Alþýðublaðið - 28.01.1945, Blaðsíða 6

StsnutKÍagur 28 janúar lM§b
Þedr útsvarsgj aldendur Reykjavikurbæjar, sem hafa ekki enn
greitt að fullu útsvar sitt frá s. 1. ári, eru alvarlega áminntir um
að gera það nú þegar.
Ðráttarvextir hækka um mánaðamótin.
• ■ ■' ■ . -v) , * . y,
Þar sem allir atvinnuveitendur eru ábyrgir fyrir útsvarsgreiðslum
stafsmanna sinna, er þeim bent á að kynna sér nú þegar, í bæjar-
skrifstofunum hvort starfsmennimir skulda útsvar.
Um þessi mánaðamót ber atvinnuveitendum að gera bæjarsjóði
fiillnaðarskil á útsvörum starfsfólks síns. Hafi þeir eigi gert það
iyrir 5. febrúar næstkomandi verður tafarlaust látið fara fram
lögtak, hjá atvinnuveitendum sjálfum, til tryggingar útsvars-
skuldum starfsmannanna, án frékari aðvörunar.
Pyrsti gjalddagi útsvara 1945 verður 1. marz næstkomandi.
Skriísfofa borgarsfjora
Plasfiras hershöfðingi
Frh. af 5. síðu.
Og innan hersins fóru áhrif
hans minkandi smátt og smátt.
Og árið 1925 laut hann í
lægra haldi fyrir ásökun af
hálfu Pangalos hershöfðingja,
sem kærði hann fyrir tilraun til
þess að taka að sér öll völd og
gjörast algjör einræðisherra.
Þar með voru völd Plastirasar
úr sögunni. Óvimr hans .gerðu
tiiraun til þess að handtaka
hanir og hann neyddist til þess
að flýja. En honum var riáð á
flóttanum, af pvinalögreglunni,
og sefitur í varðhaldi. Sáðan var
hann dæmdur í útlegð. Næri
árin, re,yn|di hann hvað eftir
annað með ýmsu móti að fá
völdirf aftur í sínar hendur, en
allar tilraunir hans mishepþn-
uðust. Á næstu tíu árum var
hann viðriðinn meira eða
minna, a. m. k. fjórar byltingar
tilraunir. Hann var viðriðinn
uppþotið í Saloniku árið 1926,
og sama ár reyndi hann að
hindra fyrirætlanir Kondyks
hérshöfðingja. Og árið 1927,
þ'egar konungssinnar fóru all-
vel út úr kosningunum, reyn'di
Plastiras að komast enn einu
sinni til valda með aðstoð hers-
ins, — en hann varð samt að
hætta við þær fyrirætlanir sín
ar, sökum þess að Venizelos
isleit algjörlega öllu sambandi
við hann og fylgismenn hans.
Loks, árið 1933, þegar lýð-
ræðisstjórnin beið ósigur í kosn
ingunum, lýsti Plastiras Aþenu
í hernaðarástand og gaf út yfir
lýsingu þess efnis, að þar með
væri „þingræðisstefnan, — or-
sök hinna pólitísku umbrota,
úr sögurini.“ En einn góðan veð
urdag skömmu seinna var ein-
ræði hans úr sögunni fyrir fullt
og allt. Snemma dags yfirgaf
hann Piræus á litlum bát, án
þess að nokkur vissi.
Andstæðingar hans, — kon-
ungssinnar, frjálslyndi flokkur
irm og vinstri menn lýstu því
yfir, að þar með væri hann
algjörlega úr sögunni sem
stjórnmálamaður. „Hann hefur
siglt í strand,“ sögðu þeir.
Óneitanlega hefur Plastiras
jafnan haft mestu ótrú á áhrif-
nm fjöldans á gang stjómmál-
anna. Samt sem áður hefur
hann sífellt talað um nauðsyn
„lýðveldisins“, — en innst inni
hefur han fyrirlitningu á lýð-
ræðinu, eins og það er í eðli
sínu.
Við nánari athugun verður
maður að líta svo á, sem inn-
sýn hans í hugsanaferil alþýð-
unnar og álit hans á viðhorii
hennar til stjórnmálanna sé
furðulega rangt. — Þetta skýr-
jst bezt ef maður athugar hinar
mörgu og misheppnuðu bylting
artilraunir hans og ótrúlegu
staðhæfingar, sem hann hefur
,jafnan komið fram með í yfir-
lýsingum sínum.
Sá skilningur sem hann legg'
ur í lýðræðishugtakið er: harð
stjórn og undirokun. Hann er
þeirrar skoðunar, að gera fyrir
mikið sé hægt að gera fyrir
fólkið, — en hugsar síður um
hvað hægt sér að gera með
hjálp þess. Þetta stafar af öfga
fullum hugsanagangi, sem ekki
minnkaði við útlegð hans í
Frakklandi. Þrátt fyrir allt
finnur hann eitthvað gott bæði
hjá vinstri stefnunni og hægri
stefnunni. Og' bæði vinstri
menn og hægri menn fíaf a marg
ir bverjir verið furðu eftirlátir
við hann, þrátt fyrir allt, og
jafnvel virt tilraunir hans oft,
og tíðum. Það eru ekki nema
crfáar vi'kur síðan EAM-flokk
urinn benti á hann sem efnileg
' asta forseta nýs lýðveldis.
Þegar hann kom aftur til
.Aþenu í miðri borgarastyrjöld
inni, lýsti hann því yfir, að
hann væri kominn til þess að
bjarga landi sínu og sagði ELAS.
mönnum og hinum fornu sam
starfsmönnum sínum í hernum
að leggja niður vopnin. En í
orustugný borgarastyrjaldarinn
ar var orðum hans engir.in
gaumur gefinn. Hann varð sár
lega móðgaður og talaði um
„nauðsyn þess að geta haft' yfir
h,öndina.“ Og allt útlit er fyrir
það, að frekar sé að birta til
fyrir honum aftur. Það mun
ekiki liða á lömgiu unz
hamn reyndi að yfir .vinna
núveraindi sitjórnjskipulag, eins
og hann yfirvann Constantine
Grikkjakonung fyrir 22 árum
síðan. En hverju er hægt að
spá um fyrirætlanir hans og
framtíð? Er hyggilegt að gera
ráð fyrir því, að hann taki upp
breyttar stjórnaraðferðir, —
eða ekki?
Ávarp til kvenna
Frh. á 4. síðu.
öldruð. Að vísu þykir þetta oft
miður viðeigandi ávarpsorð.
og kalla ógifta stúlku „fröken“.
Grípa menn þá til dönskunnar
Þessi óvissa um ávarpsheiti
kvenna er óyiðkunanleg og leið
iiileg bæði fyrir karla og konur.
Ávarpsorðin haía mismunandi
blæ. í þeim felst stundum eins
konar flokkun á fólki eftir óvið
komandi kringumstæðum. Úr
þéssu má bæta á eirin hátt, með
(því að lö'gibjóða eitt ávarpsheiti
á:Menzku fyrir allar fullorðnar
konur og annað fyrir karlnienn.
Sennilega finnst ekki annað
betra ávarpsheiti fyrir konur
en „frú“, en fyrir karlmenn-
,,herra“. Síðara orðið er orðið
föst málvenja, sem menn una
vel við. Kvenfélög landsíns geta
beitt sér fyrir jafnrétti í þessu
efni eins og svo mörgu öðru.
Það er óskiljanlegt, ef kven-
fólkinu þykir nokkur. nauðsvn
að láta þess jafnan getið með á
varpsorðd, hvort um er að ræða
gifta konu eða ógifta,. syeita-
konu eða kaupstaðarkonu o. s.
fvr.“.
Er nú ekki támi til kominn
að binda enda á þetta tmál?
Konur hafa komið því í fram
kvæmd, sem örðugra hefur ver
ið. Mun nú fáum konum eftir-
sjón þykja í danska titlinum.
Væri óskandi, að konur tækju
þetta .mál upp að nýju, hvort
sem þær óska lögfestingar eða
ekki.“
Hallgrímur Jónsson.
ÞaEckarávarp.
* Skipshcxnin á Færeyiska skip-
inu Active biður blaðið að færa
S'kipstjóra og skipverjum á Fagra
kletti alúðarfyllstu þakkir sínar
fyrir björgunina og aðbúð alla.
Einnig vill skipshöfnin færa
Slysavarnafélagi Ísíands þakkir
fyrir aðstoð þess við björgunina.
HIMN 30. þessa mánaðar e»
Húsmæðrafélag Eeykja
rikxir 10 ára. 'Félagið var
stofnað af hátt á fimmta hundr
að húsmæðrum hér í Reykja
vík, og var tilefni félagsmynd
unarinnar meðal annars mjólk
urlögin, sem í þá daga sættu
mikilli gagnrýni húsmæðranna.
Hefir félagið frá upphafi
beitt sér fyrir ýmsum velferðar
málum heimilanna og látið sig
mikið skipta t. d; heilbrigðis-
og fræðslumál húsmæðranna.
Þá hefir félagið um skeið rekið
mæðra- og barnaheimili og beitt
sér fyrir námskeiðum í handa-
vinnu og bóklegri fræðslu fyrir
fátækar stúlkur.
1 fyrradag átti stjórn Hús-
mæðrafélagsins tal við blaða-
menn og skýrði þeim nokkuð
frá starfsemi félagsins þessi ár,
sem það hefir starfað.
í mjólkurverkfallinu alkunna
á fyrsta starfsári félagsins,. lét
það' mikið til sín taka í því máli,
og telur stjórnin að eftir þær
deilur hafi meira tillit verið tek-
ið til vilja húsmæðranna heldur
en áður var gert.
Á öðru starfsári félagsins eða
1936, fór þáð að hugsa fyrir
ýmsum umbótum og liknarmál-
um fyrir þær húsmæður sem
bágast áttu i lífsbaráttunni, og
tóku í þvi skyni á leigu Efri-
Veiðimannahúsin við Elliðaárn
ar og settu þar á stofn dvalar-
heimili fyrir aldraðar, þreyttar
konur og fátæk börn. En árið
1939 byggðu þær þar sitt eigið
hús, að vísu með styrk frá bæn-
um, sem jafnan hefir sýnt starf
semi félagsins fullan skilning og
velvilja. En ári síðar var þetta
heimili félagsins hernumið og
hefir vefið það til skamms
tíma ,en getur nú hafið starf-
semi sína þar að nýju.
Sumarið 1937—38 hafði fé-
lagið og kvildarviku fyrir mæð-
ur í Hvefagerði. Hafa 74 konur
og 300 börn notið vistar á þess-
um heimilum á vegum félags-
ins.
Þá hefif Húsmæðrafélagið
gengist fyrir kvöldnámskeiðum
í handavinnu og bóklegu námi
fyrir fátækar stúlkur, og hafa
þessi námskeið verið þátttak-
endunum að kostnaðarlausu.
Alls hafa 134 stúlkur sótt
þessi námskeið félagsins.
Helzta áhugamál þéss nú er
húsmæðrafræðslan, og hyggst
það að efna til námskeiðs í vet-
ur fyrir húsmæður.
Fyrsti formaður félagsins var
frú Guðrún heitin Lárusdóttir,
en næsti formaður á eftir henni
var María Thoroddsen.
Núverandi stjórn félagsins er
þannig skipuð: Jónína Guð-
mundsdóttir, formaður, Kristín
Sigurðardóttir varaform., Soffía
Ólafsdóttir, ritari, Ingibjörg
Hjartardóttir, gjaldkeri og
meðstjórnendur þær, Guðrún
Pétursdóttir og María Maack.
Húsmæðrafélagið mun 30. þ.
m. minnast afmælisins með
samsæti að Hótel Röðull.
! ' (
Skjaldarglíina Ár-
maniisverðurl.febr.
. ANN 1. febrúar næst kom
andi verður Skjaldarglíma
Ármanns háð, og hafa nú sex fé
ög tilkynnt þátttöku sína í
keppninni og verða þátttakend
ur alls tólf.
Félögin se.m menn senda til
keppninnar eru þessi: Ármann,
sem sendir 4 menn, íþróttafé-
ag Reykjavíkur 2, Knattspyrnu
íélag Reykjavikur 3J Umf.
Hæstaréttardómurf
Kaup múrara og verð-
lagseffirlifið
IGÆR var kveðin upp áéffií
ur í hæstarétti í máHíiiii
valdstjórnin gcgn Vilberg Sign*'
jéni Hermannssyni múrara.
Málavextir eru þeir,: að 28.
júlí 1943 gaf Verðlagsstjóri út
tilkynningu þess efnis, að þá-
gildandi grunntaxti múrara i
ákvæðisvinnu skyldi lækka svo
sem nánar var tilgreint í til
kýnningunni, og að múrurum
væri óheimilt að taka hærri
greiðslu fyrir ákvæðisvinnm
én þar var ákveðið um.
Þegar tilkynhig þessi var geí
in út var ákærður að múrhúða
húsið nr. 33 við Laugaveg. •
Hætti hann þá verki sínu þar,
eð samþykkt var milli mprára
um það að vinna ekki eftir
iþeim ákvæðum, sem verðlags^
sjóri hafði sett.
Þann 28, ág. 1943 samþykkti
Múrarafélag Reykjavikur _ svc
nýjan taxta fyrir ákvæðisvinnu
og ákvað að hækka grunnkaup
ið úr kr. 3.00 í kr. 3.50 á klst,
og hóf þá kærði aftur vinmr
sína við Laugaveg 33 þann 31,
ág., en eigandi hússins hafði
þá gert samning við Múrarafé
lag Reykjavíkur um að vinnu-
launin skyldu reiknuð eftir
samþykktum félagsins frá 28.
júlí 1943, þar sem hærra gjald
væri reiknað fyrir vinnuna en
sú samþykkt heimilaði. Ákærð
ur bar þá fyrir sig, að verðlag®;
stjóri Bafi skort heimild tif
þess að úrskurða hámarksverð
á þá vinnu sem hér var um að
ræða.
Úrslit málsins i undirrétti
urðu þau, að kærði var sýkn-
aður. Yar byggt á því, að sam
kvæmt 1. gr. laga nr. 3/1943
um verðlag, var svo ákveðið,
að viðskiptaráð gæti ekki ákveð
ið hámarkslaun fvrir verk, er !
ákveðin hafa verið með samh-1
ingum stéttafélaga. Hér háfðil'
Múrarafélag Reykjavikur, gert
samning um vinnulaun við eig
anda umrædds húss, og yrði
þeim samningi ekki breytt.
Niðurstaða undirrétar var
þvi saðfest í hæstafrétti og seg
ir svo í forsendum hæstaréttar
dómsins: .
„í máli’ þessu hefir Múrai*a-
félag Reykjavíkur, sem er stétt
arfélág múrarasveina, saniið
við tiltekinn vinnukaupanda
um ákVeðna múrsmíði sam-
kvæmt ' kauptaxta, er félagið
hefir áðiir sett. Orðið stéttarfé
lag í lögum nr. 80/1938 táknár
einungis félagsskap vinnuselj-
anda sbr. einkum 1., 5., 6., 9
og 10 gr. þeirra laga og athuga
semdir um 1. gr. frumvarps
þeii’ra, sjá Alþingistíðindi 1938
A blaðsíðu 354. — Verður
Alþt. 1938 A bls. 354. Verður
i að ætla að oi’ðið stéttafélag
merki bið sama í niðui’lagi 1.
. gr. laga nr. 3, 1943, en af því
leiðir aftui’, að ákvæði gx-einar
innar um afskipti verðlagsyfir
valda taka ekki yfir samning
bann er í máli þessu greinir.
Ber því með þessari athugasemd
að staðfesta héraðsdóm.“
Skipaður sækjandi málsins
var hrl. Kristján Guðlaugsson
en skipaður yerjandi hrl. Ólaf-
ur Þorgrímsson.
Vaka 1, Umf. Samhugi 1 og
Umf. Hvöt 1.
Glíman fer fram í íþrótta-
húsi Jóns Þorsteinssonar við
Lindargötu og hefst kl. 9 s. d.