Alþýðublaðið - 11.02.1945, Blaðsíða 6

i
Auglýsi ng
um fyrirkomulag fiskflulninga o. fl.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið eftirfarandi regiur um fyrir-
komulag á útflutningi fisks, hagnýtingu afla og verðjöfn-
unarsvæði:
I. Verðjöfnunarsvæði skulu vera þessi:
1. Reykjanes og Faxaflói.
2. Snæfellsnes, Breiðafjörður og Vestfirðir að Bíldudal
að honum meðtöldum.
3. Aðrir Vestfirðir og Strandir.
4. Norðurland frá Hrútafirði að Langanesi.
5. Austurland frá Langanesi að Homafirði að honum
meðtöldum.
6. Vestmannaeyjar og Suðurland.
II. Öll skip, sem flytja út ísaðan fisk á vegum samlaga út-
vegsmanna era undanþegin verðjöfnunargjaldi því, er
um ræðir í auglýsingu samninganefndar utanríkisvið-
skipta, dags. 10. janúar 1945, enda sé eftirtöldum skil-
yrðum fullnægt.
a. Samlögin séu opin öllum útvegsmönnum á samlags-
svæðinu. t' ■ ■’Sfiffj
b. Samlögin úthluti arði af rekstri skipanna í hlutfalli
við heildarafla fiskeigenda (báts) án tillits til þess hvort afl-
inn er fluttur út ísaður, lagður upp í salt, til herzlu, í hrað-
frystihús, eða nýttur á annan hátt, enda geti samlagsstjóm
ráðstafað afla félagsmanna (bátanna) á þann hátt er hún tel-
ur henta bezt í hvert skifti, til þess að heildarafli hagnýtist
sem bezt. Þeir bátar einir sem era í samlögum og hlýða regl-
um þeirra geta vænst þess að verða aðnjótandi réttinda sam-
kvæmt þessum reglum.
c. Skip þau, er annast útflutninginn séu á leigu hjá sam-
lögunum og rekin á þeirra ábyrgð, samkvæmt skilmálum,
sem ríkisstjómin samþykkir.
d. Að samlögin fallist á að hlíta þeim skilyrðum, er rík-
isstjómin kann að setja, að öðru leyti, fyrir starfsemi
þeirra.
III. Verðjöfnunarsjóði hvers svæðis skal úthlutað til fiskeig-
e enda á svæðinu eftir fiskmagni, eftir að frá hefur verið
dregið það fiskmagn sem flutt er út á vegum samlag-
anna samkvæmt II. lið þessarar auglýsingar, Greiðslan
skal vera ákveðin upphæð pr. kg. án tillits til þess hvort
fiskurinn er fluttur út ísaður, lagður upp í hraðfrysti-
hús, herslu eða salt eða nýttur á annan hátt. Sjóður
þess skal gerast upp mánaðarlega og fari útborgun fram
eins fljótt og auðið er. "
IV. Reglur um úthlutun á arði sem verða kann af fiskútflutn
ingi þeim, sem fram fer á vegum ríkisstjómarinnar
verða settar síðar.
Ákvæði þessi era hér með sett samkvæmt lögum nr. 11,
12. febrúar 1940, til að öðlast gildi þegar í stað og gilda fyrst
um sinn þar til öðra vísi kynni að verða ákveðið.
Atvinnumálaráðuneytið, 10. febrúar 1945.
Áki Jakobsson
/Gunnl. E. Briem
ALÞYÐUBLAÐIP__________________
Hið nýja fímarii, Yerðandi
KVÁð segja hin blöðin
Frh. af 4. síðu.
a. m. k. 5.6 millj. kr. á þessu ári,
þótt ekki verði aukin framlög til
verklegra fyrirtækja. Þeim kundr
uðum bæjarbúa fer stöðugt fjölg-
andi, er búa í heilsuspillandi
„bröggum“, en á sama tíma fjölg
ar „lúxushöllum“ stórgróðamanna
í bænum. Gagnfræðaskólar og iðn
skólar bæjarins eiga engin viðhlít
andi húsakynni, þótt aðrir kaup
staðir landsins hafi reist vandaðar
byggingar yfir þessa ómissandi
fræðslustarfsemi. Bærinn á ekkert
fullkomið sjúkrahús, þótt fyrir
það sé hin brýnasta þörf. Stofn-
anir bæjarins eru á hrakhólum
um allan bæinn og búa við al-
gerlega ófullnægjandi húsnæði,
því að enn hefir bæjarstjórnin
ekki sýnt þann myndarbrag að
koma upp ráðhúsi, eins og hið
miklu minna bæjarfélag, Hafnar-
fjörður, hefir þegar gert.“
Já, eíkki ‘vaintar verlkefni'n í
Reylkijavák. Em sízt væri það
nein Æurða, iþiótt ýimísir værru
f arnir að ©fajst uipi, að raúívieraindi
xáðaimeinn; buöfiu.ðst'aðarinis' valdi
'þeim..
Berklaskoðunin
heldur áfram og er um þessar
mundir verið að skoða íbúa við
Hverfisgötu. Voru í gær skoðað-
ir 197 manns, en alla vikuna sam
tasls 1820. Hefir ,því á þeim þrem
vikum, sem skoðunin hefir staðið
yfír verið skoðaðir samtals fimm
þúsund og fjögur hundruð og
fimm manns.
ENN hefur nýtt tímarit
göngu sína, í þetta sinn
missirisrit. Sumir munu að
vísu segja, að nóg sé fyrir
af blöðum og tímaritum. En
óuiriflýjanlegt er að spyrja þá
hina sömu, á hvaða forsend-
um þeir byggi. Tölja þeir, að
talan ein skipti máli, og ef
svo er, hvað er þá hæfileg tala
tímarita handa þjóðinni? Eða
telja þeir, að þau tímarit, sem
fyrir voru í landinu, séu svo
úr garði gerð, að einskis sé
framar að æskja? Þessum
spurningum verða þeir að svara.
Sjálfur tel ég, að þau tímarit,
sem í seinni tíð hafa komið hér
út, séu 'langt frá að uppfylla
allar æskilegar kröfur. Engan
þeirra, sem ég hef heyrt á
þetta minnast, hef ég vitað vera
á öðru máli. Þetta er sannleik
urinn, og það er ætlun mín,
að sjálfir ritstjórar og forleggj
arar þessara tímarita mundu
allra manna fúsastir að stað-
festa mál mitt. Það er óhugs-
andi, að þeir séu ánægðir með
rit sín.
Ef ég ætlaði mér þá dul, að
dæma hið nýja fyrirtæki eftir
fyrsta hefti ritsins einu sam-
an, mundi enginn skynbær mað
ur taka mark á orðum mín-
um. Það er meira að segja
litlu unnt að spá um framtíð
þess á þeim grundvelli. Svo
mjög getur brugðið til beggja
vona. Ritið getur sótt í sig
veðrið, og það getur líka þok-
ast niður á við. Það þarf að
sækja í sig veðrið. Og svo mik
ið þekki ég ritstjórann, að ég
veit, að hann hefur allan vilja
til þess, að láta rit sitt verða
'þjóðinni gagnlegt. Ég er sann
færður um, að það eitt vakir
fyrir honum méð útgáfunni.
Eins og lesendur munu þeg
ar hafa skilið, er ég ekki al)ls
kostar ánægður með þetta
fyrsta hefti af Verðandi. En
þó tel ég það bezta íslenzkt
tímaritshefti, sem ég hef séð í
langa hríð. Það sem að mínum
dómi ber af í því, er þetta:
grein Guðbrands Jónssonar
um Hallgrím Pétursson; pre-
dikun séra Þorsteins Briem,
flutt í Akraneskirkju 18. júni
síðast liðinn, og nafnilaus grein
um Þorstein Jónsson járnsmið.
Allt er þetta prýðilegt efni og
hefur varanlegt gildi. Þó er
greinin um Þorstein með nökkr
um smávægilegum smíðalýt-
um, sem ritstjóri á borð við
Björn Jónsson eða Jón Ólafs-
son mundi vart hafa látið ó-
lagfærð. Um þetta skiptir þó
ekki miklu máli. Hitt er meira
vert, að ekkert mun ;ósatt í
greininni, Sum af sannindum
hennar eru sögð af hreinni
snild, eins og þessi orð: „Hin
fagra, viðkvæma sál hans rar
líkust blóminu, sem opnar blöð
sín fyrir ’birtunni, y'lnum og
geislum sólarinnar, en lokar
þeim fyrir húmjnu og kuldan
um. Og því var það, að hann
elskaði allt sem var fagurt
og gott.“ Fyrir þau kynni, er
ég hafði af Þorsteini, varð
hanin e.imin iþeirra mamma, sem
ég hefi mest dáð og borið hlýj
astan hug til. Hvenær, sem ég
sá hann, minntist ég járnsmiðs
ins hans Longfe'llows. Þarna
var hann lifandi kominn — og
meira að segja enn járnsmið-
ur.
En hvað átti það að þýða,
að vera að prenta þenna vísna
peðring séra Jóns Þorláksson-
ar, valinn algerlega af handa-
hófi? Var ekki einstætt að vísa
heldur í úrval dr. Jóns Þor-
kelssonar, sem er enn á mark
aðinum? Og úr þvi að prentuð
var vísan „Hjaltalíns er heiði
níð“ þá mátti geta þess, að
séra Jón á ekki nema botninn
í henni, því að fyrri helming-
urinn er eftir Jón Espólín.
Bókmenntaþáttur er í heft-
inu og þenur sig svo vítt að
af minna tilefni kom Matthí-
asi í hug þriðja sólkerfið. Mjög
er öslað á hundavaði og gusurn
ar því ekki litlar, en þó er það
ekki efamál, að þetta er skásti
bólkaimienmitaþáíttiuribm, sem ’sézt
hefir hér i tímaritum um
margra ára skeið, og margt er
þarna vel sagt og réttilega. Þó
er of mikið talað út í bláinn,
of fá dæmi dregin fram. Og
að „gala út í eilífan hláinn“ er
vita-ganisilaust.
Sem dæmi um hundavaðs-
hátt höfundarins (þetta er ekki
ritstjórnargrein) má geta þess,
að þegar hann tekur sér fyrir
hendur að greina frá afrekum
íslenzkra hókmenntafélaga um
langt skeið (og segir þá ýmis-
legt athugavert og losaralegt),
veit hann ekki um tilveru ann
ara en Sögufélagsins og Bók-
menntafélagsins. Fræðafélagi'ð
hefir hann aldrei vitað að til
væri , og getur þó vart á tveim
séu afrek þess mest. Ef þögnin
á að réttlætast með því, að hér
eru nú bækur félagsins að heita
má uppseldar, þá er líka ýmis
legt uppselt af því, sem hann
telur fram hjá hinum félögun-
um.
Heldur þykir mér höggið
geiga þegar hann slær til Bryn
leifs Tobíassonar fyrir að gera
bók sína Hver er maðurinn?
svo broslega sem ‘hún er. Hann
virðist ekki háfa skilið það, að
Brynleifi (sem er dálítið kím-
inn) muni hafa verið dillað er
hann las hin kátlegu framtöl,
og hann ekki tímt að kasta svo
ósvikinni gamansemi á glæ. —
Hvers vegna skyldi það ekki
geymast, öldum og óbornum til
skemmtunar, að maður segist
ei|ga í 'pofeaíhionnijnu fiimmitíiu ó-
prentuð ileikrit eftir sjálfan sig
— einkum ef eitt skyldi hafa
komist á prent og þó ekki reynst
prentsvertunnar vert? Eða hitt,
að lagförull maður hefir teikn
að sjötiu 'hundaþúfur, sem orð
ið hafa á vegi hans? Um marka
skrárnar er það að segja, að
þær eru stórum verðmætari
bækur en sumt það, er land-
sjóðslaun hafa verið goldin fyr
ir, og smærra verk en marka
skrá heililar sýslu hefir sam-
viízlbuisaimuir prófessor (íeikki
af gæsalöppuðu tegundinni)
talið fram í öðru riti — riti
útgefnu fyrir alþjóðar fé. Hitt
er fremur vitavert, enda þótt
Brynleifur hafi aldrei verið fyr
ir það víttur, að nöfnum er
ekki raðað eftir stafrófi. En lík
lega er það einmitt vegna þess
að bókin var æiluð til skemmti
lesturs.
Það er m'ín skoðun, að skyn
samlegt sé að styðja þetta nýja
tímarit unz fullséð er, hverjum
þroska það tekur. Reynist hann
heillavænlegur, hefir stuðning-
urinn verið veittur gagnlegu
fyrirtæki. Fari á hinn veginn,
þá er ætíð auðveílt að kippa að
sér hendinni.
Sn. J.
Gteymdur bermaður..
Frh. aí 5. aíðn,.
hafa verið frekar lítill, — og
því hafa frjálslyndu mennirn-
ir fengið að kenna á. Aldrei
bom Castellíó til hugar að taka
aftur ásakanir sínar á hendur
Calvín, og hann var aldrei á
báðum áttuna í baráttunni gegn
hinum æsingafulla andstöðu-
manni. Castellíó stóð svo að
segja einn í baráttu sinni. Þessu
Sunnudagur 11. febrúar 1945.
Nýkomið:
Kápu-efni og
UIIárk]óla-efni
H. TOFT
Skólavörðustíg 5.
Sími 1035
olli, hversu mikil ítök og völd
Clavín hafði yfir hiugarsljóum
almúganum, sem ekki þorði að
' hreyf a andmælum gegn hoaum.
Illa launuð kennarastaða við
háskólann í Basil voru einu
launin, sem Castellíó hlaut fyr-
ir snilldarþýðingu sína á Bibl-
íunni, bæði á latínu og frönsku,
— það var allt og sumt sem
honum tókst að nota hæfileika
sína og meininitun til. Þannig
kjör varð hann að búa við til
dauðadags.
$
Ofsúttur af fjölda óvina og
mótstöðumanna, niðurbeygður
af fátækt og slæmum lífskjör-
um, en ótrauður bardagamað-
ur, — slíkur var hann til dauða
dags. Hann þurfti ekki lengi að
framfleyta sér á hinum litlu
og auðvirðilegu launum sínum.
Hann 1-ézt árið 1563, aðeins
fjörutíu og átta ára að aldri.
fjölskylda hans fékk engin eft
irlaun að honum látnum, held
ur dró fram lífið með hjálp
góðgerðastofnana. í dánarbúi
Caisitelilíós farans ien|gin íhlu'tuir
úr, silfri eða öðrum dýrum
málmi og svo að segja engir
verðmætir munir. Þetta var þó
Hin margendurteikna saga
um mestu fátækt og eymd með
al þieirra, s'em sýndu stærisitu af
rekin eða gerígu fram sem göf-
uglyndustu mennirnir, — sú
saga kemur hverjum manni til
þess að finna til blygðunar, svo
átakanleg er hún. Hin hrylli-
.lega eymd, sem Castellíó átti
við að búa, er með gleggstu
dæmunum um afleiðingar harð
stjórnar og ódæðisverka yfir-
valdanna, sem varpa skugga á
sögu mannlegs hugarfars. Orð
Naylors, fyrirliða Cromwells,
þau er hann mælti á dauða-
stund sinni, gætu vel átt við
. Castellíó.
Hann sagði:
„Sá andi, er til, sem ekki hef-
ur til hineigkugu til þ'eisis lað gera
neitt það, sem rangt er,’ en
stenzt allar mótbárur lífsins
.... Von hans er að yfirvinna
alla reiði, allar þrætur; sömu-
leiðis að útiloka alla hugaræs-
ingu og grimmd ....
Hann skilur sorgina og þolir
hana jafnvel án þess að hljóta
samúð nokburs annars manns.
Og hann æðrast ekki, þótt
hryggð og ánauð knýi á dyr . .
.... Ég fann þetta sjálfur, þeg
ar ég var einn og yfirgefinn
af öllum .......“
Viðta! við RagnbeKi
Jónsdóitur
Frh. af 4. síðu.
oig rithöifunda og iaRá þá, isem
á einn eða annan hátt vinna
að útgáfu bóka. Ég hef alltaf,
síðan ég var 5—6 ára og varð
bókfær, lesið af brennandi á-
stríðu og tekið lesturinn fram
yfir allla aðra skemmtun. Hver
ruý bófe, 'Siem berisit mér ií 'herud-
ur eftir góðan eða óþekktan
höfund, vekur ‘hjiá mér ólýsan
lega unaðskennd, svo að sól-
bliki bregður fyrir, jafnvel í
svartasta skammdeginu. Ég
sypgi igóðskiáidi'n ©iinis og kæra
vini, er þau hndga í valinn og
það ekki síður þó að heimshöf
in skilji milli mín og þeirra.“
V S V