Alþýðublaðið - 17.09.1944, Page 6

6
AUÞYÐUBLAfW
SttHJMttdagTiuf 17. sépt. 1-044
fallhlíf. Hér
Nú er farið að æfa hunda í að stökkva út úr flugvélum í
sjást tveir komnir upp í flugvél, með fallhlíf-
>enntar á sig. Þeir virðast hvergi klökkir!
Fallhlífarbundar
Læknirinn, sem bjaraaði Brazilíu
V'rh. af 5. ®í»u.
hafði Cruz fundið upp bólu-
setningarefni gegn svartadauða.
Cruz vann ótrauður að til-
raúnum sínum, og eftir skamm-
an tíma hafði honum auðnazt
að sigrast á svartadauðaplág-
unni.
Barátta Cruz gegn svarta-
dauða og sigur hans á þessari
ægilegu drepsótt olli merkum
þáttaskiptum í sögu læknavís-
indanna.
Áður en Cruz hóf baráttuna
gegn gulunni, tók hann það lof-
orð af forsetanum, að honum
væri heimilt að gera allar þær
ráðstafanir og nota allt það fé,
sem hann teldi nauðsyn til
bera. Hins vegar gaf Cruz fyr-
irheit, sem þá þótti ótrúlegt, að
honum myndi reynast auðið að
efna, en síðar varð frægt um
heim allan. „Ef þið vercri'ð við
þessum óskum mínum, skal ég
sigrast á gulunni áður en þrj^
ár eru liðin.“
Ár mikillar baráttu fóru í
hönd. Cruz varð eigi aðeins að
berjast við mýflugurnar, sem
báru sýkil gulunnar milli manna
heldur og við aðra og voldugri
andstæðinga. íhaldssamir lækn-
ar í Brazilíu voru æfir yfir því,
að ungum lækni skyldi sýnt
það traust, að honum væri fal-
ið að sigrast á skæðum drep-
sóttum. Blöð og stjórnrnála-
menn héldu uppi þrálátum á-
rásum á Cruz og forseta Íands-
ins.
Cruz fékk skólabörn landsins
í lið með sér til þess að dreifa
leiðbeiningum meðal þjóðar-
innar, þar sem mjög gætti nýrra
kenninga í baráttunni gegn
gulunni. En því fór alls fjarri,
að almenningur væri fús til
samvinnu við Cruz. Það tók for
setann heilt ár að fá því fram-
gengt, að þingið samþykkti
nauðsynlega fjárveitingu til
baráttunnar gegn gulunni.
Hin raunverulega herför
Cruz gegn gulunni hófst ekki
fyrr en árið 1904. Þá stofnaði
hann hina frægu sveit, sem út-
rýma átti mýflugum. Hann
hafði óskað eftir tólf þúsund-
um manna í sveit þessa, en
fékk í upphafi aðeins áttatíu
og fimm en tókst þó að lokum
að fá tvö hundruð þrjátíu og
fimm manns í lið með sér. Og
nú hóf sveit þessi hina miklu
herför gegn mýflugunum.
Á næstu þrem árum fór
sveit þessi í 512.000 heimsókn-
ir í hin 65.000 hús í Rio. Fólk
var flutt úr þrjú þúsund hús-
um.
Cruz varð oft að beita hörku,
þegar hann gerði ráðstafanir,
er hann taldi nauðsynlegar. —
Einhverju sinni tjáði einn að-
stoðarmanna hans honum þau
tíðindi að rífa yrði hiús á sér-
stöku svæði. Húseigandinn
neitaði að verða við þeirri fyr-
irskipun að rífa húsið og lagði
fram plagg, undirritað að dóm-
ara, er sannaði eignarrétt hans
á húsinu. Cruz leit á plagg
þetta og mælti:
„Það er ekkert tekið hér
fram um eignarrétt á þaki
hússins. Rífið þakið.“
Þakið var rifið, og regnið
streymdi niður í húsið. Hús-
eigandinn varð feginn að flytja
brott.
Riobúar voru óðir af bræði.
Trylltur múgur sló hring um
hús Cruz, og hann neyddist til
þess að flýja borgina til þess
að sjá lífi sínu borgið. Það
voru háðar ákafar orrahríðir’
um mál þetta í þinginu dag
eftir dag. Blöðin birtu hverja
æsingargreinina af annarri. —
Loks bauðst Cruz til þess að
draga sig í hlé, til þess að firra
ríkisstjórnina frekari vand-
ræðum sín vegna.
„Þér dragið yður ekki í hlé,“
svaraði fors/tinn. „Við látum
eitt yfir báða ganga.“
Þegar Cruz fyrirskipaði al-
menna bólusetningu gegn gul-
unni, mátti heita, að landið
væri í umsátursástandi. Einn
þingmannanna, sem var auk
þess prófessor við læknaskól-
ann, lýsti því yfir, að málaliðs-
menn Cruz skyldu aldrei bólu-
setja sig lifandi. Árásirnar á
Cruz og forsetann fóru sífellt
harðnandi. Ákveðið var að
hefja uppreisn, ef Cruz segði
ekki af sér þegar í stað.
Það er ekki hægt að vera án
söiks manns seim Cruz er,“ var
svar forsetans.
Nemendur herskólans tóku
sér vopn í hönd og gerðu á-
hlaup á forsetahöllina. Her-
sveitir stjórnarinnar lögðu til
atlögu við herskólasveinana
báru þá ofurliði.
Meðan þessu fór fram, hafði
tala dáinna af völdum gulunn-
ar lækkað úr 584 í 48 á einu
Fimmtugiir í dag:
Pálmi Loffsson, forstjóri
—-———♦ ■ — ..
Ó AÐ samgöngurnar hvorki
séu né þyki góðar hér á
landi það herrans ár 1944, þá er
þó mikill munur eða fyrir aldar
fjórðungi, og nú eru einmitt lið
in 25 ár síðan ég fór sem far-
þegi á Sterling frá Reykjavík
til Austfjarða — vestur og norð
ur fyrir land — og var hart
nær þrjár vikur á leiðinni -—
eða átján daga. Það er svo sem
hægt að kynnast mönnum tals
vert á styttri samvistartíma, og
einmitt í þessari ferð kynntist ég
Pálma Loftssyni, sem þá var
stýrimaður á Sterling. Kurteisi
hans, liðvikni um allar fyrir-
greiðslur, áhugi hans á almenn-
um málum og skilningur hans
á íslenzkri menningu geðjaðist
mér hið bezta, og hófst þarna
með okkur kunningsskapun sem
ekki hefir síðan rofnað.
Pálmi er Norðlendingur,
fæddur að Miðhóli í Skagafirði
hinn 17. dag septembermánað-
ar árið 1894. Hugur hans hneigð
ist til sjómennsku, og um ferm-
ingu varð Pálmi sjómaður á
norðlenzku seglskipi, og á norð
lenzkum og sunnlenzkum fiski
skipum var hann ávallt ein-
hvern tíma ársins, þangað til
hann réðst til siglinga á erlend
um skipum árið 1915, og hafði
hann þá lokið námi í Sjómanna
skólanum í Reykjavík .
Hið íslenzka ríki keypti gufu
skipið Sterling á heimsstyrjald
arárunum, og varð Pálmi stýri-
maður á því, og síðan var hann
stýrimaður og skipstjóri — ým-
ist á skipum Eimskipafélags ís-
lands eða ríklsins, unz honum
árið 1929, var falið að undirbúa
stofnun beirrar útgerðar, sem
hann hefir stjórnað frá því í
ársbyrjun 1930, að hún fyrst
tók til starfa.
Það er óhætt að segja að oft
hefir staðið talsveröur styrr um
störf Pálma. Þrátt fyrir j)að, þó
að ríkisstarfræks^gl pósts og
síma og fleiri fyrirtækja hafi
þótt gefa góða raun qw enginn
nefnt það einu orði, að sú starf
ræksla verði fengin í hendur ein
stökum mönnum eða félögum
til ágóðareksturs fyrir þá eða
þau, hefir fyrirtækið Skipaút-
gerð ríkisins mætt mikilli gagn
rýni og pólitískri andúð — og
mjög verið grant hugað að gerð
um forstjórans. Er gagnrýni á
gerðum slíkra manna sjálfsögð,
en hvorki má í henni gæta per-
sónulegrar óvildar né pólitískr
ar ósanngirni, og það hygg ég,
að þeir hinir sömu og viljað
hafa höggva hlífar allar af for-
stjóra Ríkisskipa, hefðu nú gott
af að svipast um í hópi þeirra
manna, sem stjórna samgöngu-
kerfi voru á lanfli, því að mjog
þykja nú hallast og hanga í
veikum þráðum virðing þeirra
og traust. En þó að ákvarðanir
og ráðstafanir Pálma Loftsson-
ar hafi sjálfsagt oft verið um-
deilanlegar, svo víðtæk og fjöl-
þætt sem starf Skipaútgerðar
ríkisins hefir orðið, hefir samt
þannig farið, að fyrirtækið og
forstjórinn, hafa staðið af sér
alla storma —- og aldrei hefir
mönnum verið jafn ljós nauð-
syn þess fyrir þjóðina eins og
einmitt nú.
Síðan stríðið hófst, hefir svo
farið, að erlendar þjóðir hafa
hætt að flytja vörur frá íslandi
og til íslands í þágu okkar ís-
lendinga, nema hvað segja má
með fyllsta sanni, að fiskflutn-
ingar Bi’eta héðan til Englands
og Skotlands, hafi verið í beggja
þágu. Farþegaflutningur er-
lendra skipa hér við land hefir
og íallið niður að öðru leyti en
því, að fisktökuskip hafa flutt
farþega vegna brýnnar nauðsyn
ar landsfólksins, og var stórkost
leg samgöngubót fyrir Vest-
firði að mannflutningum
brezkra, norskra, sænskra og
franskra skipa, sem tóku fisk
vestra fyrir matvælaráðuneyti
Breta, og vil ég geta þess, að
skipverjar á fiskflutningaskip-
unum reyndust einstakir að
greiðvikni og prúðmennsku •—
og herra Geir H. Zoega, sem
hafi afgreiðslu skipanna í um-
boði Bretastjórnar, reyndist á-
vallt fús til fyrirgreiðslu og að
stoðar.
En yfirleitt hefir það orðið
svo, að við Islendingar höfum
verið knúðir til að sjá okkur far
boi'ða um vöruflutninga milli
landa, og vöru- og fólksflutn-
inga með ströndum fram. Milli
landasiglingarnar — með hin-
um mikla gróða — hafa syo
fallið í hlut Eimskipafélags ís-
Iands, en fólks- og vöruflutning
ar fram með ströndunum hafa
svo að segja eingöngu hvílt á
Ríkisskipum — og þar með tap-
ið. Og víst er,1 að tölurnar tala
nokkuð glöggu máli um það,
hve mjög hefir aukizt starfsemi
Skipaútgerðar ríkisins.- Fyrsta
árið, sem hún starfaði, fluttu
skip hennar 12 þúsund smálest
ir af vöruxn, en nú 50—60 þús.
smálestir. Ársumsetningin var
í upphafi kr. 3 milljónir, en.nú
60—-70 milljónir. Skipaútgorðin
hefir nú í vöruflutningum og
fólksfiutningum ekki aðeins
Estju og Súð, heldur og Þór
og leiguskip, stundum mörg;
ennfremur þegaír mest ligg-
ur á til úrbóta, varðskipin
Óðin og Ægi. Þá eru undir yfir
stjórn S/:ipaútgerðarinnar marg
ir flóabátar. Það hefir verið
ári. Og þegar Ijóst varð, að
ráðstafanir Cruz báru slíkan
árangur, tók andstaða almenn-
ings að þverra. Og í febrúar-
mánuði árið 1907 tilkynnti
Cruz forsetanum, að gulufar-
aldiminn væri úr sögu í Rio de
Janeiro.
Oswaldo Cruz hafði sigrazt á
gulunni um land allt, þegar
hann lét af störfum sem heil-
brigðismálaráðherra árið 1909.
Hann hóf barátíu gegn malarí-
unni með slíkum árangri, að
dánartala lækkaði í héruðun-
um við árnar Madeira og Ma-
moré úr tólf þúsundum árið
1902 í hundrað sjötíu og sex
árið 1911. Og nú voru Brazilíu-
búar fúsir til þess að leggja á
sig öll þau óþægindi, sem Cruz
taldi nauðsyn til bera.
Forsetinn bauðst til þess að
veita Cruz hverja þá viður-
kenningu, sem hann kynni að
æskja sér til handa. Cruz æski
þess eins, að sér yrði gefinn
-------------------------—.—.
kostur á því að koma sér upp
rannsóknarstofnun á bóndabýl-
inu í Manguinhos. Læknirinn,
sem fyrrum hafði verið mest
hataði maðurinn í Rio, var nú
sá borgari hennar, seni allir
kepptust við að votta sæmd og
virðingu.
Cruzstofnunin er nú einhver
hin frægasta vísindastofnun í
heimi, og synir Cruz, þeir Os-
waldo Cruz yngri og Walter
Cruz, halda þar áfram starfi
því, er faðir þeirra hóf.
Cruz læknir missti heilsuna
árið 1915. Hann lézt fjörutíu
og fjögurra ára gamall í febrú-
armánuði árið 1917 og var þá
nær blindur orðinn og svo
hjartabilaður, að hann hafði
lítt ferlivist. Sár harmur var
kveðinn gervallri þjóð hans við
fráfall hans, enda var með hon-
um til moldar hniginn einhver
hinn mikilhæfasti og farsælasti
baráttumaður, sem saga lækna
vísindanna kann frá að greina.
Auglýsingar,
sem birtast «ga i
AJþýðubíaðÍEU,
verða að vera
kemnar ti! Auglýs-
iugaskrifstofunnar
í AlþýðuhúsÍDU,
(gengið in., frá
Hverfisgötttl
fyrír kl. 7 a<$ kvöldl.
Simi 4906
hinn mesti vandi að bæta úr
bráðustu nauðsyn um fólks- og
vöruflutninga, og ýmis óhöpp
og slys hafa komið fyrir, sem
hafa torveldað þetta. En samt
sem áður verður að segja að
furðanlega vel hafi tekizt, og
ég — sem oft og tíðum hefi
látið mál þessi til mín taka fyr
ir hönd Vesfirðinga, sem hafa
verið alverst settir, þar sem
þeir hafa ekkert samband við bíl
vegakerfi landsmanna og veka-
málastjóra má teljast hafa tek-
izt með afbrigðum að gaufa og
dunda við veginn yfir Þorska-
f jarðarheiði, — ég hefi aftur og
aftur sannfærzt um það, að
Pálmi Loftsson hefir ekki að-
eins viljað heldur oftast getað
leyst furðanlega úr vandræðum
manna og hefir hvoi'ki sparað
til þess tíma né fyrirhöfn. Sömu
sögu hafa fjölmargir að segja,
og er það ekkf sök Pálma, þó
að menn vérði að liggja eins og^
hundkvikindi á göngum, . og x
skotum á ferðum t. d. milli Vest
fjarða og Reykjávíkur, og ekki
heldur ber þar um að saka skips
menn á ýkjpum ríkisins, því að
þeir hafa sýnt farþegum mikla
og lofsamlþga greiðvikni; sjálf-
um sér til óþæginda og aukinix
ar fyrirhafnar. Pálmi hefði á-
reiðanlega viljað kost farþeg-
anna betri, eins og Esja sýnir,
en margur hafði orð á því,
er Esja kom fyrst til landsins,
að slík ,,flottheit“ sem þar væru
sýndu bruðl og fordild — og
litla fyrirhyggju. Menn munu
nú vera komnir á nokkuð aðra
skoðun, og það er vissa mín, að
svo mikla þekkingu sem Pálmi
Loftssomhefir nú orðði til að
bera um flutningaþörf, flutn-
ingamöguleika og ferðaþörf
fólksins með fram ströndum
landsinsj muni hann gera um
samgöngumál okkar á sjónum
merkilegar tillögur og haganleg
ar landslýðn .m. Vænti ég þess
og óska að lengi megi við njóta.
þekkingar hans, velvilja og á-
huga.
Pálmi er kvæntur Thyru
Lange, tannlækni, og hún hefir
búið þeim hjónmn ágætt heim-
ili. Óska þeim þess vinir þeirra,
að þau megi lengi .njóta við
góða heilsu, þeirra sérlega nota
legu og sniékklegu þæginda,
sem þau hafa þar við að búa.
GiiSm. Gíslason Haqálín.
Hlutaveltu
heldur GlímufélagiS Ármarm í
dag kl. 2 í í. R.-ihúsinu. Meðal
annars verður þar á boðstólum
2000.00 kr. í peningum, allar ís-
lendingasögumar í skrautbandi,
Orðabók Sigfúsar Blöndals, Otto-
manskiápur, xnörg málverk og m.
fl., sem of langt yrði upp að telja.
Hlé verður á hlutaveltunni kl. 7
til 8. Fólk ætti að sækja. hluta-
veltuna, með því eru slegnar tvær
flugur í einu höggi: reynt á heppn
ina og styrkt hin víðtæka íþrótta-
starfsemi Glímuféiagsins Ármanns.
forðast þrengsli.