Alþýðublaðið - 24.08.1944, Qupperneq 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagux- 24. ágúst 1944
Cftgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: og 4902.
Símar afgruðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aiíra.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
hland og Bandarikin
ÞAÐ HEFIR komið fyrir
hvað eftir annað í amer-
ískum blöðum og ritum qg um
mælum, einstakra manna þar í
landi, að Bandaríkin þyrftu að
hafa hervarnarstöðvar á ís-
landi, að stríði loknu. Nú síð-
ast í fyrradag birtist frétta-
skeyti í dagblaðinu Vísi, þar
sem það er haft eftir Tom Conn
ally, formanni utanríkismála-
nefndar oldungadeildarinnar,
að „á Atlantshafi ættu Banda-
ríkin að reyna að ná samning-
um um langa Ieigu á öllum
bækistöðvum á eyjum iþar, en
ef hægt væri ættu Bandarík-
in að reyna að eignast þessar
eyjar.“ Og það fylgir fregninni
að Connelly hafi sagt: „Það
er lífsnauðsyn að haja bæki-
stöðvar á íslandi.“
Ekkert hefur enn Ibirst um það
bvort orð þessi séu rétt eftir
höfð, né af hvaða tilefni þau
hafa verið látinn falla, en utan
ríkismálaráðuneytið mun vera
að afla sér upplýsinga um þetta.
En þessar fregnir gefa ríka á-
stæðu til ákveðinnar en rólegr-
ar íhugunar og athafna af ís-
lands hálfu. Ennþá hefir ekk-
ert komið í Ijós af hálfu banda
rískra stjórnarvalda, er gefi til
efni til þess að ætla að yfirlýs-
inga þeirra í sabandi við her-
verndina verði ekki að fullu
efndar. Bandaríkin hafa sýnt ís
landi sæmd og viðurkenningu
og ' vinsamleg skipti. En um
leið og það er viðurkennt með
þökkum, er jafn sjálfsagt að
það liggi ekki í láginni af ókk-
ar hálfu, að við göngum út frá
því að allar yfirlýsingar verði
efndar, og að íslendingar eru
staðráðnir í því að gera allt,
sem í þeirra valdi stendur til
þess að hafa einir umráð á landi
sínu og vernda sjálfstæði þess
og fullveldi eftir fyllstu getu
En samtímis þvi viljum við að
sjálfsögðu eiga hin beztu skipti
við hina ágætu bandarísku þjóð
og öll önnur lýðræðs- og menn-
ingarríki og taka þátt i því
þjóðasamstarf er þarf til vernd
ar frið, og þá um leið til ör-
yggis fullu sjálfstæði okkar.
ÍÞetta er og verður afstaða
íslands. En þeir, sem ala á kala
og illindum í garð Bandaríkj-
anna og annarra vinsamlegra
þjóða, vinna ill verk og hættu
leg utanríkismálum okkar. Það
á ekki að beita dólgshætti, ill-
kvittni og ofstopa í þessum við-
kvæmu og þýðingarmiklu mál-
um. í stað þess á að halda fram
málstað íslands með rólegri
einbeittni og fullri háttvisi. Það
verður affærasælast og hentar
okkar án efa bezt.
Félag suðurnesjamanna í Reykjav.
fer í skemmtiför um Suðurnes
n. k. sunnudag.
Upplýsingar um för þessa fást
í verzluninni Aðalstræti 4 og í
Skóverzlun Stefáns Gunnarssonar,
Austurstræti 12 og á sömu stöðum
eru seldir farmiðar. /
Benedikt Gröndal:
Chicago - höfnðborg sléttnlandsins.
MHjLI KLETTAFJAL'LA í
■vestri og fjallanna á aust-
urströnd Bandaríkjanna er
geysimikil slétta, sem nær langt
nórður í Kanada og suður að
Mexicoflóa. Sléttuland þetta .er
matanbúr Bandaríkjanna, og i
raun og veru imikils Ihluta heims
ins. Þar eru hin geysi viðáttu-
miklu hveitilönd Dakota
og Minnesota, þar eru kart-
öflugarðar svo langt sem augað
eygir í Ilowa, þar er mjólkur-
bú Ameríku, Wisconsin, þar eru
kornlönd og ibaðmullarlönd og
þar eru beitilönd kvikfjársins.
Um sléttuland þetta rennur
áin Missisippi, stundum kölluð
faðir vatnanna. Á henni eru
þúsundir flutningabáta og þar
'var á skemmfibátum 'hennar
sem lög Steven Forsters voru
sungin um það bil sem þau
'fyrst komu fram. Þegar áin
rennur geg'num Minneapolis,
lag't norður í Minnesota, er
ihún álega mikil og Ölfusá. Þeg-
ar hún er komið niður til New
Orleans við Mexicoflóa, er vart
ihægt að isjá yfir hana. Fjarlægð
þessi er svo mikil, að væri
Minneapolis við Ölfusá, mundi
New Orleans vera suður í Skot-
landi.
iHiöfuðborg Iþessa mikla sléttu-
lands er Ohicago. Hún er ein
stærsta, en um leið ein yngsta
stórborg veraldarinnar. Þar sem
nú búa um 4 milljónir manna,
voru fyrir 100 árum aðeins
nokkur hús. Þessi næst stærsta
borg Ameríku er að mörgu leyti
einkennandi fyrir stórlborgir
heimsins, þótt þess sé að gæta,
að þær séu allar hver annarri
ólíkar rétt eins og einn maður
er ólíkur öðrum. Chicago er
faorg glæsilegra skýikljúfa. Þar
er Wrigley - tyggigúmmihöllin,
minnismerki þess hversu kjálk-
ar mannkynsins hafa tuggið fyr-
ir margar milljónir diollara
(Þeir eru slæmir íhér, en ég held
að tyggigúmíæðið heima hafi
verið enn verra, þegar ég fór)
Ohicago er borgin með stórhýs-
um auðkýfinga og tígnarlegum
faótelum. En Ohicago er einnig
borg fátækrahverfa, þar sem
vinnulúnir menn sitja á tröpp-
um húsanna á kvöldin og reykja
sjálfvafðar sígarettur og þar
sem börnin leika sér í rennu-
steinunum.
Clhicago óx hratt. Hús við
hús var reist, fljótt en ekki
sem bezt, gata kom utan við
götu og brátt var stórfaorg kom-
in í stað gamla Iþorpsins. En
þetta stóð ekki lengi. Árið 1871
varð einn mesti bruni, sem saga
Ameríku getur um, og' af heil-
um Ihverfum voru svartar rúst-
ir einar eftir. En Chicago reis
aftur, miun faetri byggð en fyrr
og áður en • varði höífðu mill-
jónir imanna setzt þar að.
I Ohicago er Starfandi borg. Á
hverjum klukkutíma koma til
Iborgarinninnar yfir 100 flutn-
ingalestir, sumar með korn af
ekrum sléttunnar, aðrar með
nautgripi til slátrunar. Geysi-
miklar kornmillur hafa risið,
þar upp — ekki millur eins og
þær hollenzku með stórum vind
spaða, heldur nýtízku mdllur
sem líta út eins og ílangir, háir
olíugeymiar. iSláturhús Chicago
eru heimsfræg, enda er.u þau
■geysistór. Á hverjum einasta
degi er þar slátrað 4000 naut-
gripu-m, 20.000 svínum, og 6000
lömbum. Þeir gætu þannig á
einni viku slátrað einu svíni
ihanda hverjum íslending! Það
sakar ekki að geta þess að svína
kjötið þeirra er indælt.
Þetta var aðeins tvennt, sem
þeir hafa fyrir stafni í Chicago.
Þar eru einnig miklar verksmið-
urur, sem framleiða hvers kyns
vélar, flngvélahreyfla, útvarps-
Hluti verzlunarhverfisins í Chicago að kvöldlagi.
tæki og hvaðeina, sælgæti og
grammafónplötur og svo mætti
lengi telja. Eðlilegt er, að mik-
il vezlun sé þarna gerð og sam-
göngur við faorgina eru geysi-
lega góðar, nær eingöngu með
járnbrautum. Á hverjum sólar
hring koma til borgarinnar og
fara þaðan um 1500 járnbraut-
arlestir og væru þær feikinóg-
ur farakostur fyrir alla íslend-
inga og þótt fleiri væru. Hvergi
hef ég séð fleiri ameríska verzl
unarmenn en i Chicago. Hótel-
! in eru full af þessum verald-
arvönu náungum, sem ganga í
ljósum 80 dollara fötum (Stu-
dentar nota $27—38) og eru
með bindi sem kostar tvo doll-
ara. Þeir eru venjulega heldur
farnir að gildna um mittið (ekki
um of þó) og skórnir þeirra eru
skinandi eins og gull, enda fékk
negrinn í hótelkjallaranum 25
eent fyrir að bursta þá. Þessir
menn hafa loks allir dýra skjala
tösku undir hendinni og eru
með stóran vindil uppi í sér —
og hafa lifandi ósköp að gera.
Ef ég má vísa til mér töluvert
meiri rithöfundar, þá er Babbitt
eftir Sinclair Lewis samnefnari
af þessari merku stétt manna.
Litið í kringum ykkur og athug
ið hvort það eru ekki einhverj
ir heima líka!
Chicago er orðin mikið
menntasetur. Þar eru framúr-
skarandi góðir háskólar eins og
University of Chicago og North
western University og fjöldi
annarra skóla, sem getið hafa
sér frægð og sem hafa á að
skipa hinum færustu kennur-
um. Þarna er ágætt listasafn,
the Art Institute of Chicago,
þar sem Kjartan Guðjónsson
stundar nám. Þegar ég var þar,
höfðu þeir sýningu á amerísk-
um vatnslitamyndum ,og ein
þeirra, mér til mikillar undun
ar, var af Goðafossi, þar sem
hann lá í New York! Maður
finnur merki íslands á ólíkleg-
ustu stöðum.
Þótt Chicago sé höfuðborg
sléttunnar, er ekki hægt að sjá
mikið af sveitarmönnum eða kú
rekum hér. Þar er orðið svo,
að bóndinn ekur í sínum eigin
Ford í bæinn á laugardögum (ef
hann 'býr nógu nálægt) og illt
er að þekja 'hann frá borgarbú-
um af klæðaburði eða fram-
komu. En þó ber það við að
vinnumenn af gamla róman-
tiíska taginu sjást þar. Fióra
slíka sá ég á járnbrautarlest
rétt við borgina. Þeir vorr
ekki klæddir eins og kúrekar,
en þeir töluðu eins og slíkir og
sungu mikið af kúrekasöngvum
og léku með á gpitar og man-
dólín. Eftirlætislag þeirra heit-
ir ,,Ég vil fá stúlku eins og
stúlkuna sem giftist blessun-
inni 'honum pabba!“
Chicago er í miðjum þeim
hluta Bandaríkjanna, sem
þekktastur er fyrir einangurnar
stefnu. Ekki er mikið hægt að
verða var við slíkt nú, og er á-
hugi manna á stíðinu mikill,
þótt tiltölulega beri litið á á-
hrifum þess þar. Blöðin í Chi-
cago eru athyglisverð. Þar er
maður sem nefnist Colonel Mc
Cormick og blað, sem. hann á,
og heitir Chicago Tribune. Blað
þetta þykir mjög íhaldssamt,
var einangrunarsinnað og hef-
Auglýsingar,
sem birtast ©iga f
AlþýðuWaðinu,
verða að ver*
komnar til Auglýa-
inaaskrifstofuunar
í Alþýðuhúsimt,
(gengið ii—, frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 áð kvöML
Simi 4906
ir litla ást á Roosevelt. En betta
er frá blaðamennskusjónarmiði
mjög gott iblað og læsileg og
hafði drepið öll hin morgunlblöð
in í Chicago og náð mikilli út-
breiðslu. McCormick kallar það
stærsta blað heimsins, en það
mun varla 'æra rétt.
Maður er nefndur Marshall
Field. Hann hefir erft og grætt
fé á verzlun. Er hann frjálslynd-
ur mjög og gefur út blöð eins
og PM i New York. Hann á-
kvað að setja á stofn blað í
samkeppni við Tribune og er
það blaðið Chicago Sun. Bar-
áttu þeirra er ekki lokið og mun
ekki ljúka lengi, en Tribune'
Framh. á 6. síðu.
VÍSIR skýrði i fyrradag frá
ummælum varðandi ísland,
eftir Tom Connalfy, formann
utanríkismálanefndar öldunga-
deildar Bandaríkjaþings. Sam-
kvæmt frásögn Vísis voru um-
rnæli Connally m, a. þessi:
„Bandaríkin ættu að halda öll-
um þeim eyjum, sem þau hafa
tekið herskildi á Kyrrahafi, fyrir
norðan Miðjarðarlínu, ef þau
óska eftir þeim. Á Atlantshafi ættu
Bandaríkin að reyna að ná samn-
ingum um langa leigu á öllum
bækistöðvum á eyjum þar, en ef
hægt væri ætti Bandaríkin að
reyna að eignast þessar eyjar.
Það er lífsnauðsyn, að hafa bæki
stöðvar á Islandi."
Við þessa frásögn bætti Vísir
eftirfarandi orðum frá eigin
brjósti:
„Þanngi fórust Connally orð, og
er þess rétt að geta, að nefnd sú,
sem hann er formaður fyrir, er
ráðamest í Bandaríkj'unum í utan-
ríkisstefnu landsins.
í Bandaríkjunum fara nú að
gerast alltíðar umræður um ís-
land og iramtíð þess. Virðist kom-
inn tím; til þess, að hver geri
hreint fyrir sínum dyrum í þess-
um eínum.“
Þessi ummæli, sem höfð eru
eftir hinum ameríska stjórn-
málamanni, vöktu að vonura
mikla athygli. Morgunblaðið og
Þjóðviljinn gerðu þau að um-
talsefni í gærmorgun. Mbl. skrif
aði m. a. á þessa leið:
„Séu þessi ummæli rétt höfð eft
ir formanni utanríkismálanefndar
öldungadeildar Bandaríkjaþings, og
hafi hann sagt þau sem ábyrgur
maður í þeirri háu stöðu, sem hann
skipar, þá er nauðsynlegt að ís-
fcndingar geri enn á ný heyrln
kunna stefnu sína í þessum mál-
um. Þetta er og auðvelt, því að
svo vill til, að íslendingar hafa
markað stefnuna skýrt og ákveð-
ið, og það sem máske varðar mestu,
þeir hafa fengið hin voldugu og
vinveittu Bandaríki til þess að að-
hyllast þá stefnu í einu og öllu.
Þegar Islendignar gerðu her-
verndarsamninginn við stjórn
Bandaríkjanna sumarið 1941, var
af íslands hálfu sett ýms ófrávíkj-
anleg skilyrði. Fyrsta skilyrðið,
sem íslendingar settu og stjórn
Bandaríkjanna gekk að, var þetta:
„Bandaríkin skuldbinda sig >il
að hverfa burtu af íslandi með all-
an herafla sinn á landi, í lofti og
á sjó, undir eins og núverandl
stríði er lokið“.
Það var ekki nein hending, að
þetta var fyrsta skilyrðið af íslandk
hálfu. íslendingar settu þetta skil-
yrði vegna þess, að þeim var ljóst,
að engin smáþjóð getur til lengd-
ar varðveitt sjálfstæði sitt, ef hún
verður að þola það ,að erlend stór
veldi hafi bækistöðvar í landi henn
Þegar íslendingar gerðu her-
verndarsamninginn við Bandarí’-
in, gerðu þeir það í öruggri vissu
þess, að stjórn Bandaríkjanna
myndi halda loforðin, sem hún gaf
í sambandi við samninginn. Og ís-
lendingar treysta því, að loforðin
verði haldin. En þeir kunna því
illa, að áhrifamenn vestra skuli
vera með ráðagerðir varðandi ann-
að.
íslendingar vilja eiga landið sitt
'sjálfir og einir. Það þýðir ekki, að
þeir ætli að loka landinu. Slíkt
kæmi þeim ekki til hugar. En '•til-
neyddir geta íslendingar aldrei
gengið inn á, að erlend ríki hafi
bækistöðvar í landinu á friðartím-
um.“
Framh. á 6. síðu.