Alþýðublaðið - 29.06.1944, Blaðsíða 4

Fimmtudagur 29, júní 1944.

fUj>i)ðnblaMð
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
’ jðunúsinu vib II 1
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
5ímar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lpusasölu 40 aura.
i
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
{___________________________
JafaréttUkrðfar
kveDpjóðariDoar.
AÐ er seim ný vakningar-
alda sé aö rísa meðal kven
þjóðarinnar i þessu landi í sam-
foandi við ihin mifcki tímamót
lýðveldisstofnunarinnar. Aidrei
liafa kröfur kvenna um fullkom
ið jafnrétti við karilmennina ver
ið eins röggsamlega fram horn-
ar og af landsfumdi þeirra, sem
liófst strax eftir hátóðahöld
lýðveldisstafnunarinnar og nú
er nýlokið.
En er ekki þegar fyrir löngu
Ibúið a@ viðurkenna jiafn;ré(tti
kvenna við karimennina? Þann
ig munu ikarflmennirnir spyrja.
Fengu konurnar ekki jafnan rétt
við iþá til áhrifa á stjórn o,g
löggjöf landsins með kosningar
réttinum fyrir rúmum aldar-
Æjórðungi síðan?
Vissulega fengu þær kosning
arréttinn þá, og þó ekki fyrr en
eftir ianga og þrautseiga bar-
áttu fyrir honum. En síðan hafa
feonurnar bara rekið sig á þá
staðreynd, isem öllum kúguðum
og 'uindirokuðum hefir mjög
fljótt orðið ljós, eftir að þeim
hefir tekizt að knýja fram kosn
ingarréttinm, að í ríikjandi þjóð-
skipulagi felur hann einn út af
fyrir sig efcki í ,sér neitt raun-
veruiLegt jafnrétti. Um slíkt jafn
rétti getur þá fyrst verið að
ræða, þegar aiilur fjöldinn hefir
verið efnahagslega tryggðut,
öðlast fólagslegt öryggi. Og það
er einmitt þetta’ takmark, þetta
raunverulega jafnrétti, sem
verbaflýðlshreyfingin stefnir að.
*
'En umfrarn ailan þorra karl-
manna eiga ikoniurnar einmitt í
þessum efnum við sérstakt rang
læti að stríða. Þær eiga þegar
aðstöðu sinnar vegna sem mæð-
ur eða verðandi mæður ,við mun
mieira öryggisleysi að búa en
karlmennirnir, en þar að auki
hefir fram á þennan dag sú ó-
hæfa ihaldizt, að þeim væri
greidd mikium mun lægri laun
en karlmönnum þó um sömu
vinnu og sömiu vinnuafiköst væri
að ræða.
Og það er einmitt á þessi tvö
atriði,l sem konurnar leeeia nú
höfuðáherzluna í hinni nýju
baráttu sinni fyrir fulllkominu,
raunveruiegu jafnrétti við karl-
mennina. Þær krefjast sömu
laiuna fyrir sömiu vinnu, og sama
réttar og karlmienn til ailrar
vinnu, hvort sem iþær eru gift-
ar eða ógiftar. Og þær krefjast
þess að jafnrétti kvenna við kafl
menrn verði tryggt við væntan-
laga endursfcoðun lýðvel'dis-
st jórnarskrárinnar þannig, að
fnHilt. tiliit sé tekið til aðstöðu
konunjnar sem móður„ meðail
ainnars með því, að hún öðlist
rétt til ifæðiingarhjálipar úr rík-
issjóði og sex vi'kna hvíldar frá
störtfum mieð fulUuim launum
fyrir og ietftir barnSburð.
Með þessum kröfum hins ný-
atfstaðna landsfundar kvenna er
ekki farið fram á nein sérrétt-
indd fyrir konurnar, heldur að-
_____________ALÞYÐUBLAÐIÐ _________
Benedikt S. GrSndal:
Sérstæð verkalýðshreyfing.
CAMBRIDGE, MASS. í marz.
I.
SÚ SKOÐUN mun vera út-
breidd á íslandi, að verka-
lýðShreyfing Bandaríkjanna sé
veik og lítils megnandi. Þetta
er ekki rétt. En það er ekki að
ástæðulausu, að menn á Norð-
urlöndum fá slíka hugmynd,
því að þeir eru vanir verkalýðs-
hreyfingu, sem er máttug á
stjórnmálasviðinu, og kemur
fram sem flokkur. Þessu er ekki
þannig varið í Bandaníkjunum.
Verk-alýðssamjböndin starfa að á-
hugamálum verkalýðsins án
þess að koma fram sem einn
flokkur, en styðja þann stjórn-
málaflokkinn sem þau telja
þann skárri.
Þetta kann að koma mönnum
spánskt fyrir sjónir. Ástæðurn-
ar til þess eru margar, og þyrfti
að útskýra allt stjórnmálakerfi
Bandaríkjanna til að gera þeim
góð skil; en það yrði of langt
mál hér. Þess má þó geta, sem
er grundvallaratriði í þessu
máli, að í landinu er tveqqja
flokka kerfi; það eru aðeins
tveir aðalflokkar. Þetta er ekki
lögboðið, heldur kemur af
sjálfu sér, meðal annars vegna
kosningafyrirkomulagsins, erfða
venja þjóðarinnar og fleiru. Það
hefur því aldrei tekizt að koma
á fót sterkum vinstri flokki,
hvorki flokki verkalýðsfélaga
eða annarra.
Það er enginn meginmunur á
demókrata- og republikana-
flokkunum. Þeir eru ekki byggð
ir á stétt manna, eins og margir
verkaiýð&fliokkar eða auðvalds-
i flokkar annarra landa, heldur
má finna í báðum allar stéttir
þjóðarinnar. En í Bandaríkjun-
um er mikill fjöldi áhrifaflokka
(pressure groups.) Þessir flokk-
ar starfa fyrir eitt málefni eða
eina stétt manna og reyna á
allan hátt að hatfa áhritf á stjórn
málamenn og þíngmenn eða
koma vilja sínum á einhvern
hátt fram. Þessir áhrifaflokkar
bjóða aldrei menn fram til
þings eða neinnar annarrar
stöðu. Þeir starfa að vissu leyti
á bak við tjöldin, en eru þó
lagalega viðurkenndir. Það eina,
sem við höfum heima, og bera
mætti saman við þetta ,eru á-
skoranir til alþingis, en þó er
mikill munur á, því að áhrifa-
flokkar hafa skrifstofur og
skipulagða starfsemi, sem íjöldi
manna tekur þátt í.
Það er á þennan hátt, sem
verkalýðssamböndin í Banda-
ríkjunum hafa áhrif sín, auk
þess, sem þau geta haft áhrif á
fjölda kjósanda og þar með
fjölda þingmanna. En þar að
auki nota samböndin verkföll
óspart, eins og mönnum er vel
kunnugt um.
Saga hreyfinifar-
innar.
En við skulum nú líta laus-
lega á sögu verkalýðsins í Banda
ríkjunum.
Það leið ekki á löngu frá því
fyrstu nýlendurnar voru settar
á stofn í Ameríku þar til ýmsir
iðnaðarmenn tóku að bindast
samtökum. Þetta var þó mikl-
um erfiðleikum bundið og ekki
er hægt að kalla það verkalýðs-
hreyfingu. Fyrstu verkföll voru
ekki gerð fyrr en eftir 1800.
einis rauniveruiliegt jafnrétti við
kanlrmennina. Og það er ekkert
eðlelegna, en að þær hefjist
handa tiil að knýja þessar kröf-
ur fram einmitt nú. Við enum
rétt búnir að endiuirheimta sjálf
stæðið til futfls Og stotfina óháð
lýðveldi á ný í landi obkar. Eí
Fyrsta verkalýðssamband Ame
ríku var stofnað í Philadelphia
árið 1872, og kallaðist það
„Mechanics1 Union of Trade
Assoúations“. Um þetta leyti
börðust verkalýðsfélög ekki að-
eins fyrir hærra kaupi, trygging
um og styttri vinnutíma, eins
og nú. Á stefnuskrá þeirra mátti
sjá þessi atriði, sem talin voru
mikilsverðust:
«
1) Ókeypis kennsla fyrir börn.
2) Fangelsun fyrir skuldir sé af-
numin.
3) ,Jafnrétti í álagningu skatta.
4) Kostnaðarminni málafærsl-
ur.
Annað samband var stofnað
í New York 1834. Átti það, engu
síður en eldra sambandið, í
mörgum hörðum verkföllum, og
var það um þetta leyti, sem fyr-
inbrigðið verkfallsibrjótur kom
fyrst til skjalanna, og voru þeir
kallaðir „scab“ eða „rat“ á
enskri tungu.
Verkalýðsfélögum fjölgaði og
þeim óx .fiskur um hrygg fram
ti'l þrællastríðsins 1861. Þó vom
þau ekki orðin svo sterk, að
kalla mætti þau öflug á stjórn-
málasviðinu og ekki tókst þeim
enn að hafa mikil áhrif á lög-
gjöf landsins.
Fyrst í stað höfðu verkalýðs-
samböndin tilhneigingu til að
ganga í flokk Suðurríkjamanna,
sem ekki vildu afnema þræla-
haldið. Var það ekki þrælahalds
ins vegna, heldur hins, að leið-
togar Niorðurriíkjamanna voru
sömu iðnrekendur í Nýja Eng-
landi, sem verkalýðsfélögin áttu
í harðastri baráttu við.
EJtir prælastríðið.
í stríðinu og rétt eftir það
komu fram margir leiðtogar,
sem vildu að verkalýður Banda-
ríkjanna tæki höndum saman
um allt landið til þess að berj-
ast fyrir rétti sínum. Menn þess
ir voru margir hugsjónamenn
miklir og undir áhrifum þeirra
stórmenna, sem um þessar
mundir lögðu fram kenningar
jafnaðarstefnunnar, sósíalism-
ans, í Evrópu.
Árangurinn af startfi þessara
manna var stofnun allsherjar
sambands, „National Labor Uni-
on“. Fjöldi verkalýðsfélaga um
öli Bandaríkin tóku isamain og
hófu 'banáttuna við auðvaldið
og stefndu að bættum kjörum.
En þetta samband var frá upp-
hafi dauðadæmt, og enda þótt
það væri byrjunin á þeirri fram
sóknaröldu, sem borið hefir
verkalýð Ameríku fram til stöðu
hans í dag, mátti sjá, að það yrði
langlíft. Astæður tíl þess voru
margar. í fyrsta lagi voru að-
eins faglærðir verkamenn með-
| limir, en hinn mikli herskari af
ófaglærðum roönnum átti 'ú
kcst á inngöngu. í öðru lagi
voru innan vebanáa sambands-
ins menn, sem höfðu margar og
mismunandi stjórnmálaskoðan-
ir.
Meðal þeissara manna, sem
áhuga höfðu á stjórnmálum, og
margir hverjir vildu stofna
verkalýðsflokk, voru fulltrúar
allra þeirra róttæku flokka, sem
til voru í Evrópu um þetta leyti,
allt frá frjálslyndum íhalds-
mönnum til stjórnleysingja, an-
arkista. En allir skiptust þeir í
það á að verða raunverulegt
lýðveldi og fyrirmyndarþj óðfé-
lag, eins og mikið er .nú talað
uim, þá verður það að , binda
enda á þá kúgun kvenþjóðarinn
ar, sem hefir verið ein mesta
S'mán allílra stéttarþjóð/félaga
fram á iþennan dag.
tvo flokka, og er sú skipting af-
ar mikilvæg, enda hefir hennar
gætt fram á þennan dag í Ame-
ríxu. í cðrum flokknum voru
þeir, sem vildu kollvarpa hinu
kapitaliska þjóðskipulagi Banda
ríkjanna og setja á stofn ríki í
anda íviarx. i ninum flokknum
voru þeir ,sem vildu ekki koll-
varpa stjórnmálakerfi þessu, en
vildu vinna að bættum kjörum
fyrir verkalýðinn undir þá- (og
nú-)verandi stjórnskipulagi. Ég
legg mikla áherzlu á þessa skipt
ingu og bið lesendur að hafa
hana í huga þegar rætt er um
amerískan verkalýð.
Þessi mismunandi öfl urðu
NLU brátt að bana, eins og bú-
izt var við, og fékk sambandið
hægan dauðdaga, er önnur sam-
bönd komu fram og boluðu því
burt.
'Verkalýðssanibandið, sem
ruddi NLU brott var afar ein-
kennilegt og einstætt. Það voru
hinir svokölluðu „Tignu verka-
lýð»riddarar“ eða „The Noble
Knights of Labor“. Samband
þetta var stofnað leynilega í
Philadelphia 1869 undir forystu
Uriah S. Stevens. Starfaði það
um margra ára skeið meira eða
minna leýnilega, en kom svo
fram í dagsljósið og óx hratt að
meðlimafjölda og völdum.
Iðnbyltingin.
Hér er rétt að skjóta inn
nokkrum orðum um breyttar að
stæður og breytt kjör í Banda-
AÐ hefir vakið réttmæta
tortryggni manna í öllum
flokkum og stéttum, að þings-
ályktunartillaga Alþýðuflokks-
ins um hröðun á endurskoð-
un lýðveldisstjórnarskrárinnar
skyldi ekki fást rædd og af-
greidd áður en'fundum alþingis
var frestað. En flest blöðin,
önnur en Alþýðublaðið, hafa
reynt að þegja þetta mál í hel.
Undantekning í því efni er þó
Ingólfur. Þar skrifar Jónas Guð-
mundsson síðastliðinn mánudag:
„Alþingi hefur nú verið frestað
á ný. Það kom saman til fundar
vegna stofnunar lýðveldisins 10.
júní og átti setu til 20. þ. m. Var
verkefni þess það, að þessu sinni,
að ganga „formlega“ frá stofnun
lýðveldisins, og samþykkja 3 milj.
kr. fjárveitingu til Þjóðminjasafns-
ins. *
Þjóðin bjóst þó við því, að það
mundi sýna einhvern lit á því að
efna að einhverju leyti þau loforð
sem það hafði gefið um endurskoð-
un síjórnarskrárinnar. En þingið
lét það undir höfuð leggjast. Þó
eiga ailir flokkar hér ekki óskilið
mál.
Alþýðuflokkurinn einn sýndi lit
á því, að efna loforð um endur-
skoðun á stjórnarskránni.
Allir þingmenn þess flokks
fluttu í sameinuðu alþingi tillögu
þá til þingsályktunar er hér fer
á eftir:
„Alþingi ályktar, að til viðbótar
í nefnd þá, sem kosin hefur verið
skv. ályktunum alþingis frá 8.
sept. 1942 og 22. maí 1942, til þess
að undirbúa og gera tillögur um
framtíðarstjórnskipulög fyrir lýð-
veldi íslands, skuli skipa 10 menn,
karla og konur. Skulu menn þessir
skipaðir af hæstarétti og valdir
Auglýsingar,
sem birtast ei"a f
Alþýðubíaðiru,
verða að yera
komr.ar til Auglýs-
1 .< p Esívrif stof unnar
í Alþýðuhúsimj;,
(gengið ii_. frá
Hverfisgötu)
ffyrir kl. 7 að kvöldl.
Sími 4906
ríkjunum. — Milli þrælastríðs-
ins og aldamótanna varð hin svo
kallaða iðnbyltinq í Bandaríkj-
unum. Geysimikill iðnaður reis
upp víðsvegar um landið, nám-
ur fundust, járn í Minnesota,
kol í Pennsylvania, og verk-r
smiðjur spruttu upp eins og gor-
kúilur víðsvegar, en þétt net atf
járnbrautum vafði sig um land-
ið. Iðnaðarborgir risu upp og
kjör verkamanna urðu verri og
aðstæður þeirra lélegri með
hverjum degi sem leið. Um 1860
voru 1 300 000 manns í verk-
smiðjum Bandaríkjanna, en
1890 voru þar 4 250 000. Konur
og börn tóku einúig að vinna í
námum og verksmiðjum við ,ill
kjör.
Þá er þess að gæta, að á þess-
Framhald á 6. síðu.
með hliðsjón af þekkingu þeirra á
stjórnskipunarfræði og þekkingu
þeirra og kunnugleika á lögum,
þörfum og óskum sem flestra í
landinu.
Við störf sín skal nefndin kynna
sér sem bezt hínar frjálslyndustu
kröfur nútímans um almenn mann-
réttindi, skyldur þegnanna til þess
að vinna nytsöm störf í þjóðfélag-
inu, réttinn til þess að fá vinnuc
og skyldur þjóðfélagsins til þess að
sjá þegnúm sínum fyrír vinnu,
menntun ég öryggi.
Milliþinganefndin skal hraða
störfum svo mikið sem unnt er
með það fyrir augum, að hægt
verði að leggja frumvarp til nýrra
stjórnskipunarlaga fýrir íslenzka
lýðveldið fyrir alþingi, áður en
næstu alþingiskosningar fara fram.
Nefndinni er rétt að skipta með
sér verkum og kjósa undirnefndir
til serstakra athugana og starfa.
Kostnaður við nefndina greiðist
úr ríkissjóði.“
HvaÖ sem öðru iíður, vefður. þó
ekki annað sagt, en að með flutn-
ingi þessarar tillögu um að fjölga-
í stjórnarskrárnefhdinni hefur Al-
þýðuflokkurinn reynt' til að efna
þau loforð, sem hann, ásamt Fram-
sóknar- og Sjálfstæðisflokknum,
gaf, fyrir þj öðaratkvæðigreiðsluna,
um tafarlausa endurskoðun á hinni
nýju, vansmíðuðu stjórnafskrá ís-
lenzka lýðveldisins.
Undirtektir hinna flokkanna
sýna aftur á móti að þeir eru að
reyna að koma sér hjá því að efna
hið gefna loforð um tafarlausa
endurskoðun stjórnarskrárinnar.
Tillagan fékkst ekki tekin til um-
ræðu á þinginu' og því borið við, að
ekkert yrði fyrir tekið annað en
Frh. af 6. «ðu.