Alþýðublaðið - 28.06.1945, Page 6

I
ALÞVÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 28. júní 1945
Hljomsveitarstjórínn og dætur hans
var Lo-Johansson
Auglýsingar,
Það er Ted Steele, hljámsveitarstjóri í New York, sem er að leika
á píanóið fyrir dætur sínar, Susan, 3ja og Sally, 2ja ára.
Framfarír í
frh. iaf 4. síðu.
var 15 km. vegalengd frá
kauptúninu. Þegar fjölga fór í
kauptúninu, þótti ýmsum erf-
itt að sækja sundnám þessa
vegalengd. Þá var það, að einn
útvegsm'anna á staðnum lét
byggja sundlaug niðri í þorp-
ínu 6X15 m. að stærð. En
notast varð við kalt vatn í
hcnni. En kalt vatn er ávalt
nokkur hindrun í því, að sund-
námið sé jafn almennt og þörf
er á.
íþróttafélagsmenn ásamt
öðrum ahugamönnum fóru því
að svipast um eftir heitu vatni
i.ær kauptúninu. Fóru þeir til
cg grótfu í svokölluðu Ósbrekku
engi og fundu þar 29 gráðu
heitt vatn. Var þá byrjað að
grafa fyrir sundlaug á þessum
stað. En í því sambandi vakn-
aði á ný áhugi manna fyrir að
'Jeiða heita vatnið framan úr
dalnum og rlota það, til að hita
upp hús okkar og sundlaug,
eins og ég hef áður getið. Upp-
hitun húsanna höfum við þeg-
ar fengið, eins og áður getur,
og nú er verið að ljúka við
sundlaugarbygginguna. Byrjað
var á henni vorið 1942 og er
hún að stærð 8X25 m. Rúnings
klefar eru fyrir 50 manns. í
sambandi við hana eru bæði
gufu'bað og steypiböð.
íþróttafélag Ólatfsfjarðar,
sem kalla má arftaka ung-
mennafélagsins, hefur beitt
sér fyrir sundlaugarbygging-
unni.“
Rafstöðin, vegasam-
bandiö og hafnar-
geröin.
— Hvað líður raforkumálum
ykkar, húsabyggingum, vega-
málum og hafnargerð?
„Við höfum vatnsknúna raf-
stöð, 250 hestafla, og var
byggingu hennar l'okið 1943.
Erinþá veitir stöðin okkur nóg
rafm'agn til ljósa og suðu, en
sýnileg þörf er á meiri orku,
vegna iðnaðar.
Á s.l. ári var talsvert um
byggingar á okkar mæli-
kvarða. Voru þá fullsmíðuð
um 10 íbúðarhús.
Um vegamálin er það að
segja, að vegurinn frá Ólafs-
firði er nú kominn fram alla
sveitina og vantar aðeins lítið
eitt til, að hann bomist í sam-
band við Skagafjörð og er ætl-
unin að ná því takmarki í
sumar.
Á fjárlögum þessa árs eru
ætlaðar 200 þús. kr. til Ólafs-
fjarðarvegar þ. e. til að full-
gera veginn til Skagafjarðar.
Stytzta leiðin fyrir okkur til
að komast í samband við ak-
vegakerfi landsins, er yfir há-
heiði niður Fljótin eftir Sléttu
hlíðinni og inn á Suðurlands-
veginn í Skagafirði.
Þá er það hafnargerðin. Eins
og að líkum lætur í bæ, sem
allt sitt sækir til hatfsins, er
góð höfn undirstaða lífsaf-
komu íbúanna.
Upphaf hafnargerðar í Ólafs
firði má óhikað telja bryggju-
gerð, sem litvegsmenn þar létu
byrja á á árunum 1921—22.
Steinbryggja sú, er þá var
byggð, hefur 'srfellt verið
stækkuð frá ári til árs, að svo
má heita.
I þessu sambandi vil ég til
gamans geta þass, að fyrstu
steinsteypuker, sem sett voru
niður við strendur landsins
voru fyrs'ta stig þessarar
bíyggjusmíðar árið 1922, og
hafði Sveinbjörn bróðir nu'nn,
forgöngu um þá framkvæmd.
Nú eru þegar unnar hjá
okkur stórvirkar hatfnarbætur
með byggingu tveggja hafnar-
garða. Annar er að norðan, en
hinn að vestan við bryggjuna,
og koma þeir til með að mynda
hina ágætustu bátahötfn.
Til þessara fram'kvæmda var
í fyrra varið hálfri miljón kr.,
og áætlað til þess nú á fjárlög-
um 150 þúsund krónur, sem
þegar hafa verið greiddar.
*
SJávarútvegur og bú-
skapur.
En úr því að við minntumst
á hafnar- og vegamál okkar í
Ólafsfirði, vil ég nota tækitfær-
ið og biðja blað þitt að færa
núverandi samgöngumálaráð-
herra, Emil Jónssyni, þakkir
okkar Ólafsfirðinga fyrir glögg-
an skilning og einlægan áhuga
hans á þessum framfaramál-
um okkar. Slíkt hefur hann
sýnt bæði sem vitamálastjóri
og samgöngumálaráðherra. Við
treystum því, að í kjölfar
bættra hafnarskilyrða sigli
aukinn skipastóll.
Útvegsmenn okkar hatfa mik
inn hug á að atfla sér nýrra
og stórra báta. og eiga nú í
Framhald á 7. síðu.
Framh. af. 5. síðu
ar. Kungsgatan er meitluð og
markviss þjóðfélagsádeila, ske-
legg vörn fyrir hina vesælustu
meðal vesælla. Hún er borgar-
saga, en þó í riánum tengslum
við það umhverfi, sem Godnatt,
jord gerðist í. Hér fjailar Ivar
Lo-Johansson um börn sveit-
anna, sem leitað höfðu til hö'f-
uðborgarinnar og mun víða
'byggja á reynslu sjálfs sín eft-
ir að hann fór að heiman og
lagði leið sina til Stokkhólms.
En sömu sögu er raunar að
segja um allar bækur hans.
!' Hann fjallar al'ls staðar um efni,
sem hann sjálíur þékkir og skil
, ur, byggir listaverk sin á grunni
litfsreynslu og lifsþekkingar
sj'álfs sín.
Statarna er smásagnasafn í
tveim bindum og gerist heima
í ættbyggð Ivars Lo-Jo'hanssons.
Það er bókin um húsmennina
sænsku, stéttina, er taldi hálfa
milljón manna upp úr aldamót
umun og hafði búið við skort
og kúgun um aldir. Myndirnar,
sem Ivar Lo-Johansson dregur
þar upp úr lífi stéttar sinnar,
eru glöggum lesendum ógleym
anleg listaverk. Hvergi hefur
Ivari Lo-Johansson betur tekizt
en í þessum snilldarlegu sögum
sinurn af sænskum Ihúsmönn-
um, hvergi eru lýsingarnar ná-
'kvæmari og snjallari, málið
hvergi þróttugra og fegurra,
lílfsreynslan hvergi meiri. Ó-
gleymanieg er myndin af því,
þegar gömlu dráttardýrin, ux-
arnir, eru orðnir ónauðsynlegir
vegna þess, að dráttarvólar
hinnar nýju aldar hafa leyst þá
af hólmi. Þá eru þeir teymdir
á blóðvöl'linn og felldir eftir
langa og dygga þjónustu. En
svo mikil sem samúð höfundar
ins er með dýrunum, er þó bók
in fyrst og fremst byggð á sam
úð bans með fólkinu, sem hún
fjallar um. Statarna eru í senn
kveðja til illrar fortíðar og heils
un til betri framtíðar. Höfund-
ur þeirra skilur, að húmenn-
irnir standa á mótum tveggja
alda. Öld kúgunarinnar, hinnar
andlegu 'og líkamlegu áþjánar,
er að kveðja, en öld tfrelsis og
farsældar heilsar. Bókin er
köld kveðja í garð þess stjórn-
arfars, sem riikti i Svíþjóð allt
fram á daga Ivars Lo-Johans-
sons og hughlý heilsun verðandi
rtfki jatfnaðarstefnunnar og sam
vinnuhrey’fingarinnar, sem
fell'du álagahaminn af sænskri
alþýðu og gerðu þjóðfélags-
drauma Ivars Lo-Johanssons óg
samherja hans að veruleika.
Bara en mor var síðasta
skáldsaga Ivars Lo-Joíhanssons
frá því fyrir stríð. Hún gerist
einnig uppi í sveit og minnir
um margt á Godnatt, jord og
sumar sögurnar í Statarna. Hún
er snilldarleg þjóðlí'fslýsing og
flytur alvarlega og tímabæra
boðun á sérstæðan og óvið.iafn
anlegan hátt eins og allar aðrar
ar 'bækur Ivars Lo-Johanssons.
II.
Bækur Ivars Lo-Jo,hanssons
bera menningarbaráttu sænskr
ar alþýöu þessarar aldar glæsi
legt vitni,. Jvar Lo-Joihansson
hefur eigi aðeins sótt sér yrkis
efni í líf og starfsheim allþýðu
stéttanna. Hann ritar og á máli
þeirra, hótt hann hafi. lyft því á
hærra stig snilldar sipnar og
frásagnar. Hinn sjálfmenntaði
húsmannssonur af Sörmanlandi
sem háð hefur stranga lífsbar-
áttu, hefur á tvei.m áratugum
unnið það mikla afrek að kom-
ast í itölu snjöllustu og mennt-
uðustu rithöfunda þjóðar sinn
ar. En jafntframt er hann ske-
leggasti fulltrúi og málsvari al-
þýðu Sviþjóðar i hópi sænskra
rithöfunda. Hann hefur unnið
sér viðurkenningu bókmennta-
fræðinga þeirrar þjóðar, sem á
sér glæsilegustu bókmenntir
Norðurlanda. Og vinsældir þær,
,sem hann nýtur meðal alþýðu-
stétta þjóðar sinnar, 'bera þess
glögg vitni, að sænsk alþýða
Skann fullkomlega að meta þenn
an málsvara sinn í hópi. rithöf-
unda þjóðar sinnar og þýðingu
bóka hans fyrir menningu sína
og frelsisbaráttu.
Því er ekki að neita, að bæk
ur Ivars Lo-Johanssons eru
flestar þungar i vötfum. En fáir
sænskir rithöfundar skrifa hon
um fegurra og þróttmeira mál
né beita honum meiri tækni í
stíl og frásögn. Ivar Lo-Johans
son hefur vaxið af hverri nýrri
bók, sem frá honum hefur kom
ið. Enginn sænskur rithöfundur
lýsir betur en hann lífi og
starfi fólksins, sálarlífi þess og
hugsunarhætti, vonum þess og
kröfum. Hann er snillingur
skáldlegra lýsinga og iþróttugr-
ar frásagnar. En jafnframt er
hann hinn glöggskyggni raun-
hyggjumaður og róttæki jafn-
aðarmaður. Hann ,er pólitískt
skáld, þótt bækur hans flytji
ekki áróður fyrir sérstakan
stjórnmálaflokk. Þær flytja á
eftirminnilegan hátt skoðanir
og stjórnmálastefnu kynslóðar
Ivars Lo-Johans'sons — kynslóð
arinnar, sem frelsaði húsmenn
ina og verkamennina í Sviþjóð
úr fjötrum kúgunar og kyrr-
stöðu og gerði land sitt að ríki,
jafnaðarstefnunnar og þjóð
sina menntaða, stórhuga og
framtaksdjarfa.
Þros'kaferill Ivars Lc-Johans
sons er vissulega merkilegur.
Hann fór ungur út í heiminn til
þess að hevja harða baráttu og
vinna sigra. Hann stóðst raun
þeirrar baráttu með einstæð-
um hætti.. Hann af.laði sér rnarg
víslegrar lífsreynslu og' fjöl-
þættrar menntunar. Hann
kynntist eigi aðeins kröppum
kjörum stéttar sinnar og þjóð-
ar. Iiann kynntist og kjörum
verkalýðsins á Bretlandi og
Frakklándi ei.ns og fyrstu bæk
ur hans vitna um. Og hann dró
af öllu þessu mikla lærdóma
sem maður og verðandi rithöf-
undur. Sem heimsborgari og
jafnaðarmaður hvarf hann aft-
ur heim til þjóðar si.nnar og
helgaði sig köllun sinni. En
heimsborgarinn Ivar Lo-Johans
son bar aldrei Svíann Ivar Lo-
Johansson otfurli.ði. Ivar Lo-
Johansson gleymdi aldrei
draumum sinum frá æskuárun
um heima á Sörmanliandi. Þess
vegna ihvarf hann aftur heim til
þess að velja sér yrkisefni og
verkefni úr lífi og starfsheimi
stéttar sinnar og feðra sinna.
Þess vegna varð hann hið mikla
skáld og glæsilegi málsvari
sænskra verkamanna og smá-
bænda.
III.
Ivar Lo-Johansson hefur í
snilldarlegum þætti, úr sjálfs-
ævisögu sinni lýst því, er hann
um jólaleyti á fyrstu árum sín
um I Stokkhólmi stóð á mót-
um Horns'götu og Hringbrautar
og seldi jólatré. Síðar frétti
hann, að þá hefði annar maður,
er síðar varð samherji hans og
vinur, staði.ð tíu skref frá hon-
um og safnað fégjöfum handa
atvinnuleysingjum borgarinnar.
Það var Eyvind Johnson. Þessi
skyndimynd af hinum tveim
mönnum, sem síðar urðu fræg-
ustu alþýðuskáld Sviþjóðar, er
vissulega táknræn. Ivar Lo-Jo-
hansson er önnum kafinn i bar
áttunni fyrijr daglegu brauði.
Eyvind Johnson er önnum kaf-
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
Hverfisgötu,
fyrir kl. 7 aS kvöldi
nn við að veita nauðstöddum
samborgurum sínum hið eina
fuJltingi,, sem hann fékk við
komið þá stundina. En senni-
lega hefur þeim báðum verið
ljóst, að meira þyrfti með ef
vel œtti að vera en selja jólatré
og safna nokkrum aurum meðal
vegfarenda handa hinum at-
'vinnulausu. Og 'báðir breyttu
þeir samkvæmt þeim skilningi.
Þeir fylktu alþýðu lands síns
og kenndu henni að gera mikl-
ar kröfur til annarra og sjálfr-
ar sín. Og árangurinn af því
startfi er vissulega mikill. Al-
þýða Sviþjóðar var sem heild
á mótum nýrrar aldar eigi síð-
ui’ en Ivar Lo-Johansson og Ey-
'vind Johnson sem einstakling-
ar, þegar þeir stóðu á mótum
Hornsgötu og Hringbrautar-
Alþýða Sviþjóðar bar gæfu til
þess að taka völdin í sinar hend
ur og velja sér framsýna og
skelegga foruslumenn. Og hún
eignaðist sín snjöllu skáld og
mikilhæfu menningartfrömuði.
í þeim hópi starida þei.r Ivar
Lo-Johansson og Eyvind John-
son fremstir allra.
IV.
Það er vissulega ilrla farið,
að bókmenntir hinnar yngri
skáldakynslóðar Svíþjóðar skuli
'lslendingum svo ókunnar sem
raun ber vitni. Það e.r þjóðinni,
sem byggir sögueyjuna, Mtið
menningarvitni, að rithöfundar
eins og Ivar Lo-Johansson og
Eyvind Johnson, Vilhelm Mo-
berg og Harry Martinsson hafa
verið henni svo að segja óþekkt
fyrirbæri. En góðu heilli virð-
ist nú vera úr þessu að rætast.
Skáldsaga Ivars Lo-Johanssons,
Kungsgatan (Gatan), er ný-
komin út. í islenzkri þýðingu
og skáldsaga Mobergs, Mans
kvinna (Eiginkona), birtist
þessa mánuðma í einu af blöð-
um okkar. Báðar vekja þessar
bækur-miklá athygli meðal ís-
lenzkrar alþýðu. Og Vonandi
verður þess ekki langt að bíða,
að fleiri snilldarver'k hinna
sænsku fjórmenninga verði hér
á boðstólum.
Það má teljast til tíðinda, að
íslenzkt blað flytji langan
greinaflokk eflir erlendan rit-
höfund slikan sem Ivar Lo-Jo-
hansson. Slíkt skáld er ekki
unnt að kvnna í stuttri blaða-
grein þannig, að því séu þau
skil gerð, sem verðleikar standa
til. En trúlegt er, að íslenzk al-
þýða og aðrir lesendur Alþýðu
blaðsins telji það nokkurs um
vert að lesa greinaflokk Ivars
Lo-Jobanssons og vilji gjarna
hafa atf honum nánari. kynni að
þeim lestri loknum. Því að Ivar
Júo-Johansson er rithöfundur,
sem grelndir alþýðumenn og
frjálslyndir menntamenn lesa,
skilja og imeta mi'kils. Hann er
glæsilegur fulltrúi. norrænna al
þýðuskálda, sem fyrir löngu
hefði átt erindi til íslands —
ekiki vegna sín heldur vegna
okkar.
Helgi Sæmundason.