Alþýðublaðið - 04.03.1945, Blaðsíða 5

' Sunnudagur 4; marz 1945
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
Mynd af manni, sem bið þekkið — En myndina hafið
þið aldrei séð — Nokkur orð um Axel Thorsteinsson
fimmtugan.
EGAR KLUKKUNA vantar 10
mínútur í 7 á hverjum
rmorgni hringir síminn í líbúff á
Itauðarárstíg 36. Snaggaralegur
maður, lágur vexti en myndar-
legur á velli snarast fram úr rúm
inu, þrífur símann og segir: „Já,
allt í lagi.“ Svo leggur hann heym
artólið aftur á símann, flýtir sér
fram í stofuna og að útvarpstæk-
Snu, opnar það og stillir, grípur
blað og blýant og leggur við hlust
imar. Um leið kemur lítill bjart-
leitur kútur á eftir honum innan
úr svefnherberginu með blað og
blýant, sest við borðið hjá pabba
sinum, starir á ljósið i útvarpinu,
borfir spyrjandi augum á pabba
sinn, og byrjar að krota alveg eins
og hann um leið og maðurinn í
Eondon fer að tala.
ÞETTA ER DÁLÍTIL mynd af
starfi manns sem við hlustum á
á hverjum mor-gni, en þessa
sikemmtilegu smómynd hafið þið
aldrei séð og aldrei heyrt um.
Magnús, næturvörður símans vek
ur Axel Thorsteinsson. Það er
feann sem sest við útvarpstækið
til að taka upp fréttir áður en
feann fer niður í útvarpssal til að
'þylja morgunfréttirnar og það er
sonur hans þriggja ára, sem er að
foyrja, grafalvarlegur eins og pabb
inn, að feta í fótspor hans. Þessi
kiútur er vfst eini fréttaritarinn í
feeiminum, sem er nýbúinn að
sleppa snuðinu!
AXEL THORSTEINSSON er
fimmtugur á morgun, eins og sagt
er frá á öðrum stað í blaðinu.
Hann hefur skrifað meir en flestir
aðrir og stundað fréttamennsku
lengur en flestir aðrir íslenzkir
folaðamenn, en hann hefur líka
samið ellefu bækur og tvtö leikrit
að auki og gefið út tímarit og
keypt jörð og hugsað stanzlaust
um. búskap og jarðrækt. Hann hef
ur líka verið í gamla stríðinu og
kynnst hörmungum þjóðanna sem
lent hafa á vígvölluniun og það
foefur gefið honirni reynslu sem
sett hefur svip á manninn og
markað skoðanir hans á lífinu og
afstöðu hans til þess.
ÉG ÞEKKI engan íslenzkan
blaðamann, sem er eins seigur og
Axel Tlhorsteinsson. Hann getur
unnið viðstöðulaust og hvað sem
á gengur er hann syndandi róleg-
ur, eins og strákarnir segja, vinn-
ur hæg't en markvisst og er svo
mikilvirkur að undrum sætir. Ég
vissi til þess einu sinni, að næst-
um hVer mínúta dagsins var
skipulögð hjá Axél. Aldrei var
hann aðgerðarlaus. Annað hvort
sat hann við skriftir eða hann var
á gangi milli vinnustaðanna eða
heimilis síns og þeirra með þunga
' ritvél í hendinni. Nú' er hann hætt
ur að sjást með ritvélina. Hann
lætur hana bara standa á sínum
stað, en hann er sannarlega ékki
hættur að nota hana. i
RÉTT EFTIR að ég byrjaði að
skrifa þessa pistla mína fyrir um
það bil tíu árum eða meir, hitti
ég Axel Thorsteinsson og hann
sagði við mig: „Þetta er égætt
fiorm. Ég hef oft hugsað um að
byrja á slíkum pistlum, en af sér
stökum óstæðum hefur ekki orðið
af því. Ég óska þér til hamingju
með þá.“ Svo að segja má, að
Axel sé nokkurs konar fyrirrenn
ari minn og uni ég því vel.
MÉR FINNST það einmitt vel
til fallið að pistillinn minn í dag
sé tileinkaðiu: þessum ágæta stétt
arforóður mínum. Við höfum verið
góðir kunningjar í tvo 'áratugi eða
meira, og ég hef grætt ó vinóttu
hans. Ég þekkti hann þó löngu áð
ur en ég sá hann. Ég las fyrstu
smásöguna hans í Eimreiðinni.
Mér þótti undur vænt um hana
og mér leist vel á manninn. And-
litið var svo festulegt og svo var
hann með undurfagran Byron-
flibba og skipti svo fallega hár-
inu. Svona fannst mér að allir rit
höfundar ættu að líta út!
Hannes á horninu.
áikriflaními Alþýðoblaðsins er 4900.
Monfgomenf og Simpson við Siegfriedlfnuna
A mynd þessari sjást þeir Sir Bernard Montgomery, yfirmaður hersveita. bandamanna á j
liorðanverðum vesturvígstöðvunum og William H. Simpson, yfirmaður 9. hers Bandarikja- |
imanna. Benda þeir ií áttina til hinn-ar friægu Siegfriedlínu, sem Þjóðverjar hafa gert sér mest ,
ar vonir um í vörn sinni gegn hersveitum bandamanna úr vestri. Myndin var tekin, þegar i
Montgomery var gestkomandi á þessum slóðum eigi alls fyrir löngu.
Hinn rain'
ÍLEIKRITINU Pétur Gaut-
ur eftir Henrik Ibsen eru
krufndr til mergjar ýmsir van-
kantar á norsku þjóðlífi og
segja miá, að í aðalpersónu
ieikritsins séu sameinaðdr
ýmsdr þedr brestdr, sem höf-
undurdnn kemur auga á meðal
Norðmanna yfirleitt. Samt
sem áður er Pétur Gautur ekki
eingöngu óviðfeldin persóna.
Yfir honum hvilir og mun hvila
þjóðlegur æfintýrablær í norsk-
um skáldskap.
Fyrirmynd Ibsens að Pétri
Gaut var sömuleiðis nokkuð
æfintýralegur maður, og enn í
dag ganga manna á milli frá-
sagnir um hinn raunverulega
Pétur Gaut heima í byggðarlagi
hans í Guðbrandsdal. Það er
mjög trúlegt, ,að frásagnir P.
,Chr. Asbjöpnsens í „Alfasög-
um“ hans, þar sem hann ræðir
m. a. um Pétur Gaut, hafi haft
áhrif á Ibsen, er hann mótaði
persónuna Pétur. Gaut í sam-
nefndui leikriti. Ásbjörnsen
vann að æfintýrum sínum kring
um 1840, og út komu þau á ár-
unum 1845—1848, — en Pét-
ur Gautur (Ibsens) var aðal-
umræðuefnið í bókmenntaheim-
inum kringum 1867.
Hinn raunverulegi Pétur
Gautur var bóndi að Nyðri,-
Hágá í Söderorp á Nord-Fron.
Bærinn liggur hálfrar klukku-
stundar leið frá brautarstöðinni
Vinstra. í hinu ágæta landlýs-
ingariti Ivars Kleivens, „Frons-
bygdin“, sem veitir hvers kyns
upplýsingar um land og þjóð
frá þessum tímum, er frá því
sagt, að mjög erfitt sé að fá
nákvæmar upplýsingar um það,
á hvaða tíma Pétur var uppi
og hvernig ævi hans hefur ver-
ið. En í kirkjugarðinum að
SMerorp er legsteinn með á-
letruninni:
Per Gynt.
Per Olson Hágá
1732 — 1785.
Hvernig Pétur þessi hlaut
Gauts-nafnið, vitum vér ekki.
Fróns-byggð í Noregi
iL eru ennþá til sögur og
mxmnmæli um hina nafn-
kunnu skyttu og veiði-
mann, Per Olson Hágá frá
Södorp, sem hvorki hrædd-
ist umrenninga, huidufólk né
neins konar óvætti. I eftir-
farandi grein segir A. Röed
frá þessum manni, en grein-
in er þýdd úr norska tíma-
ritinu „Fram“.
Gautur getur þýtt „sérkenni-
legur“ og „úrillur“, en eftir
þeim sögnum af Pétri, getur
það varla staðizt. Vel getur
verið, að það sé uppnefni, en
það getur líka verið gamalt
^ettarnafn. Að minnsta kosti var
Gauts-nafnið ekki óþekkt í
byggðarlaginu. Nafn' þetta má
finna í gömlum lénsreikningum
Akerhus-fylkis . fyrir árið 1557
til 1558, har sem nefnt er, að
imaður noifckur að nafni Jonn
Gynnthe“ hafi tekið landareign
að leigu og horgað dal fyrir.
Því miður er ekki getið um naf n
þessarar eignar, en vera má, að
þetta hafi verið Nyrðri-Hágá
eða hluti þeirr-ar jarðar. Jonn
þessi Gynnthe á að hafa verið af
aðalsættum, en enginn veit
með neinni vissu um ættina. Þó
hefur verið sagt, að hún eigi að
hafa flutzt til landsins frá Sví-
þjóð á sínum tíma. Hvort Pétur
Olson Hágá hafi verið af þeirri
ætt, er ekki unnt að upplýsa, en
það er rétt, að hann hafi fæðst
í Söderorp-kirkjusókn. Ivar
Kleiven segir: „Menn hafa
ekkert við annað að styðjast en
sögusagnir í sveitinni, sem
gengið hafa frá manni til manns
og þær eru venjulega nærri
sanni, a. m. k. um svo merka
menn og Pétur Gaut. En menn
vita hvernig þetta fer oft; sum-
ir bæta einhverju við, aðrir
draga eitthvað frá, og að lokum
er ómögulegt að vita upp né
niður í neinu. En hvort heldur
Pétur Hágá hefur verið aðalbor-
inn eða af venjulegum hænda-
ættum, var hann ósvifcinn
fjallabúi, afbragðs skytta, sem'
skaut jafnt bjarndýr og hrein-
dýr. Auk þess var hann fiski-
maður mikill, einfcum var hann
fengsæll við Atna-vatn. Þá var
hann oft við Furuvatn, stund-
um við Ronde-vatn og var á
hreindýraveiðum við Rondane.
Hvort Pétur hefur veitt í Vin-
ster-vötnum, er ekki vitað, en
það er ekki ólíklegt, því þar
var veiðisælt mjög.“
Slíkur fjallabúi sem Pétur
hlaut brátt að fá á sig einhverja
æfintýrahulu, bæði í byggðar-
lagi sínu og í næstu byggðum.
Mörg af afreksverkum hans
hafa sjálfsagt verið skálduð
•inn í sögu hans, löngu eftir að
Pétur sjálfur var kominn undir
græna torfu, og loks hefur saga
hans orðið af æfintýrum, eins
og Astojörnsen heyrði þau um
1840. „Og ekki urðu æfintýrin
lakari við það, að tveir miklir
rithöfundar fjölluðu um þau“,
skrifar byggðasöguhöfundurinn,
sem ritar nokkrar af sögum
þeim, er hann hafði heyrt um
Pétur Hágá.
Pétur var óviðjafnanlegur
skíðamaður. Eitt sinn, á jóla-
dagsmorgni, kom liðsforingi
einn, sem átti heima í Skoe, og
fýsti mjög að fá Pétur til þess
að fara með sér til fjalla, þar
sem hann væri manna kunnug-
astur öllum leiðum þar um slóð-
ír. Liðsforingi þessi mun hafa
verið viðriðinn manndráp og
honum var mikið í mun að kom-
ast sem fyrst yfir til Reyráss,
enda ekki seinna vænna. En
hann var ókunnugur þar um
slóðir og þess vegna reið hon-
um á að fá kunnugan leiðsögu-
mann. Pétur steig á skíðin og
fylgdi liðsforingjanum upp á
báfjallið. Þaðan mátti sjá leið-
ina til Reyráss. Pétur sneri við
Framh. á 6. síðu.