Alþýðublaðið - 04.05.1945, Blaðsíða 5

Föstudagur 4. maí 1945
ALt>YPUBLAPIP
5
Miklar fréttir — Vordagar — Hreyfingin nýja — und
arlegar kvenbuxur — Aðvörun.
MlKIL OG STÓK TÍÐINDI ger
ast nú á hverri klukkustund.
Hitler dauður, Göbbels dauður,
Ribbentrop settur af, Göring
horfinn, Berlín fallin, Hamborg
íýst opin borg, Danmörk og Nor-
egur loksins, að því er virðist, að
losna úr fjötrunum. Friður er að
komast á, og nýr heiður himinn
að opnast okkur á ný. Við fögnum
þessum vordögum, þó að fögnuð-
urinn sé blandinn nokkrum kvíða
um framtíðina, því að enn er andi
yfirdrottnunar ríkjandi víða, enn
eru litlar þjóðir sviftar sjálfsfor-
ræði og hnepptar í fjötra. Ef það
verður látið viðgangast munum við
aftur heyra orrustugný á þessari
öld.
FYRIR MÖRGIJM ÁRUM var
til félagsskapur hér, sem nefndist
„Hreyfingin". í þá daga var okk-
ur andstæðingum ofbeldisins hrint
á götunum, sumir barðir niður,
aðrir svívirtir opinberlega, og þá
var ætt um göturnar í Reykjavík,
og einn af stærstu skólurn borgar-
innar var eins og sjóðandi víti og
æstir unglingar, sem seldu „Árás-
ina“ og ,,íslandið“ óðu um göturn
ar öskrandi. — Það var því engin
furða þó að fól'k rséki upp stór
augu fyrir fáum dögum, er útvarp
ið. las tiikynningar «n fundi og
ræðu'höld í „Hreyfingunni“ í
Hveragerði, — þeim hvildarstað
rithöfunda og uppgjafa embættis-
manna. Menn spurðu sjálfa sig,
hvort nú væri -— við endalok naz-
ismans — verið að lendurvekja
,,Hreyfinguna.“
'EN ÞETTA er miklu saklausara
— og alveg í mínum anda. Nokkr-
ir ágætir, friðsamir og lýðræðis-
elskandi menn í Hveragerði hafa
stofnað nýja ,,Hreyfingu“ og
hygg ég að hún njóti verndar og
stuðnings og forustu vinar míns
Kristmanns. Hún stefnir að því að
útrýma öllu rusli úr þeirri borg
og bera það í illyrmislegan hver
sem þarna vellur og sýður dag og
nótt. Befur undanfarið verið unn-
ið kappsamlega að þessu og mörg
vagnhlöss af rusli eru komin í
hverinn. Slíkar „Hreyfingar“ ætti
að stofna í hverju plássi. Sam-
keppni ætti áð myndast millli stað
anna um hreinlæti og snyrti-
mennsku. Ég er eins mikið með
þessari „Hreyfingu“ og ég var á
móti hinni gömlu.
ÉG SENDI tvo fíleflda karl-
menn í fyrradag í búð við Lauga-
veginfi. til þess að kaupa kven-
buxur. Þeim var neitað um kven-
buxurnar og komu aftur til míri
islegnir og eyðilagðir vegna þess
að erindið hafði mistekist. Þó að
Stalin, kunningi minn, hafi aldrei
haft þá venju að gefa út dagskip-
an um það, sem mistekist ihefur,
Iþá víla ég það ekki fyrir mér og
Skýri þess vegna frá þessu nú. En
hvaða Saga er þetta eiginlega?
iHvað ætlaði ég að gera við kven-
buxur og hvers vegna sendi ég
piltana eftir þeim og hvers vegna
fengu þeir þær ekki keyptar?
/
NÚ SKAL ég ségja ykkur sög-
una af kvembuxunum. — í glugga
búðar nokkurrar voru sérstaklega
frumlegar kvenbuxur sýndar. Þær
voru svartar á litinn. Á annarri
skálminni stóð letrað fögrum
stöfum: „Reykjavík 1945“, en á
ihinni stóð: „Ég elska þig.“ Bux-
urnar kostuðu 30 krónur, og var
elkki horfandi í þær krónur þó að
dýrt væri drottins orðíð. — Eitt-
hvað mun hafa verið selt af bux-
unum, en upp úr hádeginu á mið-
vikudag var hætt að selja þær og
þær teknar úr glugganum.
%
ÞESSAR KVENBUXUR eru
framleiddar hér af íslenzkri konu,
að líkindum ætlast hún til að her-
menn kaupi þetta og s'endi stelp-
um erlendis. Fáar munu þó hafa
lemt í höndum erlendra manna,
því að nokkrum íglendingmn mun
hafa þótt hér um svo merkilegan
minjagrip að ræða um menning-
arástandið á þessu ári, að þeir
hafa viljað eignast 'hann og keypt
hann. Að uninnsta kosti vildi ég
kaupa, er ég heyrði um þessi ó-
sköp. Það ætti að birta nafn fram-
leiðandans og það ætti að auglýsa
kaupmanninn sem seldi. En af
því að svo virðist sem hér sé um
bjálfa að ræða þá er bezt að þegja.
Maður er eitthvað svo góður í sér,
og það er ekki venja að vera að
hirópa upp um. aumingjaskap og
fíflsku ómerkilegs fólks.
EN ÞAÐ VILDI ÉG SEGJA,
að mér finn'st nóg um snýtu-
klútaframleiðslu ýmissa brask-
ara á undanförnum árum; og tel
ég að það sé engin þörf á því að
au^lýsa Sbepnuákap ok'kar öllu
meira. —■ Ég vil því aðvara kven-
buxnaframleiðandann pg 'einnig
þá kaupmenn, sem taka að sér
sölu á framleiðslu, sem er á borð
við þettá.
Hannes á horninu.
Innköllun bóka fer fram 2.—15. maí. Lántak-
endur beðnir að skila sem fyrst.
Bækur mótteknar í útlánssan kl. 1—7 daglega.
Landsbókavörður.
Hreyfillinn fer í gang.

/ Cf’ -
Þessi mynd var tekin um borð í amerísku flu gvélamóðurskipi, þegar flugvél af tegundinni
Vough Corsair var að hefja sig til flugs. Snúningar hreyfilsins hafa náðst óvenjulega vel.
Vopaverfcsmiðjur Krupps í Essen:
lóð oq iárn
Bed að augíýsa í Alþýðublaðinu.
ÞEGAR herir bandamanna
sóttu inn í Rínarhéruðin
miðja vegu milli Nijmegen og
Rörmund, féll þeim í hendur
fyrsta vígið í iðnaðarhveríi
Krupps, — því þarna voru ein-
hverjar stærstu vopnaverksmiðj
ur Evrópu. Næsta takmark
bandamanna voru iðnaðarborg
irnar Duisburg, Rúhort og Ham
born, — en aðeins 20 km.
austar var Essen.
Um leið og Essen féll í hend
ur bandamönnum var endi
bundinn á sögu Kruppverksmiðj
anna, — en sú saga hefur raun
verulega verið saga hinnar
þýzku hernaðarstefnu allt fr’á
dögum Ottós von Bismarcks, er
stofnaði hið þýzka keisaraveldi
fyrir um 70 árurn síðan.
Um 1800 var Essen í raun
og veru sveitaþorp, með á að
gizka 4000 íbúum. Að þýzk-
franska ófriðnum iloknum, 1870
til 1871, var íbúatala Essen
komin upp í 50,000. Og nú, —
eða öllu heldur fyrir nokkrum
vikum síðan, — er íibúatalan
yfir 650,000; en árið 1939 unnu
a. m. k. 120,000 í Kruppsverk-
smiðjunum.
í miðri bor^inni reis verk-
smiðjuhverfi Krupps. Verk-
smiðjur þessar voru bæði fúll-
komnar og fjölbreyttar, og fram
leiddu fyrst og fremst vopn.
SMpasmíðastöð í ÍZ iel, er
einnig var í eigu Krupps, smíð-
aði fyrsta kafbátinn 10 árum
fyrir fyrri heimstyrjöldina.
Brátt eignaðist Krupps Ihluti
í stærstu járn- og. stálverksmiðj
unum í Efri-Slésíu (sem Rússar
hafa nú tekið). Auk bess hafði
hann ítök í ýmsum öðrum verk
smiðjum og iðnaðarstöðvum, til
dæmis í Austurríki, auk náma
og iðjuvera á Sþáni og skipa-
smíðastöðva 1 Hollandi. Með
klækjabrögðum hafði fyrirtæk
ið náð sambandi við hergagna-
verksmiðjur í Svtíþjóð og árið
1939 höfðu stjórnendur Krupps
verksmiðjanna sendiboða og
njósnara svó að segja í hverri
hergagnaverksmiðju og iðju-
veri um heim allan. Sumsstað-
ar voru menn þessir# opinberir
sölufulltrúar fyrir Kruppsverk
smiðjurnar og fengu að vita um
hernaðarleg leyndarmál ann-
KEIN sú sem hér birtist,
er um hinar þekktu
Kruppsversmiðjur í Þýzka
landi, sem eru einhverjar
stærstu vopnaversmiðjur álf
unnar, en eru nú gjöreyðilagð
ar. Greinin er þýdd úr norska
tímaritinu „Fram“ og hirtist
seinni hluti hennar í blaðinu
á morgun.
arra ríkja með lítilli fyrirhöfn,
bæði hvað snerti landher og
flota.
m
í úthverfi Essen, á fögrum
stað, sem bar hátt yfir reykinn
og sótið frá verksmiðjunum,
'höfðu verksmiðjustjórnarinar
skrifstofur sínar. Þar voru á-
kvarðanir teknar og áætlanir
gerðar, — áætlanir, sem áttu
eftir að leiða böl og ógæfu yf-
ir milljónir manna, — en sem
óðfluga juku auðæfi Krupps og
fjolskyldu hans.
Kruppsverksmdðjurnar voru
ekki fyrst og fremst venjulegt
fyrirtæki, voldugt og fullkom-
ið. heldur ein'kum og eér í lagi
,,'þjóðleg istofnun,“ svó notuð
séu orð Vilhjálms I. Þýzkalands
keisara.
í fyrraveiur, mitt í umróti og
vafátri styrjaldarinnar, gaf
Hitler sér tíma til' að lýsa yfir
því, að Kruppsverksmiðjurnar
skyldu alltaf verða í eigu
Kruppsættarinnar, en 1 áður
höfðu þær verið ríkiseign. Svo
var um hnútana búið, að þessi
ákvörðun þyrfti ekki að hagg-
ast. Verksmiðjurnar ættu æfin
lega að vera undir stjórn og í
eigu Krupps-ættarinnar en
engra annarra, — en ef svo i'lla
skyldi til takast, að Kruþpsætt
in dæi út, væri nýi eigandinn
skyldugur til að taka upp ætt-
arnaifnið Krupp. Um leið og
Hitler tók þessa sérstæðu á-
kvörðun, gaf hann f j ármálaráðu
neytinu 'þá fyrirskipun, að
Kruppsverksmiðjurnar skyldu
j ekki borga,nein opinber útgjöHd
1 undir neinum kringumstæðum.
Sögu Krupps má rekja aftur
til Napóleons-tímaibilsins, þegar
England var fremst í stáliðnað
inum. Einstaka iðnstöðvar í
Vestur-Þýzkalandi gerðu þá til
raunir með framleiðslu not-
hæfs steypustáls. Einn þeirra
manna, sem þessar tilraunir
gerði, var Friedrich Krupp, en
hann var kaupmannssonur frá
Essen. Heppnin fylgdi ekki til-
raunum hans, og er hann féll
frá, voru samstarfsmenn hans
gjaldþrota. Fjölskylda hans var
þó ekki á nástrái, því í eigu
settarinnar voru gömul óðul,
sem forfeðurnir höfðu eignazt
fyrir liítinn pening einhvern
t'ímá á 16. öld, þegar farsóttir
gengu um landið og jarðeignir
féllu í verði.
Þegar Alfreð Krupp tók við
starfi föður s'íns, var útlitið ekki
gott, — tækin til smíðanna lítil
sem engin og engum kunnáttu-
manni* til að dreifa. Árið 1839
tókst honum þó að komast til
Englands til náms.
En ihann skorti tilfinnanlega
fjármagn og átta sinnum sótti
'hann um styrk til prússnesku
stjórnarinnar en jafnan neitað
um hann. — Fyrirtæki tóans
'hafði nefnilega ekki ennþá haf
ið smiíði á vopnum.
Alfreð Krupp steig fyrsta
skrefið tii vinfengis við stjórn-
málamennina, er hann gat feng
ið Vilhjálm krónprins til þess
að heimsækja verksmiðjurnar
í Essen. Það var árið 1859. Þá
hafði Krupp gert tilraunir með
smíði á fallbyssum. Og krón-
prinsinum ieizt einkar vel á
iþær tilraunir og kvað upp úr
um það, að starf Krupps hefði
alþjóðar þýðingu, Fyrir rlkisins
'hönd gerði hann pöntun á 300
fallbyssum.
*
Já, — upp frá þessú urðu
Kruppsverksmiðjurnar sá aðili
í þjóðfélaginu, er einna mest
þótti um vert. Árið 1862, er
nokkrir fyrirmenn í Essen
sendu skjal til Vilhjálms kon-
ungs þess efnis, að þeim liíkaði
etkki athæfi Bistmarcks, er færi
sínu fram án samþvkkis ríkis-
þingsins, vantaði nafn eins á-
'hrifamannsins á piaggið. Það
Framh. á 6. síöu.