í sama farinu um fram-
kvæmdaatriði í þessum málum.
I framkvæmdinni er það þannig,
að konur mega að vísu stunda
hvaða atvinnu, sem þær óska, en
í langflestum tilfellum fá þær
minni laun fyrir starf sitt, heldur
en greidd væru fyrir það, ef það
væri unnið af karlmanni. Nú er
það viðurkennd skoðun, að hið
eina sanna sjálfstæði sé fjárhags-
legt sjálfstæði, svo það er greini-
légt, að í þjóðfélagi þar sem fjár-
hagsleg réttindi kvenna í sam-
bandi við atvinnumál eru fyrir
borð borin, þar er ekki fullkomið
kvenfrelsi, ekki jafnrétti Það er
staðreynd, sem ekki verður móti
mælt.
4 ÐUR en ég fer nánar út í
•**■ aðalefni máls míns, verð ég
að vekja athygli á því, að ekki
hefur verið nærri nóg gert af
konum sjálfum til þess að vinna
að réttindamálum sínum. Að fá-
einum konum undanteknum, sem
sífellt hafa haldið þessum málum
vakandi — og þeim séu þakkir
fyrir það — hefir allur fjöldinn
verið gersamlega sinnulaus um
þau, og heyrt hefi ég ungar,
greindar stúlkur láta það í ljós,
að þeim þætti virðingu sinni
ósamboðið að vinna að réttinda-
málum kvenna, eða láta nokkuð
af sér vita í sambandi við þau.
Við vitum að sjálfsögðu, að
þessi feimni við að halda á rétti
sínum og þetta skilningsleysi er
ávöxtur margra alda gamalla
fordóma um stöðu konunnar í
þjóðfélaginu, en tímarnir, sem
við lifum á, gefa tilefni til nýrr-
ar og gagngerðrar endurskoðun-
ar í þessu efni, og við vonuni að
sá lúður, sem nú gellur víða um
heim í sambandi við atvinnumál
kvenna, fái vakið fólk, einnig
hér, til umhugsunar og skilnings
á þeim. Ég er þess fullviss, að
það, sem fyrst og fremst gæti
komið öruggu skriði á réttinda-
mál kvenna væri það, ef bylgja
andúðar kæmi frá öllum almenn-
ingi gegn því ranglæti, sem kon-
áfraimhaMandi og aukinni saim-
vinnu við Ihinar norrænu bræðra
þjóðir oig vinnsamlegri samibúð
við hin lengilsaxneisku stórveMi.
En þetta log ekkert annað getur
vakað fyrir forsprökkum komm
únista hér á landi með fram-
komu Iþeirra í seinni tíð. Er þar
skemmzt að minnast þess kapps,
sem iþeir lögðu á iþað, að sam-
bandiniu við Danmörku yrði islít
ið á sem óyinsamlegstan hátt,
ur eiga við að búa, en ennþá
skortir ákaflega mikið á, að hún
hafi skapazt. Jafnvel konur, sem
búa við daglega, augljósa rangs-
leitni í starfi sínu, virðast ekki
veita því athygli, vegna þess, að
þær eru orðnar henni svo vanar.
Þó þær standi karlmönnum fylli-
lega jafnfætis við starf, láta þær
sér ekki til hugar h*pia að þeim
beri sömu laun, né heMur sömu
skilyrði til þess að hækka í
starfi.
Nú skal því ekki haMið fram,
að konur séu karlmönnum jafn-
vígar við alla vinnu. Við. fisk-
breiðslu t. d. bera stúlkur yfir-
leitt ekki eins þungar handbörur
og karlmenn, en hvort þær bæta
það upp með því að vera hand-
fljótari að breiða, skal ég ekki
um segja. Það er náttúrlega lík-
legt, að þar sem karlmenn eru
að öllum jafnaði þrekmeiri en
konur, muni vinnuafköst þeirra
verða meiri í allri erfiðisvinnu,
en þó vantar náttúrlega þar, eins
og annars staðar, algerlega mat
á vinnu og vinnuafköstum, og
það er krafa, sem við hljótum að
gera að okkar, að fram fari ná-
kvæmt mat á hinum mismunandi
störfum, til þess að fá úr því
skorið, hvers virði sú vinna er,
sem kölluð er kvennavinna, til
samanburðar við vinnu karl-
manna, og gæti þá skeð, að það
kæmi í ljós, að það, sem konuna
vantar af þreki, bæti hún upp
með hraða.
TOT VERGI kemur misréttið í
launagreiðslum karla og
kvenna skýrar fram en við skrif-
stofuvinnu. Þar kemur ekki til
greina beiting kraftanna, heldur
hugans,' og svo hraði og ná-
kvæmni.
í skrifstofu sitja konur og karl-
ar við sama borð, vinna sömu
vinnu, hafa jafnlangan vinnu-
tíma og afkasta svipuðu vinnu-
magni. Aðstaða þeirra er eins lík
og um tvær konur eða tvo karl-
menn væri að ræða — að einu
undanskildu: konan hefir þriðj-
ungi og oft helmingi lægra kaup
en maðurinn, og hún veit það,
að hún héfir ekki sömu mögu-
leika og hann til þess að fá betur
launað starf innan skrifstofunn-
ar. •
SkrifstofusíÖrfum er þannig
háttað, að í aðalatriðum skiptast
þau í vélritunarstörf og bók-
færzlustörf, auk þess auðVitað
gjaldkerastörf og ýmis konar yf-
irstjórn. Ég get ekki fullyrt utn
það, hvort af þessum fyrrnefndu
störfum krefji meiri vinnuhæfni,
svo og ihinna stöðugu árása í
blaði þeirra á Bandaríkin, svo
að ekki sé nú minnzt á iþað fá-
heyrða siðleysi, isem Iþeir sýndu
á alþingi fyrir niokkrum dögum,
þegar votta átti Bandaríkjaþing
inu þakkir fyrir auðsýnda vel-
vild og virðingu á stund lýð-
veldisstofnunarinnar.
Menn, sem þannig hegða :sér,
g-eta ekki 'haft sjállfstæði og hag
Iislands fyrir augum.
enda kannske ekki óvilhöll í því
máli. En þó hygg ég, að eins og
nú háttar til í skrifstofum, með
öllum þeim reiknivélum, sem
gera vinnuna auðveldari og létt-
ari, muni mega leggja þetta
mjög að jöfnu, því að það, sem
bókhaMið gerir kröfu til af ná-
kvæmni, heimtar vélritunin aft-
ur í leikni, auk þess sem það er
viðurkennt að engin vinna í
skrifstofu sé eins lýjandi og slít-
andi og áframhaldandi vélritun.
Nú vil ég taka það fram til skýr-
ingar, að bæði þessi störf eru
breytileg og gefa hvor tveggja
tilefni til þess á stórum vinnu-
stöðum, að haga verkaskiptingu
þannig, að starfið verði tiltölu-
lega einfalt; en það, sem átt er
við, er, að ef við hugsum okkur
að starfinu sé skipt í 3 flokka í
vélritun og jafnmarga flokka í
'T* ÍMINN gerir í aðalritstjórn-
A argrein sinni á föstudag-
inn, hinn mikla áhuga að um-
talsefni, sem sjálfstæðismenn
og kommúnistar hafa síðustu
vikurnar þótzt hafa fyrir mynd-
un þingræðisstórnar. Þar segir
meðal annars:
„Hingað til hefir það verið svo,
að viss öfl í þessum tveimur flokk-
um hafa verið höfuðþrándurinn í
vegi þess, að unnt væri að mynda
starfshæfa þingræðisstjórn. Sósíal-
istaflokkurinn átti *kki aðeinö þátt
í því að ekkert varð af myndun
þjóðstjórnar haustið 1942, heldur
hindraði hann einnig veturinn
1943 myndun umbótastjórnar, er
nyti stuðnings bænda og verka-
manna. Forustumenn hans hafa
allt til seinustu, stundar sýnt, að
þeir vilja ekki styðja starfhæfa
umbótastjórn. Eina stjórnin, sem
þeir hafa veitt stuðning, er hin
fræga stjórn Óiafs Thors 1942.
Eftir alla þá andúð, sem þeir hafa
sýnt myndun starfhæfrar stjórnar,
og alla þá ágalla, sem þeir hafa
lýst á öðrum flokkum, kemur það
mqrgum spánskt fyrir sjónir, er
þeir nú þykjast hugsa sér, að unnt
sé að mynda athafnasama þingræð-
isstjórn, er þyrfti ítarlegan mál-
efnasamning, á ginum tveimur dög-
um! Um Sjálfstæðisflokkinn er það
að segja, að kann hefir fram til
þessa ekki stungið upp á öðru en
að mynduð yrði þingræðisstjórn án
málefnasamnings, og mun vafalaust
fæstum finnast það bót frá því,
sem nú er, þótt eigi sé því hæl-
andi.Meira hefir þessi flokkur,
sem hafa á forustuna í þinginu,
eigi treyst sér til að bjóða upp á!
En þetta allt væri rétt að láta
gleymast, ef hugur fylgdi nú máli
hjá þöesum flokkum um myndun
bókhaMi, þá bendir allt til þessr
að mjög þurfí svipaða vinnu-
hæfni til þess að geta unnið í til-
svarandi flokki hvort starfið sem.
er. Ég get t. d. hugsað mér, að
bréfritari, sem ég vildi. telja í,
fyrsta flokki vélritara og sem
verður, auk móðurmálsins, að
kunna ensku, dönsku, ef til vill
þýzku (á venjulegum tímum) og
auk þess vera góður hraðritari,
a. m. k. á íslenzku, hljóti, að
vinnukostum, að standa nærri
fyrsta flokks bókhaMara. Nú
hefir þessu að svo mikM leyti,
sem hægt er að tala um nokkra
reglu, verið hagað svo, að bók-
haMið hefir einkum verið kallað
karlmannavinna . og þess vegna
betur Iaunað, en öll vélritunar-
störf hafa verið talin kvenna-
vinna og því lágt launuð — og
þá kemur aftur að því, sem
minnzt var á áður, hve mikla
nauðsyn ber til, að vinna sé
metin — og metin réttilega. En
væri þetta vanmat á vinnu eina
ranglætið, þá væri vel, eða a. m.
k. einhver skynsemisvottur í því.
Göngum út frá því, aðvélritun.
og bréfritun sé svo ómerkilegt
starf, að það megi ekki launa
eins og önnur skrifstofustörf; en
þá ætti karlmaður, sem leggst
svo lágt, að vera bréfritari á er-
lendum málum, að hafa sama
kaup og aðrir bréfritarar hafa.
En svo er ekki. Þegar karlmaður
vinnnr það starf, er hann lagður
að jöfnu við fyrsta flokks bók-
haldara, en s túlkur, sem eru
bréfritarar, verða að sætta sig
við að hafa helming eða í mesta
lagi % þeirra launa, sem karl-
maðurinn hefir. Sama gildir þar
sem konur eru bókhaldarar. Ekk-
ert sýnist mæla því í gegn, að>
þær fái fyrir það sömu laun og
karlmenn, en ekki er það nú
Framhald á 6. síðu.
starfhæfrar þingræðisstjórnar. En
illur forboði er það, að þingmenn
sósíalista skyldu ekki vilja, ásamt
öðrum þingmönnum, þakka hina
vinsamlegu kveðju Bandaríkja-
þings, heldur skyldu sýna því
fyllstu ókurteisi. Það gefur til
kynna, að þeir stjórnist enn þé-
meira af erlendum en íslenzkum
sjónarmiðum, því að slík ókurteisi
getur ekkert gagn gert íslending-
um, en Rússum, sem hugsa til
stórveldasamkeppni við Bandarík-
in, getur hún veitt einhverja á-
nægju. Rússaþægðin virðist enn
efst hjá þessum mönnum. Ekki
spáir það heldur góðu, að Sjálf-
stæðisflokkurinn skyldi ganga þrí-
klofinn til forsetakjörsins. Þar
innbyrðis virðist enn loga sama
óeiningin, sem hingað til hefir
valdið því, að flokkurinn hefir ekki
getað staðið saman í neinum stór-
málum, nema helzt gegn álögum
á stórgróðamönnum, og þess vegna
aldrei getað bent á neina aðra
lausn en þingræðisstjórn án mál-
efnasamnings.“
f
Þannig farast Tímanum orð
Um þær umræður, sem síðustu
vikurnar hafa farið fram um
myndun þingræðisstjórnar. Það
er og sannast að segja, að svo
æskile^t, sem það er, að mvnd-
un slíkrar stjórnar mætti takast,
þá er til lítils að tala um hana
meðan engan. sameiginlegan
málefnagrundvöll er hægt að
finna, sem hún gæti staðið á
stundinni lengur.
*
Morgunblaðið minnist einnig
á þetta mál í Reykjavíkurbréfi
sínu á sunnudaginn. Þar segir:
„Skilyrðin til þess að mynda
Framhald á 6. síðu.