Alþýðublaðið - 29.11.1945, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 29.11.1945, Blaðsíða 5
Fimm tudagiu', 29. nóv. 1945. AL»»YÐUBLAPH> 5 Burt með erlend orð. — Ágæt íslenzk orð eru til. — Um revy og stoppistöð. — Hvað um drykkjupeningana? MENN HAFA ÁHUGA fyrir Því, að bæta íslenzkt mál og tína úr því orðskrípi, sem slæðzt kafa inn í það. Ég hef fengið nokk- ar bréf af tilefni bréfs „Kgs“ um daginn. En hann lagði til, að í stað „revy“ kæmi skopsjá, en í staðinn fyrir „stoppistöð“ kæmi orðið „biðstöð“. SIG. KR. SEGIR: „Mér líkar ekki alls kostar við uppástungu „Kgs“ um að taka upp orðið skop- sjó í sað ,.Revy“. Urti þetta vildi ég segja þetta: Ég legg til, að tekið verði upp orðið „spésjá“ í stað „Revy“ og ennfremiur .skopleikur í ,JFarce“, gamanleikur í stað „Komedie“, sorgarleikur í stað „Tragedie" og gleðileikur í stað „Lystspil". Mér finnst að öfLl þessi íslenzku orð nái alveg meiningu hixma erlendu, sem of oft eru nptuð.“ MÁLA-MAGNÚS SEGIR: „í samlbandi við viðkomiustaði stræt- isvagnanna, sem þér drápuð á ný- lega, langar mig til að segja eftir- farandi: Á stríðstímanumi í stór- borg einni á meginlandi Evrópu, hitti ég dag einn íslenzkam miennta mann á götuihorni og fórum við að ræða um, hvað staðir þeir myndu iheita á íslenzku, sem kall- aðir eru „Stoppested“ á dönsku og „Haltestelle" á þýzku. HANN ÁLEIT bezta nafnið vera „áfangi“ eða „áfang,astaðir“, ég ó- leit iþað of fjarri nútímabæjaximólli og ihélt fram að „viðkomustaður“ væri eðlilegasta orðið. Þegar ég kom heim, var fyrsta verk mitt að Mta á stauraspjöldin, sem stræt- isvagnarnir nema staðar við. Eins og geta má nærri varð ég fyrir vohbrigðum þegar þar stóð aðeins: „S. V. R.“. Menn voru þá ekki lengra komnir í nafngiftunum öli þessi ár. SVO FÓR ÉG að hlera eftir í strætisvögnum sj álfum. iÞá heyrði ég að vísu tal'að uim ,,stoppistaði“ en líka um ,,viðkomiusitaði“. Nú Sbæði geta og eiga mólfræðingar fyrst og fremst að :læra af vörum fólksins um þróun málsins. Álykt- un mín er því sú, að ekki komi til mála að kalla þessa staði amriað en „viðkomustaði“, sem þeir þegar muruu heita meðal margra starfs- manna strætisvagmanna. „SOPPPISTAÐUR“ eða ,,-stöð“ getur fyrst og fremst ekki komið til mála af því, að það er herfilega ljót dönskusletta. „Biðstöð“ er mjög' óheppilegt, fyrst og fremst af því að ‘hér er ekki um neina „stöð“ (station) að ræða, sem allt- af er töluvert mannvirki, heldur aðeins um stað. Og' óheppilegt er að rugla þannig hugtökum saman. f öðru lagi er venja að miða við, farartækið og það „kemur við“ eða „nemur staðar“ en 'bíður ekki. „Biðst|öð“ minnir á stöð (dbr. bið- sal), þar sem menn koma sér .kyrfilega fyrir og bíða en staldra ekki við í nokkrar sekúndur eða mínútur." EINHLEVPUR SKRIFAR: „Síð- asta róðstöfun verðlagsstjóra, að ákveða þjónustugjald á veitinga- stöðum var ágæt í sjálfu sér. En það er hara sá galli á, að margir átta stg ekki á því, að þetta -gjaid eigi 'að koma í staðinn fyrir drykk j upeninga na. Og þó mun þetta vera ætlunin, þótt lítið sé gert til að auglýsa það. — Ég fékk nú samt að vita um þetta þannig, að þjónn neitaði að taka við drykkj upeningum af mér. Annair, sem spurður var svaraði eittfhvað á þá leið, að engin skylda væri lengur að gefa drykkjupeninga, en þeir gætu það sem vildu. EF ÞETTA VERÐUR ráðandi skilningur, þá eru drykkjupen- ingagjatfir komnar á aftur fyrr en nokkurn varir. Ekki v-egna þess að menn vilji endilega gefa slíka ölmiusu við hvern veitingaskammt sem þeir fá. — Nei, þvert á móti. Allir óska helzt að hafa hreina reikninga. —■ En hitt er rétt, að menn liorfa ekki í að greiða lítils- Iháttar aukaþóknun í eitt og eitt skipti, ef mienn halda að til þess sé ætlazt. 0,g svo er þaö orðinn siður fyrr en nokkurn varir. ÉG HEF ORÐIÐ VAR VIÐ, að sumir iskoða þjónustugjaldið sem aðeins ‘grímubúna hækkun á veit- ingum. Meiniugin sé að koma drýkkjupeningunum á aftur. Nú hefur veitingaskatturinn verið líka lagður ofan á veitingarnar og hon- um þar með velt aílveg yfir á neyt- endurna. — Nú spyr ég: — Vegna hvers heyrist ekkert orð um þessi mlál frá veitinigamönnum eða þjónium? — Mér finnst það satt að segja dáMtið einkennilegt.“ Hannes á horninu. vantar nú þegar til að bera blaðið til áskrif- enda í eftirtalin hverfi: Greffisgaia AMstasrstræti Hverfisgata, Bræ^rab®rgarstlgi&r, Tfaraargata, TALH) VIÐ AFGREIÐSLUNA. — SÍMI 4900. Alþýðubiam Ferðasaga Jðrgen Petersen um Mið-Evrópu: aapmansahðfn til Hamboraar, ÞAÐ var tilviljun ein, sem i réði því, að ég, á 6 vikna j ferð um tfimm lönd Mið-Evrópu, j varð sjónarvottur að ýmsu, sem hlaut að hafa svo sterk áhrif á mig, að ég líklega aldrei síðar mun veroa íyrir slíku. Jafnvel atburðirnir í sambandi við hand töku mína 1944, yfirheyrslurn- ar og fangavistin, standa mér ó- ijósar fýrir hugskotssjónum en áhrifin xrá þessari ferð um lönd, þar sem fótspor blóðugrar styrj- aldar báru vott um takmarka- lausa eyðileggingu þjóða og mannvirkja, þar sem lífsþróttur og trúin á réttlætið virtust hverfandi og lífsskilyrðin eru orðin ámóta og tíðkast í fanga- búðum. Seint í sumar tók ég að mér — um stundarsakir — vinnu hjá sendiráðinu í Kaupmanna- höfn. Þegar Lúðvík Guðmunds- son skólastjóri, sem ferðazt hafði um meginland Evrópu sem fulltrúi íslenzka rauða krossins til þess að hafa uppi á íslenzkum ríkisborgurum og veita þeim alls konar aðstoð og ef til vill gera ráðstafanir til heimferðar til íslands, kom til Hafnar, ræddi ég oft við hann um þetta viðfangsefni hans, og vairð það úr, að hann fól mér að útvega hentugan bíl til ferð- arinnar og bað mig að aka hon- fyrir sig á ferðinni. Vegna góðra undirtekta einnar deildar dönsku frelsishreyfingarinnar, heppnaðist að fá á íeigu hentug- an bíl. Þegar við svo, með mik- illi fyrirhöfn, höfðu fengið árit- uð vegabréf okkar hjá fulltrú- um hinna hlutaðeigandi landa, ákváðum við brottfarardaginn, föstudaginn 14. september. Ferðin suður eftir Danmörku, þar sem uppskeran var í full- um gangi, gekk eftir áætlun. Skjóna (en þannig höfðum við skírt bílinn) fylltum við af benzíni í Padbórg og kl. 3 á laugardag vorum við komnir að þýzku landamærunum hjá Krusaa. Gek-k afgreiðslan á landamærunum greitt og kl. 3,15 vorum við aftur seztir inn í Skjóna og ókum inn í Þýzka- land. Hvað .mig snertir, var ég fullur eftirvæntingar og óvissu- kenndar, er ég ók inn í Þýzka- land. í fyrstu virtist ástandið mjög líkt ástandinu í Danmörku; en þegar í Flensborg varð munur- inn auðsær. Þessi hálfdanski bær, sem fyrrum hafði svo létt- an blæ yfir sér, hafði aukizt nijög að fólksfjölda. Á götum og gangstéttum úði og grúði af fólki; konur sem karlar, gamal- menni og börn, —allir drógust áfram með handvagna eða stóra böggla. Flest var það sæmilega til fara, þó t. d. væri undantekn ing að sjá kvenmann í sokkum. Flóttafólkið hefur margfaldað íbúatölu bæjarins og þýzkur lög regluþjónn sagði mér frá því, að rupl og þjófnaður væru á hæsta stigi þar. Hann áleit, að 6—7 manns byggju að jafnaði í LÞÝÐUBLAÐIÐ flytur í dag fyrsta þáttinn úr ferða- sögu Jörgen (VoIIa) Petersen um Mið-Evrópu. Haim skrifaði ferðasöguna fyrir Alþýðublaðið, en ferðina fór hann með Lúðvíg Guðmundssyni á vegum rauða krossins. til að leiia uppi og aðstoða íslendinga í Þýzkalandi, Tékkó- slóvakíu og Austurríki. Þessi fyrsta grein Petersen segir frá ferðalaginu frá Kaupmannahöfn til Hamborgar. „Skjóni“ við landamæri Danmerkur og Þýzkalands hjá Krusaa. Fólkið á miyndinni er, talið frá hægir: Wedell-Wedellsiborg hasr- ónsfrú, Lúðvíg Guðmundsson og ungfrú WedelI-Wedellsbocg, dóttir barónsfrúarinnar. hverri 2ja herbergja íbúð. Þrátt fyrir allt flóttafólkið, hefur Flensborg allt annan svip yfir sér en aðrar þýzkar borgir. Vel viðhaldin hús eru þar í stað rústa annarra þýzkra borga. Öryggi í stað örbirgðar og ó- vissu. Matvælaástandið er hér betra en annars staðar, og hægt er að fá allar þær vörur, sem kaup eru leyfð á samkvæmt skömmtunarseðlunum. Flótta- fólkið, sem flest er austan úr Prússlandi, hefur allt aðra skap gerð en íbúarnir í Slésvík yfir- leitt, og heíur alveg breytt lif- sgurðum gamla konu til vegar og brátt safnaðist múgur um bíl- inn. Með alvörusvip virti fólklð okkur fyrir sér og ung stúlfea segh' við hliðarmann sirna: „Þessir geta það. Þeir eru út- lendingar og fara sjálfsagt fljótt heim aftur — og svo eru þeir með bílinn fullan af mat.“ Undir kvöld komum við til Lúbeck, og eftir nokkra leit fundum við KÖrnerstrassel8, en þar býr Árni Sveinsson. Tóku þau hjónin okkur tveim hönd- um, og vildi svo vel til, að frú Þóra Bjarnadóttir, sem við átt- inu í borginni. Þrátt fyrir hið j um að leita uppi, var stödd hjá tiltölulega öryggi, er ríkir Flensborg, er brosið á andlitum fólksins horfið. Jafnvel svipur barnanna ber merki viðburða síðustu ára, og þungi hlífðarleys isins gleymist þeim enga stund dagsins. Þrátt fyrir allt er Flens borg sjálfsagt sá bær Þýzka- lands, sem hefur mestan mögu- leika á að veita íbúum sinum viðunandi lífsskilyrði. Ferðin hélt áfram um Slésvík og Kiel til Lúbeck. í Slésvík eru litlar skemmdir af völdum sprengjuvarps, og fyrst er til Kiel kemur, sjáist veruleg ume merki stríðsins. Öll bygging umhverfis höfnina, á margra ferkílómetra svæði, er gjörsam- lega horfin. Höfnin var troðfull af skipum, er öll voru meira og minna sködduð. 90% af búðun- um eru lokaðar vegna vöru- skorts. Bæjarbúar hraða göngu sinni og líta undan, er þeir fara framhjá rústahaugunum. Við AUiLISIÐ t álÞYDUiláDINU Rústir eftir loftárásimar á Lúbeck. Arna í heimsókn. Lúbeck var ein hinna þýzku borga, er fyrst varð fyrir stór- árás úr lofti. Á að gizka einn fjórði bæjarins eyddist; sérstak lega varð jniðbærinn illa úti. Unnið hefur verið af kappi við ruðning í rústunum frá þvi árásin var gerð; þö er ennþá hægt að finna hverfi, þar sem rústirnar liggja ósnertar, þar sem húsarústir og steinahrúgur þekja göturnar. Þar eð mest voru notaðar íkveikjusprengjur, fórst ekki svo margt manna í Lúbeck. Tala íbúa í Lúbeck er nú eitthvað um 300 þúsundir eða nálægt helmingi hærri en fyrir stríð. Brezku hernaðaryf- irvöldin hafa lagt undir sig talsvert húsnæði fyrir lið sitt og skrifstofur, en þessu virðist þó hafa verið stillt mjög í hóf. Húsnæðiseklan er í Lúbeck, eins og hvarvetna í Þýzkalandi, ískyggileg. í býti næsta morguns er ég ók um bæinn til þess að svipast um, átti ég tal við unglingspilt, er um nóttina hafði laumað sér yfir takmarkalínuna millí brezka og rússneska hernáms- svæðisins. Tekinn og horaður, þjáður af erfiðleikum flóttans, skýrði hann mér frá síðustu tveim sólarhringunum. Hann hafði verið í nágrenni Berlínar frá því-er stríðinu lauk, en fjöl- skylda hans bjó nálægt Ham- borg. Hafði hann farið fótgang- andi alla leiðina og laumað sér yfir í næturmyrkrinu. Niðri í skurði, blautur upp að mitti, komst hann framhjá varðliðinu. Ég spurði hann um ástandið á rússneska svæðinu, en hann Framfhald á 6. síðu.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.