Alþýðublaðið - 06.05.1945, Side 6

Það eru Svíarnir Gunder Hágg og Haakon Lidman, sem komu
til New York í febrúarmánuði til þess að taka þátt í hlaupa-
keppná vestan. hafs.
FangaMmar f Buchenwaf
Framh. af. 5. síðu
veg, að ég veigra xjiév við að
skrifa það niður.
í öðrum hluta fangelsins, er ég
kom inn í, voru börn, þau skiptu
hundruðum og mörg þeirra
voru innan við sex ára aldur.
Eitt þeirra bretti upp ermi sína
og sýndi mér númer. sitt. Það
var tatóverað á handlegg þess.
— B 6030.---------Mörg önnur
sýndu mér númerin, sem þau
báru, og munu bera svo lengi
sem þau lifa. Aldraður maður,
sem stóð við hlið mína, mælti:
,Bömin, — það eru óvinir vald
hafanna.“ í gegnum þunnar og
nærskornar skyrtur sumra barn
anna mátti telja í þeim rifin.
Gamli maðurinn sagði: „Ég er
Charles Richer prófessor frá
Sorfbonne.“ Börnin tóku í hönd
mína og horfðu á mig.
Ég gekk út í garðinn. Menn
komu til mín og töluðu við mig,
—- prófessorar frá Póllandi,
doktorar úr Vínarborg, —
menn úr flestum löndum Ev-
rópu, — jafnvel frá Ameríku.
*
Ég kom við í spítalanum. Þar
var allt troðfullt. Læknirinn
sagði mér, að 200 manns hefðu
iátizt daginn áður. Ég spurði um
dánarorsakir. Hann yppti öxl
um og sagði: „Berklar, — hung-
ur, — þreyta, — og margir
þeirra óska alls ekki eftir því
að lifa. Þetta er allt saman
rajög erfitt viðureignar.“ Dr.
Heller lyfti brekáninu otfan af
einum manninum og sýndi mér,
hfversu 'bólgnir fætur h-ans voru.
Maðurinn var látinn. Flestir
sjúklingarnir voru svo aðfram-
komnir, að þeir gátu hvorki
hreyft legg né hð. Er óg gekk
út úr sjúkrahúsinu, óskaði ég
þess, að ég ætti nóga peninga
til þess að hjálpa þeim, er
minnst voru veikir, til þess ao
komast heim. Richer; prófessor
frá Sarborne, sagði: „Væri ég
þér, mundi ég bgfa gát á vösum
mínum og farangri. Það 'eru
nefnilega til þjófar hér eins og
annarsistaðar.“
Lítill maður kom til mín og
sagði: „Má ég koma viö leður-
töskuna yðar? — Einu sinni
stundiaði ég leðuriðju. Það var
í Vín.'En sú tíð er úti.“
Annar sagði: „Ég heiti Walt-
her Rocder. Fyrir mörgum ár-
am síðan bjó ég í Jolitte. Fór
í ferð til Þýzkalands og varð
hér innligsa."
Þama var í fangelsinu þýzk-
ur kommúnisti, er verið hafði í
haldi í Budhenwald í míu ár
samfleytt. Hann var með mynd
af dót^ur sinni, sem var í Ham-
borg, og sem hann hafði ekki
séð í tólf ár. Ef ég færi til Ham-
borgar, myndi ég þá ekki heim-
sækja hana fyrir sig? — spurði
hann. Hann sýndi mér hinn dag
lega mgtarskammt: Brauðsneið,
brún, hörð og þykk, ofan á
henni þykkt margarínlag, —
eins þykkt eins og þrjár vænar
ostsneiðar. Á þessu, og örlitl-
um, seigum kjötbita, átti hver
og einn að nærast í heilan sólar
hring. Á veggnum hjiá honum
var sjókort. A það voru merkt-
ar rauðar rákir hlið við hlið,
og ságði hann, að hver þeirra
merkti tug manns, er látizt
hefðu í fangelsisdeildinni, sem
hann var í. Rákirnar voru ótelj
andi margar.
*
Ég gekk út í garðinn aftur og
ræddi við fangana og gekk með
þeim um garðinn og fangelsið.
Læknarnir tveir, Frakkinn og
Tékkóslóvakinn, sögðu mér, að
um sex þúsundir hefðu látizt í
fangelsinu í marz-mánuði síð-
astliðnum. Kersheimer, þýzki
kommúnistinn, sagði mér, að
þegar Pólverjar komu til fang-
elsisins árið 1939 í vetrarkuld-
anum svo að segja fatalausir,
hefðu 900 þeirra látizt á degi
hverjum. Nokkrir þeirra, er ég
Ir um fangameðferðina í öðrum
þýzkum fangelsum og sögðu
mér að meðferðin í Buehenwald
væri hvergi nærri eins ómann
úöleg eins og sumsstaðar ann-
arsstaðar í fangelsum nazista.
Dr. Heller og Tékkóslóvak-
:nn spurou mig, hvort ég vildi
siá líkbrennsluoínana. Þeir
sögðu mér, að undanfarn^t daga
hefði verið svo mikill "asi á
Þjóðverjum, að þeir hefðu ekki
gefið sér tíma til að brenna alla
þá sem cjóu, heldur hefði Iíkun-
um verið hent í gryfju eina
skammt frá fangelsinu. Prófess
or Richer spurði, hvort ég vildi
sjá bakgarð fangelsisins og játti
ég því. Hánn bað börnáln að
vera eftir. Er við gengum eftir
aðalgarði fangelsins vedtti ég
því eftirtekt, að fótaúíbúnaður
prófessorsins var harla lélegur,
— gát á vinstra skósóla, en táin
fram úr hægri skónum. Pró-
fessorinn sá, að ég rak augun í
þeíta,og sagði: „Ég veit, að ég
er ekki otf vel til fara, — en
hvað igetuí maður gert?“
Á þessu augnabliki kom
Frakki þarna að og sagði okkur,
ALÞYOUBLADIQ
Suiúiudágur 6. maí 1S45
Greinargerð landbúnaðarráðuneytisins:
K
VEGNA blaðaummæla um
verðuppbætur úr ríkissjóði
á mjólk af framleiðslu ársins
1944, sem mjólkurbúin á verð-
jöfnunarsvæði Reykjavíkur og
Hafnarfjarðar hafa tekið á móti,
vill landbúnaðarráðuneytið gera
eftirfarandi grein fyrir þessu
máli.
Með bréfi, dags. 19. marz þ.
á., skýrir Mjólkursamsalan ráðu
neytinu frá því, að samlkvæant
endurskoðuðum reikningum
Mjólkurbús Flóamanna, Mjólk
ursamlags Borgfirðinga, Mjólk
urbús .Hatfnarfjarðar, Mjólkur-
samsölunnar og Mjólkurstöðv-
arinnar í Reykjavík, vanti kr.
1.214.252.31 til þess ,að hægt
verði að greiða mjólkurfram-
leiðendum kr. 1.23 pr. lítrá, sem
meðalverð fyrir mjólkurfram-
leiðslu árið 1944. .
Jafnframt er skýrt frá því, að
Mjólkurbúi Flóamanna . og
Mjólkursamlagi Borgfirðinga
hafi báðum verið reiknað 1%
af viðskiptaveltu sem varasjóðs
tillag. f byggingarsjóð Mjólk-
ursamsölunnar hafi verið reikn
aðar brúttótekjurnar atf sölu
brauða o>g annarra vara
en mjólkurafurða svo og tekjur
af flöskugjaldi. Þá hafi byging-
arsjóðnum einnig verið reiknað
ir 3 aurar af hverjum innvegn
um mjólkurlítra á verðjöfnun-
arsvæðinu.
Framangreindir liðir nema
þessum upphæðum
Varasjóðstiílag Flóabúsins
Varasjóðstillag Mjólikursamlags
Tekjur af brauðasölu o. fl.
Tekjur af flöskugjaldi
Byggingarsjóðsgjaldið 3 aurar
bús Flóamanna og Mjólkursam
lags Borgfirðinga yrði í því sam
bandi, sem hér um ræðir, talið
til reksturskostnaðar. Vara-
sjóðsgjaldið er framlag þeirra,
sem í samvinnufélögunum eru,
til félagsskaparins og miðast
við viðskipti þeirra. Enda þótt
mjólkurframleiðendur fái ekki
útborgað gjaldið, þá er það
sameign iþeirra sem að sjálf
sögðu foætir aðstöðu framleið
enda til búreksturs og kemur
þeim þannig að fullum notum.
Kæmi það gleggst fram ef grípa
þyrfti til einhvers f jár til þess
að greiða tap sem mjólkurbú-
in yrðu fyrir. Þá yrði varasjóð-
urinn notaður í því skyni áður
en krafizt yrði persónulegra
framlaga mjólkurframleiðenda.
Þetta er og i samræmi við það
sem tiðkast í öllum félögum,
sem safna varasjóði. Ráðuneyt
ið taldi þvi þessi framlög verða
að teljast greiðsla til framleið-
endanna. í þessu samfoandi ber
þess að gæta, að hinum mjólk-
urbúumim var ekki reiknað
þetta varasjóðsgjald og við það
hetfði síkapazt fullkomið ósam
ræmi milli mjólkubúanna.
2. Sala brauða og annarra
vara en mjólikur og mjólkuraf
urða í mjólkurbúðunum er svo
nátengt mjólkursölunni, að um
það má að sjáltfsögðu deila,
hvort tekjur af þessari starfsemi
verði skoðaðar sem tekjur
Mjólkursamlsölunnar sem beri
kr. 157,722,41
Borgtfirðinga kr. 44,553,22
Samtals kr. 202,275,63
kr. 322,780,08
kr. 29,976,13
Samtals kr. 352,756,21
hverjum litra kr. 521.743,86
Með bréfi landbúnaðarráðu-
neytisins, dags. 9. þ. m. til
Mjólkursanosölunnar gerði ráðú
neytið grein fyrir afstöðu sinni
til fyrrgreindra þriggja atriða.
1. Ráðuneytið gat ekki fallizt
á að varasjóðsgjald Mjólkúr-
að nú væru borgararnir búnir
að sálga stormsveitarmönnun-
um og taka aðra til fanga.
Svo komum við inn í bakgarð
inn. Hann var umluktur ótta
feta háum múrvegg. Það sem
við augum blasti var hrúga af
líkum.
Líkin voru skinin og hvít.
Sum voru meidd, enda þótt öll
væru þau svo holdlítil, að lítið
hold var til að meiðast. Mörg
höfðu fengið kúlu gegn um höf-
uðið, — en lítið blætt úr skot-
sá 'unum. Öll voru líkin nakin
nema tvö. Ég reyndi að kasta
tölu á þau og komst að þeirri
niðurstoðu, að þarna væru ~að
minnsta kosti fimm hundruð
lík, sem Þjóðverjar höfðu kast-
að í eina bendu áður en þeir
héldu á brott af staðnum.
Sömuleiðis var fimmtíu lík-
um staflað á vagn, sem stóð
undir einum múrveggnum. Þau
báru öll rrfeð sér, að um hung-
urdauða hafði verið að ræða.
Annars hafði fjöldinn allur af
föngunum í Buchenwald verið
myrtur af nazistunum. Það
mun seint verða vitað, hversu
margir hafa látizt á þessum
hroðalega stað undanfarin 12
að koma til útfhlutunar sem út-
borgað mjólkurverð. í þessu
efni tók ráðuneytið þá afstöðu
að þessar tekjur kæmu ekki til
frádráttar af mjólkurverðinu
til framleiðenda. Hins vegar
voru 25 000 kr, dregnar frá téð
ár. Þennan. dag var mér sagt,
að 2Q,000 fangar væru í þessu
fangelsi; — venjulega hafa ver-
ið þarna til fanga um 60.000. —
Hvar voru hinir allir niður-
komnir?
*
41 ^
Er ég var að yfirgefa fangels
ið kom Frakki nokkur til mín
og ávarpaði mig: „Þú ætlar þér
víst að skrifa um fangelsið, —
er ekki svo? — Til þess þyrftir
þú að hafa verið hér a. m. k.
tvö ár. -— Og værir þú foúinn
að dvelja hér svo lengi, myndir
þú ekki vilja skrifa um það.“
Ég legg drengskaparorð mitt
að veði fyrir því, að ég hefi
sagt rétt frá því, sem ég sá í
Buchenwald. Og þó hefi ég ekki
sagt fró nema örlitluim
hluta af því. Til þess að lýsa
fiestu því, sem ég sá þar, skort-
ir mig orð. í styrjöldum er tala
hinna föllnu hræðilega há, —
en tala þeirra, sem eru svo að
segja lifandi dauðir, — og það
í ^inu fangelsi .... Og sveitin
uiíihverfis blómleg og íbúar
hennar að flestu leyti b’jarg-
álna og vel það, þrátt fyrir
styrjöldina ........ Sltkur er
nazisminn.
um tekjum af brauðasölu o. fl.
sem er hlutfallslegur kostnað-
ur við notkun umbúðapappírs
og pappírspoka. Að öðru leyti
tók brauðasalan ekki þátt í
reksturskostnaði mjólkurbúð-
anna.
3. Mjólkurframleiðendur eiga
mjólkurstöð þá, sem nú er ver-
ið að reisa dg verða að sjálf-
sögðu að standa straum af bygg
ingarkostnaði hennar að öðru
leyti en þvtf, að tfé er veitt til
stöðvarinnar úr rikissjóði sam
kvæmt heimild i fjárlögum.
Það kom bvi ékki til mála, enda
algjörlega óheimilt að lögum,
að rikis£ióður greiddi auk þess
til byggingarsjóðsins 3 aura af
hverjum innvegnum mjólkur-
litra á verðjöfnunarsvæðinu.
Landbúnaðarráðuneytið, 30.
apríl 1945.
Frih. af 3. síðu.
Má hver sjlá’, hve frambæri.
letg þessi álstæða er, aðminnsta
kosti hefir vesturveldun
um ekíki dottið í hug, að
vetgna „íherriaðarleyndar“
mætti ekki leyfa rúsisneskum
blaðamönnum bandiamönnum
sínum að ferðalst um vestur
vígstövamar eða Ítaiíu.
Sum ,_lönd Evrópu eru
„Mtuð lönd“, lotkuð tfyrir
iþeim, sem ekki hatfa tekið
hina „isönnu trú“ og kotmm
úniistum befir jþótt vænlegra
að miðla heiminum fréttum
úr penna blaðamanna á borð
ivið hinn ,,smekklega“ Eja
Erenburg, en að blaðamenn
Breta og Bandaríkjanna
fengju sjállfir að atfla sér
frétta á staðnum. Það er ekki
hæigt, vegna „hernaðarleynd
ar“. En sá grunur leikur á,
að leynd sú, er hér er á höfð,
sé atf öðrum rótum runnin
en hernaði, í venjulegri merik
ingu þess orðs.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN
Framhald af 4 siðu.
Norðurlönd og vona, að hörm-
ungar þær, sem dunið hafa yfir
hinar norrænu bræðraþjóðir
•okkar á liðnum árum muni
aldrei endurlaka sig.
&sf|lýsingar,
«em birtast ©iga i
AlþýðubiaðinK,
verða að veysn
komnar ti! Aíisrlýa'.
inflraskri£stof?Kin»,r
í Alþýðithúsin’U,
H /erfisgötu)
ffyrir ki. 7 aS kvöidi