Alþýðublaðið - 27.06.1945, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 27. júní 1945
ALÞWUBLABtÐ
Skólasf jórar héraðs- og gagn-
fræðaskóla vilja frjálsa úfgáfu
námsbóka
Þeir sátu á fundi í Reykjavík 11. til 13. júní.
Sljórnmálaævi Winslon Churchills
Nýjasta myndin al Churchili
"TJ AGANA 11. — 13. JÚLÍ
var haldinn f undur skóla
stjóra héraðs- og gagnfræða
skóía á íslandi. Átti fræðslu
málastjóri frumkvæði að
fundi þessum og áfcvað fund
arefnið sem var: Frv. skó'la-
mál'anefndar um gagnfræða-
stigið, lauamál, námsbækur,
og ýmis mál.
Fundinn sátu fræðslumála-
stjóri, skrifstofustjóri fræðslu-
málastjóra og allir skólastjórar,
er boðaðir höfðu verið, nema
einn, er ekki gat komið því við
að sækja fundinn.
Fræðslumálastjóri setti fund-
inn og lagði fyrir dagskrá hans.
Fundarstjórar voru kjörnir
Bjarni Bjarnason, skólastjóri,
Laugarvatni, og Þorsteinn M.
Jónisson, skólastjóri, Akur-
eyri. Ritarar fundarins voi’u
skólastjórarnir Benedikt Tóm-
asson, Hafnarfirði og Guð-
mundiur Gísláson, Reykjum.
Fruimmælandi var Ingimar
Jónsson, skólastjóri, Reykja-
vík, sem gerði grein fyrir frv.
skólamiálanefndar um gagn-
fræðanám. Fundir hófust að
jafnaði kl. 1 30—2 e. h. Var
gefið fundarhlé kl. 4—5 og
stóðu fundir síðan fram til kl.
7—8 að kvöldi.
Á morgnana stönfuðu nefndir.
Öll þau má'l, sem fundurinn
átti að hafa til meðferðar voru
tekin rækilega til umræðu og
íhugunar og síðasta daginn
samþykktar ýmsar tillögur ým-
íst til milliþinganefndar í
skólamálum eða fræðslumála-
stjórnarinnar.
Þessar voru hel'ztar:
I. Fundur héraös- og gagn-
(fræðaskólastjóra beinir þeim
tHmælum til milliþinganefnd-
ar í skólamálum, að hún geri
það að tillögu sinni, að mennta-
skóli verði stofnaður í sveit
hið tfyrsta tiíl þess að auðvelda
æskumönnum • sveitanna
menntaskólanám.
II. Fundurinn telur, að út-
gáfa kennslubóka eigi að vera
frjíáls og öllum heimil, því að
þann veg verði bezt tryggð
eðlileg þróun í vali og útgáfu
ná'misbóka, enda verði fræðslu-
málastjóri jafnan á verði um.
að ekki skorti nauðsynlegar
kenHsIubækur. Þá telgr fund-
urinn rétt, að nemendur kaupi
og eigi þær bækur,. er ‘þeir
nota við nám. Einnig lítar
hann svo á, að æskilegast sé,
að fræðslumélastjóri annist út-
vegun erlendra kennslutækja
og kennslubóka.
III. Um 39. ' gr. frv. Setja
mætti skýrari ákvæði um það,
•að ýmis störf kennara, önnur
cr: bein kennslustörf, megi
celjast með í starfsmiánaða-
fjölda hans og geti því lengt
hann.
IV. Um 44. gr. frv. Rétt væri
að fella niður ákvæði um það,
að kennarar dæmi um úrlausn-
ir hveir í sinni grein við lands-
próf. Skulu öll ákvæði um
framkvæmd prófa vera í
reglugerð.
V. Um 56. gr. frv. Ákvæði
vanta um bað, að nemendur í
heimavistarskól’um skuli greiða
húsaleigu. Geta mætti þess, að
um fleiri tekjuöflunarleiðir en
framlög ríkis og sveita megi
vera að ræða.
VI. Um 57. gr. Of lítið mun
vera að ætla einn kennara á
25 nemendur í skólum, sem
hafa verknémsdeildir. Mundi
nær, að einn kennara þyrfti á
15—18 nemendur, eftir stærð
skólanna. Þá hafa sumir fund-
■armenn sérstöðu að því leyti,
að þeir tel'ja skyldunám frá
13—15 ára aldurs ekki æskilegt
að svo stöddu. Ef skyldunám
verður lögboðið eftir 13 ára
aldur, telja ýmsir æskilegt, að
því þurfi ekki að vera lokið
við 15 ára aldur.
VII. Fundurinn samþykkir,
að upphaf 55. gr. í frumvarpi
íil laga um gagnfræðanám
orðist svo: „Ríkissjóður greiði
allt að þrem fjórðu stofnkostn-
aðar við heimavistarskóla og
h eimangönguskól a. “
VIII. Fundurinn telur, að
héraðs- og gagnfræðaskólar
skuli ekki starfa lengur en sjö
og há'lfan mánuð á ári hverju,
til þess að' æskumenn þeir, er
skólana sækja, slitni ekki úr
tengslum við l'ífrænt atvinnu-
líf þjóðarinnar,
XÍI. Svohljóðandi tillaga frá
Benedikt Tómassyni samþykkt
með öllum atkvæðum: Fundur
héraðs- og gagnfræðaskóla-
stjóra, haldinn í Reykjavík
li,—13. júní árið 1945, íeyfir
sér að skora á hið háa Alþingi
að samþykkja frumvarp það
um gagnfræðaniám, er itíilli-
þinganefnd í skólamálum hefur
iagt fram. •
XIII. Fundurinn samþykikir
að kjósa þriggja manna netfnd,
er vinni að því við fræð'slu-
málastjóra, kennslumélaráð-
herra og alþingi, að laun héraðs
og gagnfræðaskólakennara og
kennara Eiðaskóla verði greidd
eins og ákveðið er í 16. og 29.
gr. launalaga, þótt kennslutími
skólans sé s.tytitri en 9 mánuð-
ir. Má benda á það, að skól-
arnir geta að öðrum kosti bú-
ist við því, að beztu kennar-
arnir hverfi frá þessum skól-
um og leiti sér starfs, þar sem
kennslutími er lengri og árs-
laun því hærri. Þá felur fund-
urinn nefndinni að beita sér
fyrir því, að héraðsskólakenn-
arar verði færðir í sama launa
ílokk og gagnfræðaskól'a'kenn-
arar.
í nefndina voru kjörnir
samhljóða:
Þórir Steinþórsson, Hannibal
Framh. á 6. síðu
EFTIRF 4R ANDI grein
er þýdd úr enska rit-
inu „Victory Digest“, sem er
hátíðarútgáfa af „English
Digest“ í tilefni af sigrinum.
Höfundur greinarinnar er ó-
þekktnr. Fjallar hún um æfi
forsætisráðherrans brezka
— Winston Churchills, og
segir frá helstu störfum hans
og gefur glögga lýsingu á
persónu hans.
Á ÞVÍ MUN LÍTILL VAFI,
að Winston Spencer
Churohill er sá maðurinn, sem
mestu hefur afrekað af brezk-
um stjórnmálamönnum, þótt
farið sé heila öld eða meira
aftur í tímann. Ef maður ætti
að finna brezkan stjórnmiála-
mann, sem sambærilegur væri
v;ð hann, byrfti maður að leita
aftur til daga Pitts; — og jaífn-
vel Pitt átti ekki þá fjölbreyttn
hæfileika t.il að bera, sem
Churchill á. Hvílík hefur æfi
hans ekki verið, — og hversu
heiðarlega og göfugmannlega
hefur hann ekki komizt til
æðstu metorða. Horfi maður
til baka, er sem manni finnist
að æfi þessa manns hafi verið
einn óslitinn og fyrirfram á-
kveðinn undirbúningur að því
starfi, sem hann tók * að sér
sumarið 1940.
- Það virðist næsta ótrúlegt, að
hann hafi verið með Kitchener
í Omdurman árið 1898. Og
jafnvel fyrr var hann í liði
Spánverja í Cuba; — það var
árið 1895. Hann var stríðsfrétta
r'tari í Suður-Afríku-styrjöld-
'nni og var tekinn til fanga af
Búum. Upp frá því var stjórn-
málaferill hans hinn marg-
breytilegastí. Hann gjörðist
þingmaðiur fyrir Frjálslynda
flokkinn á hinum byltingar-
rnikla tímabili kring um 1906.
Ilann var aðstoðar-nýlendu- og
utanríkismálaráðherra um
tveggja ára skeið, forseti verzl-
unarráðsins í önnur tvö ár og
mnanríkisráðherra frá 1910 til
1911, en í því starfi vakti bann
íyrst verulega athygli. Síðan
varð hann flotamálaráðherra. í
því embætti sat hann til ársins
1915 og hafði á þeim árum kom
ið af stað Gallipoli-lfyrirtækinu
sem fékk misjafnar undirtektir.
Þessu næst var hann skipaður
kanslari Lanchaster-hertoga-
dæmisins, og varð svo birgða-
málaráðherra árið 1917. Frá
1918 til 1921 hafði hann með
í’ugmálin að gera og einnig
utanríkismál að nokkru leyti.
Á árunum 1921—1922 var
hann nýlendumálaráðherra og
var þá einn af þeim, sem und-
irrituðu ensk-írska sáttmiálann,
on varð þá fjlármálaráðherra og
gegndi því embætti í fimm ár.
Árið 1939, — tíu árum síðar,
- tók hann aftur sæti í flota-
stjórniinni pg tók svo við for-
sætisráðherraembættinu af mr.
Neville Cham'berlain sumarið
1940. Því má með sanni segja,
að enginn brezkur stjórnmáia-
maður, allt fram til þessa dags,
hafi hlotið meiri reynslu og
gleggri þekkingu á margháttuð
um störfum í stjórnmálaferli
símum og einmitt Winston
Churchill. Þegar hann settist í
forsætisráðherra’stól, átti hann
óvenjuglæsilega og fjölbreytta
- eynslu að baki sem stjórnmála
maður.
Hann var aldrei, — og er
ekki enn, — neinn verulegur
„ílokksmaður" í þess orðs
fremstu merkingu. Hann hóf
■stjórnmálaferil sinn sem frjáls-
lyndur maður, en varð með tím
anum töluvert íhaldssamur; —-
og óneitanlega hefur stjórn-
málaferill hans verið drama-
tískari og litríkari heldur en
nokkurs samtíðarmanna hans.
Churchill er r'íkr.air ættar;
afkomandi hertogans af Marl-
borough, sem hann líktist að
mörgu leyti allmikið. Skoðanir
Churchills á flokksstarfsemi
er nokkuð sérstæð og hefur
alltaf samræmzt afhöfnum
hans í hvívetna, Hann álítur
flokkana tæki til að finna leið-
ir og ná að markmiðum. Þessi
markmið eru svo öill á þann
veg að efla Bretaveldi sem
mes-t á allan hátt. Ohurehill er
íyrst og fremst Breti. Það er
raunar staðreynd, að móðir
hans var amerísk; — en Chur-
chill hefur á allan :hátt reynzt
sannur Englendingur um ætfina
Það hefur aukið gildi bans
framar flestu öðru í nýafstað-
inni styrjöld. Ekki sízt hefur
frjiálslyndi hans, — og jafn-
framt þekking og , samstarfs-
vilji, — haft mikið að segja
nú undanfarið, þegar brýn
nauðsyn hefur verið á nánu
saim'starfi milli Bretaveldis og
Bandarikja Norður-Ameríku.
Churc'hill hefur jafnan sýnt
fyllsta skilning á ameríiskum
hugsunarhætti. Sem tákn upp
á hið nána og góða samstarf
millum þessarra stórvelda var
hinn einlægi og náni kunnings
skapur Churchills og Roose-
veits forseta; -— en Roosevelt
var einmitt sá maðurinn, sem
einna mestar þakkir á skildar
fyrir unninn sigur.
Churchill er í flestra áugum
hinn alþýðlegi persónuleiki; og
gegnir sama máli um það,
hvort heldur er í Bandaníkjun-
um t. d. eða um gjörvallt
Bretaveldi. Ameríkumenn dást
að. Churchill fyrir það, hversu
r.annur Englendingur hann er.
Hann er að öllu leyti sérkenni-
ægur sem Breti, bæði í sjón
og reynd (eftir því sem hægt
er að benda á Breta sem sér-
staka ,,manntegund“.) Chur-
chill er mjög sérkennilegur
maður, jafnvel í ytra útliti:
þybbið vaxtarlagið, hraust-
legt andlit og þreklegar herð-
ar, —allt bendir þetta á sterka
byggingu líkamans og sálar.
*
Enginn stjórnmálamaður í
aliri sögu Bretaveldis hefur
horfzt í augu við ömurlegra út-
iit í heiminum en Churchill
gerði, er hann settist í forsætis-
ráðherrastólinn. Hersveitir
Þjóðverja ruddust inn í Belgíu
og Norður-Frakkland. Því mið-
ur hiötfðu þeir ekki „misst af
strætisvagninum" í Noregi, —
eins og komizt var að orði af
fyrirrennara Churchilils. Hið
trygga og öfluga bandaríki
Breta, Frakkland, var orðið
svo illa útleikið í viðureign-
inni við Þjóðverja, að það vírt
ist á barmi algjörrar glötunar.
Eretar stóðu einir uppi og
bjuggust á hverjum degi við
inmrás í heimaland sitt. Hvar-
vetna voru þjóðir og fulltrúar
þeirra að reyna að koma sér í
mjúkinn við hina sigursælu
nazista.
Það reyndi á kraftmikinn
huga, sterkar taugar og skarpa
íhugun að vera leiðandi maður
Bretaveldis á þeim hættutím-
um.
En Churchill var þeim
vanda vaxinn. Hann hvikaði
aldrei frá settu marki.
Hann sýndi þjóð sinni fram
á það verkefni, sem beið henn-
ar. Hann taldi henni ekki ein-
ungis trú um það, að hún gæti
sigrazt á öllum örðugleikum,
aðeins, ef hún vildi eitthvað á
s:'g leggja, heldur kom hanri
nazistum til þess að hafa sömu
skoðun á Bretanum, sem þeir
höfðu fram að þessum tíma,
iítið hræðst. „Aldrei hafa jafn
margir átt jafn fáum jafn mik-
ið að þakka,“
*
Orustan um Bretland var að
miklu leyti unnin fyrir hug-
rekki og vasklega ftamgöngu
hinna ungu flughersmanna
Englands. Og það var einmitt
forsætisráðherrann, sem taldi
í þá kjark, beindi áhuga þeirra
fram á við og sýndi þeim sig-
urtakmarkið. Hann ól manna
mest á því, að hlutverk þeirra
væri fyrst og fremst að sigrast
á hinum þýzka flugflota.
Jafnframt þessu talaði
Churchill kjarkinn í þjóð sína á
hinum erfiðu tímum í fjöldan-
um öllum af ræðum, — meðan
hún stóð ein, — allt þar til
Sovétríkin og U.S.A. gengu í
lið með Bretum. Ræður Chur-
chills munu löngum verða
taldar sígildar ræður sinnar
tegundai'.
Churchill var aldrei myrk-
ur í máli og horfði raunsæjum
augum á ástand og vfðhorf líð-
andi stundar og framtíðarinnar.
„Blóð, erfiði, tár og sviti . .
Lýkillinn að álhrifaafli Ghur-
Framh. á 6. síðu.
Salirnir
opnir í kvöld og næsfu kvöld
Tjarnarcafé hJ.