Alþýðublaðið - 03.02.1945, Blaðsíða 4

4________________ ALÞYÐUBLAÐIÐ Laagardagur 3. febgfag IMH
Maríus Hefgason:
'' 'í* v - ",■■ • r
Vinnuheimili sambands ís-
lenzkra berklasjúklinga
RæSa fiuff vfð vígsiu vinnuheimilisins síðast liðinn fimmiudag
flí 'iCjiaMöðtð
Útgefandi Alþýðuflokkurinn
Ritsjóri: Stefán Pétnrsson.
Rltsjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
---------*
Hlufskipfi smá-
þjóðanna
EDUARD BENES, hi'nn við-
urkenndi forystumaður
Téikikóslóvajka ibæði í friði og
sitrúði, bæði heima og í útleigð,
sáðan stjórmviitrimgirui Thomas
Masaryk ,leið, hefir um langt
skeið verið eimn þeirra stjórn-
Bnálaamsmna hinona smæ-rri ríkja
á Evrópu, sem mee.ts áiits hafa
noftið þar, som freM og lýðræði
er í heiðri haft. Og svo mikili
var hróðujr barns, að fyrár stríð
ið iþótíbuflt stórveldiin jafirvel
ekki geta verið án þess, að hafa
hamn allststaðar með í ráðum
iþar, seim mikið lá við, enda var
hamn ávallt eimn af viðurkennd
tBSJbu förysitunmöxmuim Þjóða-
bamdalagsims.
&
Á himn hreina skjöld þessa
gagnmierka stjórnmálaman ns
•hefir nú fallið leiður blettur
við þá ákvörðun hams og fé-
laiga hams í útilagaisitjcim Téfckó
slóviaka í London, seirn frá hef-
ir verið skýrt í blöðumum ,að
slíta stjórtnmálasamibaindi við
úitlagaEitjóm Pólverja í London
og taka í þess sitað upp stjóm-
málasamband við hina komm-
únistísku leppstjórn Rússa í
Póllandi, sem kennd hefir ver-
ið við Lublin.
Engum blandiast tougur um,
að þæsii ákvörðun Eduard Bsn
es, að smúa þamnig baki við hin
iúm pólskiu bræðrum simumi,
sem bairizt hatfia svipaðri bar-
áttu og hann síðan i ófriðar
byrjiun og haöt síima útiaga-
stjóm, eins og hamn, í Lomdon,
er tekám með þiað fyrir aiuguim
að itryggja sér vinslkap og vernd
hins v'oid'uga rúissme-lka sitórveld
is, en ekki af því að pólska
stjórmin í Lomdion hafi meitt til
s-aka unmið anmað en það, að
stamda- á sjéliEiiák'vörðumaimótiti
og friðhelgi lands síns gagnvart
Húiœlamdi Stelins á saona háibt
og gagmvart Þýzkailandi Hitlens.
❖
Það má vel vera, að Eduard
Benes, sem fyrir nokkru síð-
an gerði viðtækan vináttu-
sammimg við Rússlamd með saan
vinmu í sitaíðimu og eiftir stríðið
fyrir aiuigum, gerii sér röksitudd-a
von uon það, að Tókkiósilóvakía
þurfi í námuisitiu fraamtiíð eikki að
óttaisit neioim yfirgamg aif hálfu
Rúselainids í líkimigu við þann,
©em nú gengur yf-ir PóUamd í
stað hins þýzka oks, serm af
því hefir verið velt. Tékkó-
s-Ióv-abía er ekki eims njæcrri hin-
um rúsismeska bimd, em hsfir
femgið íþeim mum beizkari
rey-msilu aif návis-tinmi vi-ð viilli-
dýr þýzfca nazismams; svo að
margt má Ieggj-a Beoiies á betri
veg, se-m hianm vi-nrur til þeiss,
að bjarga þjóð sinni frá þeim
örlöguon á annað simn, ssm hún
(hefir hlotið í þessu stríði.
En setjum svo, að dæmið
ihiefði verið öifu-gt, að það hefði.
verið Tékkóslóvakía, sem Rúss
ar heimtuðu hálfa að stríðslok
um, og að það hefði verið þar,
sem þeir settu á laggirnar komm
SÉRHVER á sína forsögu, svo
er og um Vinnuheimili
Sambands íslenzkra berklasjúkl
inga. Fyrst er bá að seeja frá
upphafi samtaka berklasjúkl-
inganna sjálfra. Ým-sir víðsýnir
óhugamenn er dvöldu sem- sjúkl
iugar á heilsuhælum landsins,
fóru að brjóta heilann um það,
hvort sjúkíingarnir sjálfir gætu
ekki orðið virkir liðsmenn í bar
áttunni gegn berklunum, i stað
þess að vera þar aðeins þolend
ur. Þeir fundu sárt til þess,
þessir brautryðjendur, að þótt
sjúklingar hælanna ættu allir
eitt sameiginlegt áhugamál: út
rýmingu berklanna, þá höfðu
þeir engin samtök sín á m’illi
er skipulagt gætu starf x þágu
þess málefnis. Þarna var sam-
an kominn fjöldi af ungu fólki
með sjúkdóm, er svo var hátt-
að, að hann olli þeim ekki mik
illa þjáninga, en lokaði þá hins
j vegar inxii í hælunum frá lífinu
) utan þeixra um lengri eða
skemmri tíma. Þetta fóllk vant-
aði starf til að ynna af hendi,
mark til að keppa að.
Hvers vegna ekki - að skipu-
leggja félagsskap meðal berkla
sjúklinga til baráttu gegn böli
því er þjóðin á í gegn berkl-
unum?
Fyxir ö'tula forgöngu ýmsra
ágætra manna, sem á heilsuhæl
unum dvöldu, var svo stofn-
bing S.Í.B.S. háð á Vífilsstöð-
um dagaha 23. og 24. okt. 1938.
Stofnbing þetta sóttu fulltrúar
frá öllum heilsuhælum landsins
og Landsspítalanum og Landa-
kotsspítala — 26' fulltiúar alls.
Á þinginu voru samþykkt lög
og stefnuskrá fyrir Samband-
ið, kosin stjórn þess o. fl.
Þetta er í stuttu máli sagan
um upphaf S.Í.B.S. Var fyrst
engu til að dreifa nema áhug-
anum einum.. En fljótt var far
ið að ræða um sérstök viðfangs
efni, og er hér ekki tími til að
segja sögu þeixra allra en eftir
því, sem verkefnin skýrðust
varð þá einnig ljóst að safna
þurfti fé til framkvæmda, ekki
sízt þar sem fyrsta aðaláhuga
mál sambandsins varð stofnun
Vinnuheimilis, en sú ákvörðun
var formlega gerð á þingi Sam
bandsins 1940.
Aðdragandinn að þeirri sam
þykkt er í fáum orðum þessi:
Hinar fyrstu raddir um nauð
syn á rækilegri aðstoð til handa
þeim berklasjúklingum, sem
i burt hafa verið skráðir af
berklahælunum koma fram í
únistíska leppstjórn, studda af
rússneskum byssustingjum, eft
ir að hin tékkneska útlagastjórn
í London hefði neitað að selja
helming lands síns þannig af
hendi, sem hún vissulega hefði
gert: Hvernig myndi það þá
’hafa mælzt fyrir í röðum Tékkó
-slóvaka, ef pólska stjórnin í
London hefði unnið það fyrir
vinskap við Rússland, að slíta
stjórnmálasambandi við hina
tékknesku útlagastjórn og taka
í staðinn upp stjórnmálasam-
band við hina rússnesku lepp-
stjórn heima í Tékkóslóvakíu?
*
En sem sagt: Það er máske
ekki rétt, að sakast við Edúard
Benes, svo mætan stjómmála-
mann, um það, sem skeð hefir
málgagni S.Í.B.S. blaðinu
Berklavörn 1939, þó að stofn-
un vinnuheimilis sé ekki gerð
þar sérstaklega að umræðuefni,
en þar segir svo í grein eftir
Maríus Helgason, þar sem hann
ræðir stefnu samtakanna. „Við
ætlum að gera okkar ítrasta til
þess, að sá, sem orðið hefur fyr
ir því skipbroti, að verða berkla
veikur, geti fengið þá vinnu
sem heilsa hans leyfir, er hann
hefur fengið þann bata, að geta
eithvað unnið“. Ennfremur seg
ir í sama blaði, í grein eftir
Jónas Sveinsson læknir, „slæm
aðbúð og áhyggjur vekja hvíta
dauðann öðru fremur upp að
nýju“. Og ennfremur segir hann
í nefndri grein: „Fátækur fjöl
skyldumaður leitar að sjálf-
sögðu heim til sín, er af hælinu
kemur, þar sem máske mörg
börn og kona hans bíða, en
líka fátækt og atvinnuleysi..
Ennþá er hann sjúklingur, heim
kominn úr „stríðinu stormi
hræddur við veikina og veigr-
ar sér, með réttu, frá að vinna
hvaða vinnu sem er, fátækra-
hjálpin hrekkur skammt, sé
annað ekki fyrir hendi. Reynsl
an sýnir einnig að slíkur mað-
ur, sem einu sinni hefur sýkst,
á erfitt með að fá vinnu við sitt
hæfi“.
Upphaf hugmyndarixmar um
vinnuheimilið mun eiga rót sína
að rekja til sjúklinga á Vífils-
stöðum. Það var þó fyrst vetur
inn 1940, að kosin var nefnd til
þess að koma fram með tillögu
um verkefni fyrir S.Í.B.S. Gerði
félag sjúklinga á Vífilsstöðum
þetta upp á sitt eigið eindæmi.
Urðu nefndarmenn brátt á það
sáttir, að mest aðkallandi verk
efni sambandsins, væri að
koma upp stofnun, sem gæti
orðið þeim sjúklingum er út-
skrifuðust af spítölunum og
noikkra starfsorku hefðu, vinnu
'heimili undir læknisreftirliti.
Var hugmyndin aðallega sú, að
þannig skapaðist einskonar brú
á milli sjúklinganna og hins
starfandi lífs í þjóðfélaginu.
Þegar svo kom fram á sumarið
1940 fóru Eiríkur Albertsson og
Oddur Ólafsson á fund landlækn
is til að ræða þetta mál og vita
hug hans um það. Var hann
strax málinu hlynntur, en benti
á með réttu að offjár þyrfti til
slíkra framkvæmda. Þeir Eirík
ur og Oddur tjáðu honum, að
leiðin væri sú að leita til þjóð-
arinnar um f jársöfnun og mundi
nú verða hertur róðurinn. Má
með ákvörðun hans um að
beygja sig fyrir ofríki Rúss-
lands og taka upp stjórnmála-
samband við leppstjórn þess í
Póllandi. Máske er hann bara
íþeim mun glöggskyggnari en
aðrir;„. að hann sjái, að slíkt'
muni yfirleitt verða hlutskipti
smáþjóðanna á/ meginlandi Ev
rópu eííii' þetta strið, þrátt fyr-
ir allt tal um frelsi og lýðræði
í sambandi við baráttuna gegn
þýzka nazismanum. En girni-
legt er fordæmi hans ekki til
eftirbreytni fyrir aðrar smáþjóð
ir, og vart munu sumar þeirra,
að minnsta kosti, flýta sér að
fara að því. Enda hefði að öðr-
um kosti ekki verið til mikils
þarizt í mörg ár gegn hinu
þýzka ofbeldi,
pxarka áhuga landlæknis fyrir
þessu máli af því að hann hafði
fyrir milligöngu þáverandi
sendiherra Islands í Kaup-
mannahöfn hr. Sveins Björns-
sonar fengið skýrslur frá mörg
um þjóðum um allt það, er
laut að því, er snerti-r hag braut
skráðra berklasjúklinga svo
sem um örorkutryggingar og
vinnuheimili o. fl. Lét hann
þetta allt af hendi við Eirík
Albertsson til þess að auðvelda
ara væri að marka stefnuna hér
á landi með hliðsjón á starf-
semi annarra þjóða um þessi
efni. Á þingi S.I.B.S. 1940 vakti
svo séra Eirí'kur máls á stofn-
un vinnuheimilis. Var það mál
eins og fyrr segir tekið upp á
stefnuslkrá S.Í.B.S. og hefur síð
an öll starfsorka þess beinzt að
þessu máli. í sambandi við fjár
söfn-unardag SÍ.B.S. þá um
haustið, fluttu þeir Oddur og
Eiríkur erindi um vinnuheim-
ilismálið í Útvarpið og í blaði
S.Í.B.S. Berklavörn ritaði Odd
ur læknir grein er hann nefndi:
Vinnuhæli. Er það í fyrsta
skipti, sem rætt er um þessa
stofnun á prenti. Þar segir með
TÍMARITIÐ MENNTAMÁL
birtir í nýlega útkomnu
hefti athyglisverða grein eftir
Guðjón Guðiónsson skólastjóra
um ríkisútgáfu námsbóka, sem
verið hefir furðu athafnalítil
upp á síðkastið, svo að til vand
ræða horfir. Þar segir:
í þanm tíð, sem hafin var ríkis-
útgáfa námsbóka hugðu flestir
kennarar gott til þeirrar nýbreytni,
enda hafði bókakostur sá, sem
barnafræðslan studdist við, verið
mjög í molum og bókaþurrð til-
finnamleg. Á fyrstu árum Ríkis-
útgáfunnar var mjög bætt úr þessu,
bæði með því að láta prenta upp
þær bækur, sem skólarnir höfðu
notað að undanförnu, og taka sam
an nýjar, sem áður hafði vantað,
Tókst þannig að bæta úr bóka-
skortinum, sem hafði áður háð
barnafræðslunni, og var það mik-
ilsvert.
En þetta var aðeins undirbún-
ingsstarf. Næst lá fyrir að taka til
endurskoðunar allar námsbækur
•barnaskólanna, bæði þær, sem not
aðar höfðu verið alllengi að und-
anförnu, og hinar, sem gerðar
] höfðu verið í skyndi til þess að
fylla auð og opin skörð. Mun Öll-
um hafa verið ljóst, sem að þessu
unnu, að þéss mundi vera þörf.
Reynslan ein getur sýnt til hlítar,
hvað vel hefur tekizt og hvað
miður í gerð kennslubókar.
Þessi endurskoðun násmbók-
anna heíur ekki verið hafin enn.
Flestar þeirra eru aðeins endur-
prentaðar ár frá ári óbreyttar, og
tekst þó hvergi nærri að láta þá
vélavinnu ganga svo greitt, að skól
arnir þurfi ekki að bíða þeirra
til mikils baga. Þeim einum er
varpað fyrir borð, sem reynast al-
óhsefar, og gengur jafnvel erfið-
Betra að panta Mmasiegft.
Sranrf brauð
Steimmn Valdemarsdóttlr.
Sími 5870.
Auglýsing:
Saumavélanálar, sauma-
vélareimar, saumavélaolía,
bezta tegund og gúmmá-
hringar fyrirlíggjandi,
Magnús Benjamínsson & C©. \
al annars: Okkur vantar tengi
lið milli heilsuhælisins og.hin®
daglega lífs. Það er verkefni
vinnuhælanna að vera jþessi
tengiliður.
Vinnuhælismálið hefir miki®
verið rætt út um allan 'heim ú
síðustu árum og vinnuhælum
fjölgað óðum. Mörg slík haeÍS
eiga sér þegar langa og merk®
sögu. Verkenfi vinnuhælann®
er:
Að hagnýta til fullnuzía, a
þágu þjóðfélagsins, starfsorkm
sjúklingsins, án þess þó að oí
bjóða honum.
Að fylgjast nákvæmlega me®
heilsu og vinnuþoli sjúklings-
ins og auka vinnutíma og af-
köst eftir því, sem heilsan bata
ar.
Að hafa vekjandi éhrif é
sjálfsbjargarviðleitni sjúklings-
ins og gera hann sér þess meS-
Frh. af 6. síðu.
lega að fá aðrar nýjar í staðimv
svo sem kennslubók í kristnuna
fræðum. Lestrarbækur voru gó®
úrbót á sínum tíma, en full reynslæ
er fangin um það, að þær er®
ekki fullnægjandi. Lesefnið í fyrstw
flokkunum er alltof lítið, og í sl®
ari flokkana vantar margt, sem
gæti orðið til stuðnings við móð-
urmálskennsluna. Er þetta nefht
aðeins sem dæmi.
Ríkisútgáfan mun vera í svip-
inn stjórnarlaust fyrirtæki. Naum
ast verður það talið heppilegt, sv®
mikilvæg sem hún er barnafræðsft
unni í landinu, en fyrrverandl
stjórnamefnd mun að vísu hafa
hagað svo störfum hin síðari ár„
að þess yrði saknað sem minnst,
þegar hún hyrfi úr sögunni. E»
þrátt fyrir þá annmarka, sem orS
ið hafa á framkvæmd þessa stór-
þarfa fyrirtækis, námsbókaútgáf-
unnar, mundi þó stórum verr kona
ið, ef hennar hefði ekki notið við„
Getur hver sem vill gizkað á eft-
ir almennu verðlagi á bókum hi«s
síðustu ár, hvílík byrði það vasrfi
barnmörgum heimilum að sjá börffi
um sínum fyrir álíka námsbóka-
kosti og nú fæst fyrir námsbóka-
gjaldið, ef ,,einkaframtakinu“ værí
látið eftir að annast útgáfu þeirra
og sölu. Ber því hina bráðustm
nauðsyn til að bæta úr ágölluna
um stjórn námsbókaútgáfunnar og
framkvæmd.“
Þannig farast Guðjóni Gnð-
jónssyni orð. Og er það sann*
ast að segja hart, að þessi þý®
ingarmesta bókaútgáfa me®
þjóðinni skuli hafa verið látiro
veslast upp, þegar milljónum
hefir verið rakað saman á bóika,
útgáfu, sumpart vafasamrar
tegundar.