Alþýðublaðið - 02.12.1945, Blaðsíða 7

Sunnudagur, 2. desember 1945.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fyrsta skáldsaga
Vilhjálms S.Vilhjálmssonar.
'Næturlækni rer í nótt og aðra
nótt í læknavarðstofujnm, sími
5030.
Næturvörður er í' nótt <ag aðra
nótt í Laugavegsapóteki.
HelgidagElæknir er Ólafur Helga
son, Garðastræti 33, sírai 31218.
Næturakstur ainnast HreyfiH,
sími 1633.
Útvarpið:
10.30 Útvarpsþáttur (Helgi
Hjörvar). 11.00 Morguntónleikar
(plötur). 12.15—13.15 Hádegisút-
varp. 15.00—16.30 Miðdegistón-
leikar (plötur). 17.00 Messa í
Dómgirkjunni (séra Friðrik Hali-
grímsson dómprófastur. — Kveðju
guðsþjónusta). 18.30 Barnatíma.
19.25 Næturiög eftir Ghopin. 19.45
Auglýsingar. 20.00 Fréttir. 20.20
Samieikur á fiðlu og píanó (Katrín
Dalihoff Danhheim og Fritz Weiss-
happel). 20.35 Erindi: Spánn í
deiglunni (Baldur Bjarnason
magistter). 21.00lNorðurilandaisöng-
menn (plötur). 21.15 Upplesitur á
ýmis hljóðfæri (plötur). 22.00
Fréttir. 22.05 Danslög. 23.00
Dagskrárlok.
Á MORGUN:
Næturakstur annast Hreyfill,
sími 1633.
Fastir liðir eins og venjulega.
20.30 Þýtt og endursagt (Þorst.
Egilsson fulltrúi). 21.00 Um dag-
:inn og veginn (Vilhjálmur S.
Vilhjálmsson ritstjóri). 21.20 Út-
varpshljómsveitin: Sænsk þjóð-
lög. Einsöngur Gunnar Kristins-
. >son: Ddaumalandið, Kirkjuhvoill,
:Ved rondarne, En barnsaga ved
brasan, Der Wanderer. 22.30 Dag-
:í slcrárlok.
J
í Frjálslyndi söfnuðurinn
Messað í dag klukkan 11. (Ath.
breyttan messutíma) Séra Jón
Auðuns.
Fríkirkjan í Hafnarfirði.
Messað í dag klukkan 8,30 s.d.
| Séra Jón Auðuns.
liaugarnesprestakall.
Messað í dag klukkan 2 e. hád.
Séra Garðar Svavarsson. (Nýja
sálmabókin verður notuð) Barna
guðsþjónusta kl. 10 f. h.
Dómkirkjan.
Messað í dag klukkan 2 e. h.
Séra Bjarni Jónsson. — Kl. 1,30
Barnaguðsþjónusta. Séra Friðrik
Hallgrímsson. — Kl. 5 miessa. Séra
Friðrik Hallgrímsson.
Fríkirkjan.
Messað í dag klukkan 11 f. h.
Séra Árni Sigurðsson.
Hallgrímssókn.
Messað kl. 2 e. h. í Austurbæj-
arskólanum. Séra Jakob Jónsson
og kl. 11 f. h. barnaguðsþjónusta,
séra Sigurjón Árnason.
4b
Starfshópar F. U. J.
Málfundaflofckurinn heldur
fund annað kvöld klukkan 8.30 í
skrifstofu félagsins í Alþýðuhús-
inu.
Nemendasamband Kvennaskólans
heldur bazar sunnudaginn 9. þ.
þ. til ágóða fyrir leikfimishússjóð
skólans. Bazarnefndin rnælist fast-
lega til þess, að eldri og yngri nem-
endur skólans styðji bazarinn með
gjöfum. Gjöfum veitt móttaká frá
því á morgun 1 Verzluninni Snót,
Vesturgötu 17, og hjá Sigríði
Briem, Tjarnargötu 28, og á
laugardaginn, 8. þ. m. í Kvenna-
skólanum milli kl. 13—15.
Pramihald af 2. síðu.
þjóðfélagsþróun. Hún er ekki
borin fram af fólki, sem gnæfir
upp úr fjöldanum, heldur af
fjöldanum sjálfum. Guðni minn
í Skuld er perSóinaaigeáviingur
þessa fólks, er finnur, að grund-
völlurinn, sem það hefur byggt
á, er að hrynja, og veit ekki
sitt rjúkandi ráð. Það hefur
ávallt einblínt út á hafið, en nú
tvístígur það á ströndinni, hik-
andi og reikult í ráði. Guðni er
enginn leiðtogi eða lærður for-
ustumaður. Hann er aðeins
„miðill“, en sá andi, sem gegn-
um hann talar, er vakinn af
nýrri þróun. Ekki þó svo að
skilja, að hér sé um andatrú
að ræða, langt í frá. Skoðanir
minar sem jafnaðarmanns á þró
un þjóðfélagsins og menningar-
innar hljóta að setja svip sinn
á þessa sögu. En svo skal ég
líka taka það fram, að með því
að skrifa þessa sögu er ég að
greiða skuld, sem ég stend í við
fjölda óbreyttra alþýðumanna,
karla og konur, sem ég hef starf
að með og strítt með. Það er
aldrei skrifað um þetta fólk,
rithöfundarnir gleyma því all-
ir. Sögurnar eru um hina. Hver
skrifar um verkamanninn, sem
raðar bekkjunum áður en fund-
ur hefst, um manninn, sem
stendur við dyrnar eða þann,
sem ber út fundarboðin? Hver
skrifar söguna um Jóhannes
gamla Oddsson á Seyðisfirði,
um Þórð í Garðhúsum, um
Steinunni gömlu í verkakvenna
félaginu eða um Kristján vin
minn, sem dó úr lungnabólgu
fyrsta sumardag fyrir mörgum
árum? Og þó er það þetta fólk,
sem fyrst og fremst skapar sög-
ur. Það er ekkert sérkennilegt
við það. Það talar ekki afkára-
legt mál, og það hefur aldrei
dreymt um völd né metorð.“
— Brimar við Bölklett, nafn-
ið, hvað um það?
„Það? Ja, Iþað er oft erfið oig
hættuleg innsiglingin. Við sund
ið er dökkur klettur, ef ólag j
ríður á skipið, lendir það á Böl-
kletti. En við hvert fótmál fólks-
ins eru bölklettar. Brimið er
hvítt og fagurt, það byltir
til . . .“
— Hvers vegna kaust þú að
skrifa sögu byggða á þjóðlífs-
lýsingu liðinna ára, en lagðir til
dæmis ekki reynslu þína sem
blaðamanns henni til grund-
vallar?
„Ég er bráðum búinn að vera
blaðamaður í tuttugu ár, og
blaðamannsstarfið býður upp á
miklar tilbreytingar, marg-
breytilegar myndir, hraða at-
burði. En ég skal segja þér, að
aldrei, ekki eitt einasta augna-
blik, hefur horfið úr hug mér
fóllkið, seim ól imáig uipp í litlu,
fátæklegu þorpi. Það gaf mér
allt, sem ég á, allt sem ég get,
þó að það sé ekki mikið. Það er
sjálfsagður hlutur, að fyrst ég
skriía sögu á annað borð, þá
hlýt ég að skrifa sögu um þetta
fólk. Mér er það upphaf alls,
fólkið í fátækt og allsleysi,
fólkið, sem berst í sveita síns
andlits fyrir næsta málsverði
en á sér þó hugsjónir um far-
sælla og fegurra líf. Þú veizt,
að við, sem erum orðin fertug,
höfum lifað í tveim ólíkum
heimum. Hver skapaði hinn
nýja heim? Það var hann Guðni
minn í Skuld, en líka strákur-
inn frá Hraunkoti, sem smæðar-
tilfinningin gerði áð grjótpáli
nýrrar félagshyggju, Vigfus
gamli í rótarhasti, sem getur
ekki gert sig auðmjúkan við
búðardiskinn, Guðmundur á
Völlum, sem „varðfer ekkert um
nein samtök, en vill barasta
klekkja á helvítunum". Já,
imeira að segja Valia igaimla í
Gerðinu, sem á allt sitt í brim-
garðinum. Það var alveg óhugs-
andi, að ég gæti skrifað fyrstu
söguna mína um annað en þetta.
En þetta eru nú orðnar hálf-
gerðar skriftir.1
— Þú hefur þó ekki enn svar-
að spurningunni til fulls.
„Ja, ég hef hugsað mér að
isietijáBt að ntoikknu léyti i Qrrelig-
steiin uim láramlótitn —
þá mlá /vel vera, að
an
oig
Byggingarsamvmnufélag Reykjavíkur:
Fundur
verður haldinn í Bygging'arsamvinnufélagi Reykjavik-
ur mánudaginn 3. desember kl. 8,30 í Baðstofu iðnaðar-
manna.
Fimdarefni:
Sænsku timburhúsin (skuggamyndir sýndar).
Stjórnin.
iég eiigii iþesisi Ikiolst að sinma
því, sem ég hef alltaf verið að
hugsa um en orðið að drepa á
dreif vegna blaðsins. Þá get ég
kannski farið að sinna betur ! hátt ræðustólnum. Sumir voru
Hátfundafél. Magni.
r ramhald af 2. síðu.
söguefnunum. En eðli sínu breyt
ir enginn. Sem blaðamaður við
verkalýðsblað um tuttugu ára
skeið hef ég kynnzt hundruðum
alþýðumanna, og mikill fjöldi
þeirra hefur gefið mér söguefni.
Drottinn minn dýri, það væri
fullkomið ævistarf að skrifa það
allt: titrandi móðirin þarna í
'stólmium, er biðiur uim Ihijláílþ,
sem ekki er hægt að veita,
Kristófer gamli, sem 'bramn inni
klukkutíma eftir að hann átti
tal við mig um framtíðarríki
jafnaðarstefnunnar, Eyjólfur
gamli, sem varð aftur að hverfa
til fyrri baráttu af því að sonur
hans hafði farizt og látið eftir
sig mörg ungbörn, hjúkrunar-
konan mín. — Þú fyrirgefur, en
ef nokkurn varðar skapaðan
hil'ut um mi|g, :þá em það lesiend-
ur Alþýðublaðsins."
— Hefur þú gert drög að
nýrri sögu?
„Ég hef ekki gert annað en
Ikrota síðan óg var tólif ára. Þá
sat ég við hlið móður minnar og
skrifaði henni bréf, mörg og
löng bréf. Ég vildi bara, að ég
ætti þau. Og auðvitað held ég
áfram að skrifa. Klakahöggs-
karlarnir í atvinnubótavinnunni
fyrir strið sæíkja að mér. Ég
þekki þá alla persónulega. Það
var mikil breyting, þegar stríðið
kom. Nýr heimur opnaðist. Þeir
sem áður áttu ekki málungi
matar, eiga nú peninga í banka.
Enginn hefur tekið sér fyrir
vantrúaðir á þessa spá og hugðu,
að lítið yrði úr framkvæmdum,
þótt fagurt væri talað. En þeg-
ar reykvískum blaðamönnum
var boðið að skoða Hellisgerði
20 árum síðar, 1943, tóku þeir
eftir því, að trén náðu á ann-
an metra upp fyrir ræðustólinn,
og hafa þau þá hækkað síðan.
Hæstu trén í Gerðinu munu nú
vera 8—9 metra há. Fyrstu trén
þar voru sett niður. 18. mai
1924.
Gerðir nær yfir stórt svæði
milli Reykjavíkurvegar og
Kirkjuvegar ofan frá Skúla-
skeiði niður að Hellisgötu. Nokk
ur hús standa enn á þessu svæði,
en þau eiga öll fyrir sér að víkja
fyrir rælctun Gerðisins, og hef-
ur bærinn þegar keypt nokkur
þeirra í þeim tilgangi. Magni
er með hverju árinu, sem líður
að auka ræktunina í Gerðinu.
Nú er sem óðast verið að rækta
stórt svæði upp við Skúla-
skeið, sem bætt var við og byrj
að á fyrir tveim árum.
Eins og nærri má geta, hefur
þessi starfsemi kostað mikið fé.
Það mun ekki oftalið, að alls
sé búið að verja til ræktunar-
innar þar fast að eða um 200
þúsund krónum. Tvö s. 1. ár hef
ur Hafnarfjarðarbær styrkt
starfsemina með 10 þús. kr.
hvort árið, næsta ár á undan
með 5 þús. kr. í peningum, auk
þess sem hann hefur greitt fyrir
starfsemi Gerðisins á margan
Tóniislarfélagfð ræð-
ur til sín þrjá fræga
fénlislarmenn.
T
hendur að skrifa sögu verkaíýðs ' hátt, t. d. með því að láta flytja
hreyfingarinnar í skáldsögU'
formi. Eg hef verið með síðan
1918. Hitt er svo annað mál,
hvernig mér tekst. Ég geri eng-
ar kröfur. Ég skrifa nákvæm-
lega eins og mig langar til að
skrifa. Ég æski einskis annars
en að geta sýnt það, sem ég vil
isýna. Ég rváfl.1 -ekki beita neinuan
bellibrögðum. Það má vel vera,
að ég verði fordæmdur fyrir
það. En það verður að hafa
það.“
— Er sagan þín pólitísk?
,,‘Póiláitáislk? Nei, það held éig
ekki. Annars er allt pólitík. Eða
er það ekki?“
Þannig fórust Vilhjálmi S.
Vilhjálmssyni orð. Og víst mun
þanggð ógrynni mold ókeypis,
leggja vatn í Gerðið o. fl. Að
öðru leiti hefur Magni aflað
reksturfjárins á ýmsan hátt,
sumpart með framlögum félags-
manna, sumpart með skemmt-
anahaldi, hlutaveltum o. fl. Ýms
ir menn hafa einnig gefið Gerð-
inu gjafir, sumir mjög rausnar-
lega. Enn hafa margir gerzt
„styrktarfélagar“, sem svo er
kallað, þ. e. greitt 10 kr. til
Gerðisins, en fengið í staðinn
rétt til ókeypis inngöngu í Gerð
ið það sumar alla þá daga, sem
inngangur í það er seldur, en
það er venjulega eklci gert,
nema eitthvað sé um að vera í
Gerðinu, skemmtun eða þess-
ÓNLISTAFÉLAGIÐ hefur
gert samning við þrjá
fræga tónlistarmenn, um að
koma hingað á næsta ári. F.lnn
sem kennara við Tónlistaskól-
ann og tvo til að halda hér
hljómleika.
Menn þessir eru, Rudolf Ser-
kin, einn frægasti píanóleikari
heimsins, en hann mun koma
hingað snemma á næsta ári og
halda hér píanóhljómleika,
Frederick Grinke, enskur fiðlu
snillingur, sem einnig er vænt
anlegur snemma á árinu og mun
halda hér hljómleika og loks er
það danskur hljómlistamaður,
Oddo Laski að nafni, sem félag
ið hefur ráðið sem kennara viö
Tónlistaskólann.
Nýr heil&rigðisfnllfrúi.
Vandasamt verk.
A FUNDI bæjarráðs síðastliS
inn föstudag, var samþykkt
að skipa dr. Jón Sigurðsson
lækni sem heilbrigðisfulltrúa
bæjarins.
sem helgað hefur málgagni al-
þýðunnar á íslandi tuttugu ára
starf sitt. Ég efast ekki um, að
Brimar við Bölklett verði víð-
lesin bók og mikils metin af
fólkinu, sem hún er skrifuð um
og fyrir.
Helgi Sæmundsson.
Hálíðahöld
Framhald af 2. síðu.
ansion rithiöÆundair lais iupp. Þá
is'önig Guðimunlda Elíafedóttif
einislöníg með íundirieiík dr.
Urbantschitisch io|g eninifremur
sjöriig (kvartett. Að Qtoíkiuttn var
danis .stígintti fram eifitir mótt-
lumná.
í gærkrviölidi heOlgaði úitivartpið
stúdentum alla kvölddagsskrána
oig sitóð Stúdentaffiélaig Reykja-
váOflur fyrir henni.
mörgum leika hugur á að kynna ( háttar. Fjöldi manna i Hafnar-
sér skáldsögu 'þessa manns, fúði og einnig i Reykjavik hef
1 ur styrkt starfsemi Gerðisins á
þennan háá. — Forstöðumaður
Gerðisins, hefur allatíð verið sá
sami, Ingvar Gunnarsson, kenn
ari og hefur hann lagt mikla al-
úð við starf sitt og á Gerðið hon
um mikíð að þakka.
Formenn Magna hafa þessir
menn verið: Valdimar Long,
bóksali, 1920—1924, Guðmund-
ur Einarsson, framkvædastjóri,
1925—1929, Þórður Edilonsson,
læknir, 1930, Valdimar Long
aftur 1931, Guðmundur Einars-
son aftur, 1932, Kjartan Ólafs-
son, bæjarfulltrúi, 1933, Ólafur
Þ. Kristjánsson, kennari, 1934,
Þorleifur Jónsson, frarnkvæda-
stjóri, 1935—1937, Ingólfur
Flygenring, íshússtjóri, 1938 -—
1939, Kristinn Magnússon, mál
arameistari, 1940-—1945.
Stjórn félagsins skipa nú: for
maður: Kristinn Magnússon,
málarameistari, ritari: Björn
Jóhannsson, kennari, gjaldkeri,
Stefán Sigurðsson, kaupmaður.
F. U. J.
F. U. J.
FÉLAGSSTARFIÐ
FUNDUR
í málfunda- og fræðslu-
flokknum á mánudags-
kvöld kl. 8,30 e. h. í fé-
lagsskrifstofunni.
Mætið öll
stundvíslega!
StjómÍM.
Félagslíí.
KVENFÉLAG. NESKIRK JU
AtEmiæliisfagnaður félajgsins
verður haldinni í Tjaimarcaife
■uppi, mlánudaiginn 3. desember
M. 8.30 isíðdegis.
Mörg skemmtiatriði.
Stjómin.
o
T I L
liggor leiðia