Alþýðublaðið - 24.08.1944, Blaðsíða 5

Fimmtudaaur 24. ágúst 1944
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Enn um afmæli Reykjavíkur. — Mistök borgarstjórans,
sem Mgbl. átti enga sök á. — Um Reyniviðarhrislu að
Bildsfelli.
Sprengjuflugvélar Bandaríkjaflotans.
•Þetta eru sprengjuflugvélar úr Bandaríkjaflotanum, og var myndin tekin, er þær voru á
flugi yfir Kyrraihafinu á ;leið til árasar á eytil árásar á eyjuna Palau.
Hm stríóandi Danmörk
GKEIN ÞESSI er þýdd úr sænska blaðinu Morgon-
Tidningen og fjallar um viðhorfin í Danmörku og'
danska ráðið í Lundúnum. Spáir greinarhöfundur því, að
svo kunni jaínvel að fara áður en lvkur, að mynduð verði
útlæg dönsk stjórn, þótt ekki hafi af því orðið tii þessa.
Danir hafa mikmn hug á því að gerast aðilar að viðreisn-
arstarfi bandamannaþjóðanna eftir stríð, og þess vegna kynni
þeim að reyna mikils virði að eiga sér stjórn, sem tekið
getuf ákvarðanir í nafni þjóðarinnar.
HJALI MÍNU í fyrradag um há
tíðahöld borgarstjórans og' for-
manns bæjarstjórnar að Hótel
Borg fólst engin ádeila eða svig-
urmæli til Morgunblaðsins. Mér
virðist á því blaði í gær, að ein-
hverjir sem starfa við það álíti
það samt. Það er alveg rétt, að Val
týr Stefánsson ritstjóri bauðst til
að láta Alþýðublaðinu í té upplýs-
ingar um það sem fram fór við
þessi hátíðahöld, og hefði það ver-
ið vel þegið undir ýmsum kring-
umstæðum, en ekki þessum. Það
má vel vera, „að menn frá öllum
blöðum“ hafi verið viðstaddir, en
bara ekki frá Alþýðublaðinu né
Vísi. Alþýðublaðið birti hins veg-
ar tilkynningu borgarstjóraskrif-
unnar. en Vísir henti henni í
bréfakörfuna.
VENJAN er að öllum blöðum
sé gert jafn hátt undir höfði. Það
er ekki venja að fela einum blaða-
manni að annast fréttaflutning til
annarra blaða en þess sem hann
vinnur við — enda óska blöð ekki
eftir slíku fyrirkomulagi. Valtýr
Stefánsson mun og hafa tekið það
upp hjá sjálfum sér, af einskærri
greiðvikni, að bjóða Alþýðublað-
inu upplýsingar þær sem hann réð
yfir. Hvort hann hefur sýnt Vísi
sömu greiðvikni veit ég ekkert
um. — Hér var um mistök af
hálfu borgarstjóra og formanns
bæjarstjórnar að ræða, sem von-
andi koma ekki fyrir aftur, því
þau lýsa engu öðru en naglaskap,
og við skulum láta útrætt um það
að þessu sinni.
M. G. SKRIFAK mér um' reyni-
viðarhríslu hjá Bíldsfelli: „Fyrir
rúmum 40 árum átti ég heima á
bæ einum austan við Sogið. Þá
heyrði ég stundum talað um reyni
viðarhrísluna hjá Bíldsfelli. Þótti
hún bæði stór og falleg. Og stund-
um gerði fólk sér ferð þangað til
að skoða hana. Ég fór þangað þó
aldrei á þessum árum. Ég sá hána
aðeins tilsýndar austan yfir Sogið.
Hún er á móts við Kistufoss.“
„NÚNA NÝLEGA átti ég ferð
um Grafninginn, og var fótgang-
andi. En þá er hægt að haga ferða-
lagi sínu eftir eigin vild. Ég kom
að Bíldsfelli, og hafði ánægju af
því. Þar er fallegur bær, og fag-
urt útsýni, og þar mun einnig vera
myndarlegt heimili. Hjónin, sem
þar búa fluttu Iþangað fyrir 30 ár-
um austan af Fljótsdalshéraði.
Heitir bóndinn Guðmundur Þor-
valdsson og húsfreyjan Guðríður
Finnbogadóttir."
„FRAMAN við hinn reisuíega
bæ, er stór garður með trjágróðri.
Er mest af því reyniviður. Ég
spurði hvort þetta væri ekki af-
sprengur gömlu reyniviðarhrísl-
unnar. Var mér sagt að sumt væri
þaðan, og sumt annars staðar frá.
Fólkið sagði að gamla reynitréð
væri mjög tekið að hrörna í seinni
tíð.“
„ÉG HÉLT SVO AF STAÐ.FRÁ
Bíldsfelli, sem leið liggur inn með
fellinu í áttina til Sogsfossanna.
Er töluvért birkiskógarkjarr þarna
meðfram hlíðinni. Og þar á meöal
er hin gamla reyniviðarhrísla. Er
hún á lítilli vallendisflöt, neðan
undir grýttum ás. Þaðan er skammt
að Sogsfossunum. Hríslan saman
stendur af fjórum stofnum, jafn
gildum, og munu allir vera af
sömu rót, þó að ekki beri. á því
ofanjarðar. Stofnarnir eru greina
lausir langt upp eftir. Hafa auð-
sjáanlegá verið klipptar þar af *
greinar fyrir löngu síðan. Þær
greinar hafa þá líklega verið farn-
ar að skemmast, og eina grein sá
ég, sem var kalin og ber. 4—5 m.
frá jörð taka greinar að kvílslast
út frá stofninum. Stefna þær allar
upp á við og mynda þar sameigin-
lega laufkrónu. Laufskrúðið er þó
ekki þroskalegt. Blöðin eru mjó
og kyrkingsleg. Þó er tréð í heild
all tignarlegt, það gera hinir háu
og gildu stofnar. Mun reynitré
þetta vera eitt með hinum hæstu
hér á landi. En það er nú búið að
lifa sitt fegursta."
„STOFNAR þess eru nær allir
jafn gildir. Nálægt alin að um-
máli. Víða hafa verið grafin fanga
mörk og ýmsar rúnir á stofnana.
Á einum má lesa enskt manns-
nafn, sem nær þvert yfir stofninn
og heimilisfang fyrir neðan, og
skammstafanir Bandaríkjanna í
Ameríku. En eldra finnst mér'
þetta vera, en að það gæti verið
eftir gesti iþá, sem nú hafa verið
hér að undanförnu. Það gæti ver-
ið fróðlegt að rita upp rúnir þær,
sem skornar hafa verið á þessa
trjástofna áður en þessi forni hlin-
ur fellur að vellí. En hann mun
varla geta brosað við sumri og sól
ýkja lengi úr þessu.“
„LíKLEGA væri snjallast að
leggja þessi tré að velli innan
skamms, og girða síðan blettinn
með góðri girðingu. Myndi þá vaxa
þarna upp reynir að nýju. Ég sá
marga reyniviðarnýgræðinga
komna í |ljós umhverfis einn stofn-
inn. Svo að auðsætt er að þarna
gæti enn á ný vaxið nýr reynivið-
ur, eftirkomendum okkar til ynd-
is og ánægju. Það þýðir ekki fyrir
okkur hina gömlu, að hugsa ein-
göngu um okkur sjálfa. Við eig-
um að hugsa um landið og eftir-
komendurna."
STYRJÖLDIN og hernámin j
hafa í mörgum löndum
valdið því, að sérstæð viðhorf,
hlutaðeigandi þjóðum áður ó-
kunn, hafa komið til sögu milli
hinna framandi herja og rikis-
stjórna hinna hernumdu landa.
Viðhorfin eru augljcs hvað
varðar lönd eins og Noreg og
Holland. Þjóðhöfðingjar þess-
ara landa og löglegar ríkis-
stjórnir dveljast erlendis, en eru
viðurkenndir af þjóðum þeirra,
er verða að bera ok 'henámsins
á hálsi sér, svo og bandamönn-
um og hinum hlutlausu þjóð-
um. Viðhorfin hvað Beígíu
varðar eru mun flóknari. Kon-
ungur hennar er stríðsfangi
Þjóðverja og ól til skamms
tíma aldur sinn einangraður írá
þjóð sinni í höll sinni, en hefur
nú verið fluttur til Þýzkalands.
Hins vegar starfar belgisk stjórn
í Lundúnum, sem viðurkennd
hefur verið af' bandamönnum
og hinum hlutlausu ríkjum.
*
AÐSTAÐA Danmerkur eftir
hinn 29. ágúst árið 1943,
er um margt áþekk aðstöðu
Belgíu. lEftir atlögu þýzku her-
mannanna í Danmörku gegn
borgurum landsins, er varð til
þess, að Danir sökktu S'!Hfir
flota isínum, hefur Kristján
konungur verið þýzkur striðs-
fangi í líkingu við Leópold Belg
íukonung, og danska þingsins og
dönsku ríkisstjórnarinnar nýt-
ur elcki lengur við. Þjóðverjar
ráða lögum og lofum í Dan-
mörku. Aðstaða Danmerkur er
n úorðið engan veginn frábrugð
in aðstöðu annarra þeirra landa,
sem hersveitir Þjóðverja hafa
hernumið. Danir 'heyja styrjöld
gegn innrásarhernum með sömu
vopnum og Norðmenn, Hollend
ingar, Belgíumenn, Frakkar,
Tébkar og Pólverjar. Þeir
beita skemmdaverkum og bana
tilræðum, en það eru einu bar-
áttuaðferðirnar, sem þeir eiga
kost á. En enda þótt Dahmörk
eigi raunverulega í stríði við
Þýzíkaland, verður hún ekki tal
in stríðsaðili samkvæmt venju-
legum skilningi þess örðs. Dan-
ir eiga sér ekki útlæga ríkis-
stjórn eins og þjóðir þær, sem
hér hafa verið nefndar, er geti
komið fram sem fulltrúi þjóðar
innar og tekið ákvarðanir í
nafni hennar. Hinn eini aðili í
Danmörku, sem getur sagt öðru
ríki stríð á hendur, er konung-
urinn samkvæmt stjórnarskrá
landsins. En til þess verður
hann að hafa fengið ’heimild og
samþykki þingsins. En konur.g-
ur Danmerkur er nú fangi, ó-
frjáls ferða sinna. Hann hefur
enga ráðherra sér við hlið, og
þingið getur ekki komið saman
til funda og tekið ákvarðanir.
❖
CHRISTMAS MÖLLER, for-
maður danska ráðsins,
fjallaði um þessi viðhorf í
ræðu, er hann flutti á liðnum
vetri. Hann lýsti því, að senni-
lega vaéri Danmörk eina landið
í heiminum, sem raunverulega
væri stríðsaðili en ætti þess
ekki kost að 'segja óvinaríkinu
formlega stríð á hendur vegna
fjötra þeirra, sem óvinirnir hafa
á hana fellt. Hann ræddi við-
horfin, sem ríkt höfðu fyrir upp
gjöf hinnar vopnlausu Dan-
merkur hinn 9. apríl árið 1940
og því næst baráttu Dana tra
þvi er landið var hernumið og
til 29. ágúst árið 1943, en þá
hafði viðnám dönsku þjóðarinn
ar náð hámarki sínu. Hann
lýsti því, að Danmörk ætti bess
engan kost að gerast formlega
stríðsaðili og kvaðst skilja hað,
að ekki væri hægt að telja Dani
til „hinna raunverulegu banda-
mannaþjóða“, en þó æskti hann
þess, að bandamenn veittu Dön
um meiri viðurkenningu en orð-
ið væri. Þetta atriði er og rætt
í bók Per Möllers. en hann
kemst þannig að orði, að Dan-
mörk íhafi verið viðurkennd af
Bretum og Norðmönnum og
fleiri bandamannaþjóðum árið
1943 sem samherji þeirra í
stríðinu. Christmas Möller
minntist þó ebki einu orði á
þessa viðurkenningu í ræðu
þeirri, sem fyrr um getur. Hins
vegar mun Christmas Möller
hafa haft eitthvað líkt í huga.
er hann æskti frekari viður-
kenningar bandamanna Dönum
til handa sér í lagi hvað varðaði
endurreisnarstarfið eftir stríð-
ið. Hann ræddi þó ekki um það
með hvaða hætti Danmörk ætti
að gerast aðili að þessu endur-
reisnarstarfi hinna sameinuðu
þjóða og undirbúningi þeirra
undir það. Christmas Möller
minnti á það, að Danir ættu sér,
ek’ki útlæga ríkisstjórn eins og
önnur hinna hernumdu fanda
,,og virðing okkar fyrir konung
inum bannar okkur að mynda
•útlæga danska ríkisstjórn“. Að
þessu athuguðu virðist ekki
vera um annan aði'Ia að ræða
en danska ráðið, sem frjálsir
Danir stofnuðu í Lundúnum
strax eftir 9. apríl. Christmas
Möller varð formaður þess eft-
ir að honum hafði tekizt að
komast af landi brott, eins og
frægt er orðið, í maímánuði ár-
ið 1942.
*
DANSKA RÁÐIÐ hefur get-
ið sér slíkan orðstír undir
forustu þeirra Ohristnias Möll-
ers og Reventlows sendiherra,
að það hlýtur að teljast tilval-
inn aðili til þess að koma fram
út á við í nafni dönsku þjóðar-
innar. Og danska ráðinu hefur
heppnazt það, sem mörgum út-
lægum stjórnmálamönnum hef
ur mistekizt, sem sé að halda
tengslunum við heimalandið ó-
rofnum. Stundum hefur danska
ráðið meira að segja haía for-
ustu um viðnám dönsku þjóð-
arinnar heima fyrir, einkum eft
ir að Christmas Möller flutti út
varpsræðu til þjóðar sinnar og
hvatti hana til þess að reka
skipulagða skemmdastarfserni
gegn innrásarhernum. Danir
voru að sönnu hikandi í fyrstu
að verða við þessum tilmælum
Framh. á 6. síðu.
Hannes á horninu.
/„stjörnur"
Ævisaga
Betfy Grable,
með 20 úrvals myndum, er að koma út.
Leikaraútgáfan
N;