Alþýðublaðið - 06.05.1945, Síða 5

'Sunnudagtn• 6. maí 1045
ALÞYÐUBLABfe
Hlusíað á ræðu frá Kaupmannahöfn — Danmörk fagn-
ar í hátíðaskruða sumri og friði — Getum við íslend-
ingar gert okkur fulla grein fyrir tilfinningum þeirra
þjóða, sem nú eru að leysast úr ánauð? — Kemur gamli
heimurinn aftur? — Það, sem við höfum lært. — Hve
nær hverfa litlu höftin hérna?
LANDIÐ stendur í skrúffa og
sundin eru blá. Þjóff vor er
altekin innilegum fögmuffi. Vér
liöfum öfflazt frelsiff eftir fimm
Jiungbær ár. Oss býr ekki hatur
í brjósti, heldur gleffi og þakkar-
gjörff. Réttlætiff verffur aff fram
kvæma gegn þeim, seni svikiff hafa
þjóff sína á þungbærum stundum,
en enginn má taka í eigin hendur
framkvæmd þess. Dómstólar vorir
verða aff fjalla um málin. Hér er
réttarríki.“
ÉG SAT við útvarpstækið mitt
snemma í gærmorgun og lilustaði
á forsætisráðiherra Danmerkur,
jjaffnaðarmanninn Búhl, tala til
þjóðar sinnar og hann mælti þessi
orð. Áður hafði konungurinn tal-
aðj en ég tapaði af ræðu hans. Hér
var um að ræða endurvarp frá
Helsingsfors. Forsætisráherrann
sendi kveðjur til allra Norður-
landaþjóðanna og um ísland sagði
hann: ,,Vér sendum íslandi inni-
legustu kveðjur á þessari stundu
•og fögnum því að geta aftur haf-
ið bróðurlegt samstarf við íslenzku
þjóðina."
ÞETTA VAR virðuleg ræða,
þrungin alvöru og fögnuði yfir
unnu frelsi og aldrei hefur mér
þótt þjóðsöngur Dana: „Det er et
yndigt Land“ jafn fagur og er hann
var ísunginn á eftir þessari ræðu.
Það er gleði í Danmörku í dag,
og íslendingar fagna árieiðanlega
Dönum. Danmörk frjáls í dag og
Noregur á rnorgun. Loksins rann
frelsisstundin upp yfir þessar
miklu frelsisþjóöir. Ég er hrædd-
ur um að við fslendingar getum
ekki til fulls ímyndað okkur fögn
uð þjóðanna nú. er friðurinn kem
ur. Svo ólíkt hefur hlutskiptið
verið þessi styrjaldarár.
LENGI HEFUR verið beðið eft-
.ir því hér, að samfcandið við Norð
urlönd aftur. Eins get ég ímyndað
mér, að íslendingar, sem dvelja í
Danmörku hafi beðið þeirrar stund
ar með óþreyju. Búast má við því
að skeytasamband við Danmiörku
geti opnazt . næstu daga og að
póstur geti farið milli Danmerkur
og Englands þá og þegar. Verður
fróðlegt að sjá dönsk og norsk
blöð eftir hernámið, nú þegar
löndin eru að verða frjáls.
MÉR ER SAGT, að hundruð
manna hér bíði eftix því að geta
fengið far til Norðurlanda. En erf-
itt mun verða um samgöngurnar
vegna skipaleysis. Er eftir áð vita,
ih(vierníg Eimskipaféiagið ^etutr
tekið upp samgöngúrnar við Dan-
mörku og hvort hægt verður að
komast með flugvélum fljótlega,
en gera yiá ráð fyrir að margir
muni ferðast milli landanna á þaim
hátt innan skamms. e
DAGANA, sem styrjöldin var að
hefjast sagði einn af fyrirlesurum
útvarpsins, að sá heimur, sem ver-
ið hefði, myndi aldrei koma aftur.
Það má vel vera, en samt mun
margt færast í samt horf og' áður
var; að minnsta kosti hér á landi
og það mun gieðja okkur. Hins veg
ar er þess að vænta, að á þessum
árum höíum við lært margt og að
þeir lærdémar komi okkur að
gagni eftir stríðið. Fyrst og fremast
verður að stefna að því, að aldrei
framar komi annað eins atvinnu-
leysi og var fyrir stríðið.\
EN NÚ FÖRUM VIÐ að spyrja
herstjórnina: Hvenær hverfa öll
höft? Hvenær megum við fara að
tala opinskátt um veðrið? Hvenær
verður hætt að skoða skeyti, sem
fara til útlanda? Hvenær rnega
sjómennirnir fara að nota talstöðv
arnar? Við væntum þess að allar
hömlur verði afnumdar nu þegar.
EÉki má friðurinn koma seiriha
hingað en til þeirra þjóða, sem
raunverulega hafa staðið í styrj-
"öid.
Hannes á horninu.
skemntilegasiar sðgur
féi þér í
SímiS i 498© ©g gerist áskrifandi.
NÝKOMBE) mikið úrval af
’ I ' - \' ' ' . ' .. " \ ", V ■ . % Í
fvöföldum kápwn
á börn og fullorðna. Einnig yfirstærðir.
H. TOFT.
Skólavörðustíg 5. — Sími 1035.
Bandaríkjamenn í Köln
Mynd þessi var tekin, er fyrsti her Bandarík jamanna sótti inn í Köln. Sýnir hún hermenn
og vélahergögn í einu hliðarstræti hennar skömmu éður en atlagan að miðborginni var haf-
in. "'Bandaríkjamenn hertóku Köln sjötta mar.i síðast lilðinn.
I FYRRIHLUTA aprílmánað-
* ar ferðaðist ég allmikið um
Þýzkaland, einkum þann hluta,
sem þriðji herinn hefur á valdi
sínu: Wiesbaden, Frankfurt,
Weimar, Jena og víðar. Eftir
öllum þjóðvegum aka langar
raðir flutningabifreiða flótta-
hersins, — flugvélagnýr í öll-
um átlum, skriðdrekar æðandi
eflir vegum og vegleysum með
skerandi hávaða. .En þegar hin
risavöxnu flutningatæki höfðu
ekið .framhjá, rniátti heyra ann-
að hljóð lægra; — það var fóta
tak þeirra, sem gangandi voru,
— Tranip klossanna á stein-
'steyptri brautinni. Flutninga-
tiékin aka fram hjá meðan fólk-
ið — hinir undirokuðu — verð-
ur að ganga eftir veginum teym
andi aleigu sína á einhverju lé-
legu flutningatæki.
Þjóðverjar eiga nægan fatn-
að, hafa sæmilega heilsu og eiga
við betri kjör að búa en nokkur
önnur bjóð, sem ég hefi séð ó
styrjaldarsvæðinu 1 Evrópu. í
stærri borgum er fjöldi ungra
manna á herskyldualdri borg-
araklæddir. í sveitinni er lítið
um hesta; — kúnum er beitt
fyrir plóginn; —, því ekki þýðir
að beita þeitti hestum fyrir
hann, er sáluðust í herförunum
til Rússlands eða í Normandí.
Gamalmennin, •— konur og
karlar, vinna að landbúnaðin-
um. Bórgirnar í Þýzkalandi
minna mann á skemmdirnar í
Coventry og Plymouth, enda
þótt þær tvær borgir séu ekkert
skemmdar samanborið við þær,
sem verst hafa orðið úti í loft-
árásunum á Þýzkaland. Og rúst
ir eftir loftárósir eru alltaf lík-
ar bver annarri.
❖
En það er ekki tími til þess
hér að ræða um það, sem sést
á yfirborðinu í Þýzkalandi. Aft-
ur á móti ætla ég að skrifa hér
dálítið um það sem fyrir augu
mín bar fimmtudaginn 12. apríl
síðastliðinn. Það var í Buchen-
wald. Buchenwald stendur á
Jágri hæð skammt frá Weimar.
Þar eru einhverjar stærstu
: I
! O FTIRFARANDI GREIN
| er upphaflega útvarps-
fyrirlestur fluttur í brezka
| útvarpið af Edward R Murr-
ow fréttaritara. Gefur höf-
' undur hér lýsingu á einu af
! fangelsum nazistanna, hin-
um miklu fangabúðum í
Buchenwald skammt frá
Weimar. Óhætt mun að full-
yrða, að þetta sé ágætt dæmi
um fangameðferð nazistanna
eins og hún yfirleitt hefur
verið allt frá byrjun.
fangabúðir í Þýzkalandi. Er við
ókum þangað, sáum við hvar
á að gizka hundrað menn, borg-
araklæddir og með rifla í hönd
um, gengu í óskipulegri hala-
róxu yfir akurlpndið þar
skammt frá. Við námum staðar
til jþess að grennslast nénar eft-
því. hvað uitt væri að vera. Okk
ur var sagt, -að nokkrir fang-
anna hefðu handtekið tvo eða
'prjá stormsveitarmenni. og ætl-
uðu að skjóta þá. Svo ókum við
áfram og komvim brátt að aðal-
hliðinu. Fangarnir hópuðust út
að vírgirðingunni er við geng-
mn inn.
Þár sem ég stóð þyrptist .að
mér hópur manna, og lagði
að mér hinn mes'ta ádaun af
þeim. Þeir voru klæddir tötrum
einum og leifum af einkennis-
búningum. Margir þeirra þáru ,
það með sér, að þeir voru dauð- |
vointa. en allir brostu þeir út und j
ir eyru yfír komu okkar. Mér '
varð litið yfir fangahópinn og
ríðan út á kornakra Þjóðverj-
anna, þar sem þeir þýzku
höfðu sæmilega í sig og á. Þjóð-
verji nokkur, Fritz Kersheiittier,
kom til mán og sagði: „Mætti
ég ekki fylgja yður um fanga-
búðirnar. Eg hefi verið hér í
tiu ár“. Englendingur einn sem
heyrði þetta, sagði:
„Ég ibi.ð yður afsökunar, — en
mig langar til að spyrja um,
hvenær þið komið hingað fyrir
alvöru?“ Ég sagði „bráðlega“
og bað um leyfi til ,þess að sjá
húsakynnin. Þarna kom ég í
bragga, þar sem Tékkóslóvakar
voru hafðir í haldi'. Er ég kom
þar inn, þyrptust fangarnir um
hverfils mig og reyndtu að bera
mig á gullstóli. En méttur
þeirra var lítill. Marg'ir gátu
ekki reist sig utpp úr fletunum,
.sem þeir lágu í. Mér var sagt,
að í skála þessum hefðu eitt
sinn verið geymd áttatíu hross.
Nú voru þarna tólf hundruð
fangar, fjárir í hverju rúmi. Ö
þefurinn var meiri en með orð-
um verði lýst.
Er ég var kominn inn í miðj
an skálann, kom maður til mín
og sagði: „Þú manst eftir mér,
— ég er Peter Zenkel, — áður
borgarstjóri í Prag.“
Ég mundi efftir Beter Zenkel,
— en ég þekkti hann ekki eins
og hann va^ nú orðinn. Hann
spurði mig um Benes og Jan
Masaryk. Ég spurði hann,
hversu margir menn hefðu dóið
þarna síðastliðinn mánuð. Þeir
kölluðu á lækninn og ég
spurði hann nánar. Hann hafði
litla svarta bók, þar sem nöfn
hinna látnu voru skráð, — ekk-
ert annað. Ekkert var skriíað
um það, hverra manna þeir
voru, — hvað þeir hefðu gert,
—- eða hvers þeir hefðu óskað.
Ég taldi nöfnin. Þau voru alls
zvö hundruð fjörutíu og tvö.
Tvö hundruð fjörutíu og tveir
létust á einum mánuðý af tólf
hundruð manna hópi. Ég gekk
eftir endilöngum skálanum og
lófaklappið kvað við frá þeim,
sem voru of veikir til þess að
standa á fætur. Þetta var eins
og láfaklapip smábama, svo
veiklulegt voru þau. Nafn lækn
isíns var Paul Heller. Hann
hafði verið þarna síðan 1918.
*
í því sem ég gekk út úr hús-
inu gaf einn fanginn upp önd-
ina. Allt það, sem ég sá á þess
um aumlega stað, er á þann
Framh. á 6. sfStt,