Alþýðublaðið - 08.03.1946, Blaðsíða 4

4
ALfrVPUBLAfcHW
0
Föstudagur S. marz 1946-
-----------—— ----------♦
fUj>ijðnblaðtft
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Símár:
Ritstjórn: 4901 og 4902.
Afgreiðsla og auglýsingar:
4900 og 49l)6.
Aðsetur
i Aiþýðuhusinu við Hverf-
isgötu.
Verð í lausasölu: 40 aurar.
Alþýðuprentsmiðjan hf.
Hargra ára rógsmál
fær sinn dóm.
-------
r ÓMUR UNDIRRÉTTAR / í
Iðnómálinu svonefnda,
sem frá var skýrt hér í blaðinu
í gær, mun vissulega vekja
mikla athygli um land allt.
Með þeim dómi hefur nú,
þótt seint sé, verið kveðið niður
(eitt svívirðilegasta rógsmál,
sem á síðari árum hefur verið
búið til í íslenzkum stjórnmál- -
um; og rógberarnir standa nú
berstrípaðir frammi fyrir þjóð-
inni.
*
Það er öllum í fersku minni,
hvernig þetta mál var til kom-
ið. Þegar hinn skipulagslegi að-
skilnaður var gerður milli Al-
þýðuflokksins og Alþýðusam-
bandsins árið 1940, varð að
sjálfsögðu um leið að ráðstafa
þeim eignum og fyrirtækjum,
Iðnó og Alþýðubrauðgerðinni,
sem sameiginlegt fulltrúaráð
beggja hér í Reykjavík hafði
rekið þangað til, með því að
eftir aðskilnaðinn urðu fulltrúa
ráðin tvö, eitt fyrir flokkinn og '
annað fyrir verkalýðsfélögin. (
Því var það, að Alþýðubrauð- j
gerðinni var breytt í hlutafélag
með flokksfélögunum, verkalýðs
félögunum og einstökum mönn-
um sem hluthöfum, en Iðnó
selt hlutafélaginu Alþýðuhús
Reykjavíkur, sem flest hin
sömu félög og einstaklingar eru
hluthafar í og í Alþýðubrauð-
gerðinni.
Þegar salan á Iðnó og endur-
skipulagning Alþýðubrauðgerð
arinnar fór fram, höfðu komm-
únistar ekkert við þetta að at-
huga. En síðar hugkvæmdist
þeim, að hægt væri að gera
þetta að pólitísku rógsmáli í
stórum stíl á hendur Alþýðu-
flokknum, sem hafði verið í
miklum meirihluta í hinu sam-
eiginlega fulltrúaráði, þegar
endurskipulagning Alþýðu-
brauðgerðarinnar og salan á
Iðnó fór fram. Og nú var haf-
inn sá söngur, sem oftast hefur
verið sunginn í Þjóðviljanum
og á áróðursfundum kommún-
ista síðastliðin fimm ár: For-
ustumenn Alþýðuflokksins eru
þjófar og bófar; þeir hafa „stol-
ið“ eða „selt sjálfum sér“ eign-
ir verkalýðsfélaganna! Þetta
hafa kommúnistar kyrjað sýknt
og heilagt, en þó með sérstakri
ófergju fyrir hverjar kosning-
ar. Munu þess engin dæmi, þótt
leitað væri í öllum pólitískt sið
uðum löndum, að nokkur flokk
ur hafi lagzt svo lágt, farið með
svo vísvitandi og ærulausar lyg
ar, sér til pólitísks framdráttar.
*
Kommúnistar gættu þess í
lengstu lög vel, að hætta sér
ekki með þessar álygar fyrir
dómstólana; þeir vissu að þar
myndi rógurinn fljótt verða af-
hjúpaður og fá sinn verðskuld-
aða dóm.
Páll Sigurðsson:
SjAbrarúmaskortnrinn í
ÞAÐ ER KUNNARA en frá
þurfi að segja, hversu gíf-
urlegur skortur á sjúkrarúm-
um hefur ríkt í Reykjavík und-
anfarin ár. Þetta hefur verið
því tilfinnanlegra, þar sem
mjög er erfitt og oftast útilokað
að fa nokkurra hjálp við, hús-
störf. Enda þótt þetta hafi kom
ið hart niður á íbúum Reykja-
víkur og valdið -þeim margs
konar tjóni og erfiðleikum, þá
hefur það eigi að síður komið
sér mjög illa fyrir sjúklinga ut-
an'af landsbyggðinni, sem hafa
farið til bæjarins til þess að
leita sér lækninga. Má geta
nærri, hvaða áhrif það hefur á
veikt fólk að þurfa að bíða vik-
um og jafnvel mánuðum saman
eftir sjúkrahúsvist, eins og hög-
um er háttaö hér með húsnæði
og gistihús.
Það er höfuðtilgangurinn
með þessari grein, að vekja at-
hygli á skorti á sjúkrarúmum í
almennum . sjúkrahúsum í
Reykjavík. Ég get þó ekki stillt
mig um að fara nokkrum orð-
um um sjúkrarúm í sérspítöl-
um. Undanfarin ár' hefur oft
reynzt ókleift, að koma brjál-
uðu og jafnvel óðu fólki í
sjúkrahús. Hefur oft verið grip
ið til þess ráðs, að fá lögreglu-
þjóna til þess að vakta það í
heimahúsum. Stundum hefur
það verið vistað í Hegningar-
húsinu. Verður naumast litið á
slíkt öðruvísi en sem hneyksli
hjá siðuðu þjóðfélagi. Væntan-
lega rætist nokkuð úr þessu á-
standi bráðlega.
Svo naumt hefur verið undan
farið um sjúkrarúm fyrir
berklasjúklinga, að taka varð
nokkuð af því litla húsrúmi,
sem ætlað er farsóttasjúkling-
um í Reykjavík, handa þeim.
Varð það til nokkurra óþæg-
inda, er mænusóttarfaraldurinn
gaus upp í bænum á sl. sumri.
Sumir hafa viljað draga það
í efa, að 1 Reykjavík væri nokk-
ur skortur á sjúkrarúmum í al-
mennum sjúkrahúsum, en starf
andi læknar í bænum hafa aðra
sögu að segja. Þá kröfu verður
að gera, að sjúklingar, sem
þarfnast læknisaðgerðar þegar í
stað, eða þegar veikindum
þeirra eða heimilisástæðum er
þannig háttað, að þeir þarfnast
sjúkrahúsvistar strax, eigi kost
á að komast tafarlaust í sjúkra-
hús. — Það er nú eitthvað ann-
að en þessu sé þannig háttað.
Þegar slík bráð veikindi koma
fyrir, verða starfandi læknar í
bænum oftast að leita frá einu
sjúkrahúsi bæjarins til annars
og vera á þönum á milli þeirra
til þess að koma sjúklingnum
NÝÚTKOMIÐ HEFTI af
tímariti Rauða krossins,
„Heilbrigt líf“ (Ritstjóri dr.
Gunnlaugur Claessen) hefur
meðal margs annars inni að
halda mjög athyglisverða
grein eftir Pál Sigurðsson
lækni, sem hann nefnir:
„Sjúkrahúsmál Reykjavík-
ur“. Birtist hér síðari hluti
þessarar greinar, sem fjallar
um sjúkrarúmaskortinn í
Reykjavík. .
inn. Þó gera ráðamenn sjúkra-
húsanna allt, sem í þeirra valdi
stendur, til þess að leysa úr
vandræðunum í hverju einstöku
tilfelli. Mér er fullkunnugt um,
að oft hefur stappað nærri slys-
um vegna þessa ástands, enda
hlýtur að reka að því áður en
langt um líður, verði ekki fljót-
lega ráðin bót á þessu.
Það er vitað, að skurðlækn-
arnir við sjúkrahúsin í Reykja-
vík telja allmarga sjúklinga
koma of seint til aðgerðar, og
má vafalaust rekja það að ein-
hverju leyti til þess, í hve mikl-
um vafningum það gengur oft
að koma þeim í sjúkrahús.
Á biðlista sjúkrahúsanna í
Reykjavík er æfinlega fjöldi
sjúklinga. Fyrri hluta árs 1944
lét Læknafélag Reykjavíkur
rannsaka þetta, og reyndust á
þriðja hundrað á biðlista hinna
almennu sjúkrahúsa. Um mán-
aðamótin október—nóvember
I 1945, rannsökuðum við Gunn-
ar Cortes læknir þetta. Reynd-
ust 266 sjúklingar á biðlista
þeirra allra. Tala sjúkrarúma í
þessum sjúkrahúsum er 294.
Má sjá af því, að þó að þau
hefðu öll verið tæmd, var næst-
um því nægilegur sjúklinga-
fjöldi á biðlistum til þess að
fylla þau að nýju.
Eitt af þessum sjúkrahúsum,
sjúkrahús Hvítabandsins, rek-
ur bærinn. Á biðlista þess voru
109, eða meir en þrem sinnum
sjúklingafjöldi sá, er sjúkra-
húsið rúmar. Enda þótt sjúkra-
hús þetta sé ýmissa hluta vegna
eftirsótt, er það engan veginn
nægileg skýring á þessum langa
biðlista, heldur kemur héi;
greinilega. í Ijós sjúkrahúsa-
skorturinn.
Ég þykist nú hafa fært tals-
vert sterkar sannanir fyrir
skorti á almennum sjúkrarúm-
uni í Reykjavík, en að því sama
hníga þó enn þá sterkari rök.
En fyrir tveimur árum komu
Alþýðuflokksmenn með krók á
móti bragði og fengu það sam-
þykkt bæði í verkalýðsfélögun-
um'og í fulltrúaráði þeirra, for-
sprökkum kommúnista þvert
um geð, að þessar álygar yrðu
sannprófaðar fyrir rétti. Neydd
ust kommúnistar þá loksins til
þess sumarið 1944, að höfða
mál, en kærðu þá ekki nema
söluna á Iðnó. Drógu þeir það
þó svo lengi, sem unnt var og
töfðu málið síðan á allan hátt
til þess, að fá því frestað, að
þeir yrðu afhjúpaðir frammi
fyrir þjóðinni sem lygarar og
rógberar lítilsigldustu tegund-
ar.
En nú er sá frestur á enda.
Dómur hefur nú verið kveðinn
upp í málinu; og samkvæmt
honum hafði hið gamla, sam-
eiginlega fulltrúaráð ekki að-
eins fulla heimild til sölunnar
J á Iðnó; frá henni var einnig
löglega gengið á allan hátt, svo
að ákæra kommúnista hafði
ekki við neitt að styðjast. Ræki
legar var varla hægt, að kveða
niður róginn.
❖
9
En slík eru þau mál, sem
Kommúriistaflokkurinn hefur
lifað og fitnað á hjá okkur und
anfarin ár. Það er að vísu ekki
þroskamerki á þjóðinni, að
nokkur fldkkur skuli árum
saman geta notað svo siðlaus-
an róg sér til pólitísks framdrátt
ar. En þjóð okkar er því betur
því vön frá fornu fari, „að hafa
það, er sannara reynist,“ og svo
mun hún einnig gera nú, eftir
að dómur er fallinn í þessu sví-
virðilega rógsmáli. Forsprakk-
ar kommúnista munu nú einn-
ið hljóta fyrir það sinn verð-
skuldaða pólitíska dóm hjá
þjóðinni.
Það verður að teljast rétt í
þessu sambandi, að gera sér
grein fyrir, á hve mörgum al-
mennum sjúkrarúmum Reyk-
víkingar þurfa að halda, svo að
vel sé. I riti Vilmundar Jóns-
sonar, landlæknis, „Skipun heil
brigðismála á íslandi“, sem út
kom árið 1942, er þess getið, að
árið 1940 komi 6,8 almenn
sjúkrarúm á nvert þúsund
landsbúa á íslandi. Svipað var
hlutfallið í Dánmörku 1938.
Vert er að athuga þrjú eftir-
farandi atriði: í fyrsta lagi, að
heimilisástæðjjm á flestum heim
ilum í Reykjavík er þánnig
háttað, að hjúkrun í heimahús-
um er svo að segja útilokuð. í
öðru lagi, að læknar eru yfir-
leitt sammála um það, að alla
alvarlega sjúkdóma beri að taka
til meðferðar í sjúkrahúsum. í
þriðja lagi að sjúkrahúskostriað
ur er yfirleitt greiddur-af opin-
beru fé, sém hefur í för með
sér allmjög aukna aðsókn að
sjúkrahúsum. Af þessu leiðir,
að ekki mun veita af að ætla
allt að 8 rúm í almennum sjúkra
húsum á hvert þúsund íbúa
Reykjavíkur. Nú sem stendur
eru hér starfrækt 4 almenn
sjúkrahús með tæpum 300 rúm-
um samtals. Af þeim eru 125
í Landspítalanum, sem starfar
fyrir allt landið, og er vafa-
llggnr' ieiðie |
samt, hvort beri að telja hann
bæjarsjúkrahús. Það telst þó-
réttara að gera það. En þá verð
ur að draga frá utanhéraðs- '
sjúklingana, sem dvelja í hon-
um og öðrum almennum sjúkra-
húsum bæjarins, sem er all-
verulegur hluti sjúklinganna og;
fer, eins og ég hef drepið' á áð-
ur, sífellt fjölgandi. Auk þess
verður að draga frá innanhér-
aðs berklasjúklinga, sökumt:
þess, að þeir eiga heima á sér-
spítala. -
Árið 1943 munu utanhéraðs-
sjúklingar og innanhéraðs-
berklasjúklingar í almennum-
sjúkrahúsum í Reykjavík hafa
tekið upp- rúm 40% af legu-
dagafjöldanum. í St. Jósefs-
spítala nam legudagafjöldi þess
ara sjúklinga rúmlega 42%.
Nú eru íbúar Reykjavíkur umt
45.000. Sjúkrarúmafjöldi sár
sem ‘ kemur í þeirra hlut, séu
þessi 40% dregin frá, er þá að-
eins um 180. Koma þá 4 rúm £
Framhald á 6. síðu.
C* RÉTTIRNAR af hernjósn- j
*■ um Rússa vestan hafs og
víðar erlendis vekja að vonum
mikla athygli um allan heim,
einnig hér hjá okkur. Þannig '
skrifar Vísir í aðalritstjórnar-
grein í gær:
i
„Fyrir nokkrum vikum hófst
vestur í Kanada umfan-gsmikil
rannsókn á landráðamáli einu,
sem svo var háttað, að hernaðar-
leyndarmál höfðu verið látin er-
lendum aðila í té. Við rannsókn
kom í Ijós að upplýsingarnar höfðu
verið gefnar erindrekum Rússa.
Ráðstjórnin gaf strax út yfirlýs-
ingu um að hersérfræðingur rúss-
meska sendiráðsins í Kanada hefði
verið hér að verki og rekið óum-
beðinn erindisrekstur, enda hefði
hann v-erið kallaður heim, ásamt
þeim mönnum öðrum, sem við
málið voru riðnir, og störfuðu við
sendiráðið. Forssetisráðherra Kan-
ada gaf nokkru síðar út yfirlýs-
ingu iþess efnis, að menn þeir, sem
lágu undir landráðakærunum
hefðu farið eftir beinum fyrirskip-
unum frá Moskva og látið upplýs-
ingarnar í té, sem ,,-góðir komm- ■
únistar", en ekki tekið silfurpen-
inga fyrir eða annáð verðmæti.
Þetta virðist skýring sakborning-
anna sjálfra.
í fyrradag gerðust þau tíðindi í
London að brezkur vísindamaður
var handtekinn og er honum gefið
að sök, að hann hafi einnig látið
erlendum aðila hernaðarleyndarmál
í té. Mun hann þegar hafa viður-
kennt brot sitt, en neitar að gefa
frekari upplýsin-gar að svo komnu
máli. Gengið er út frá því sem
g-efnu að njósnir í Bretlandi séu
umfangsmeiri en þegar er komið
fram í dagsljósið, enda einnig gert
ráð fyrir að leikurinn berist til
Bandaríkjanna fyrr en varir. Virð-
ist svo, sem í ölhrni þessum lönd-
um hafi ,vgóðir kommúnistar“ ver
ið að verki, og gegnt hlýðnisskyld-o
sinni einni saman.“
Á öðrum stað skrifar Vísir,
einnig í gær, í tilefni af þessum
málum:
,,Utanríkisráðh-erra Breta lýstí
yfir því nýlega, að. kommúnista-
flokkar um allan heim væru níi
„notaðir11 af Moskva til að út-
breiða óhróður og róg um brezka
heimsveldið. Un-danfarnar vifcur
hafa íslenzku kommúnistarnir unas
ið dyggilega að þessari rógsiðju
um Breta, með breiðum innrömm
■uðum dálkum í ‘blaði sín-u. Efnið
er vafalaust aðsent'. Þeir, sem
þekkja kommúnistana, geta skilið
þettar. En m-enn standa þögulir og
undrandi þegar þeir sjá, að menn
gerast landráðamenn, svikarar við
sitt eigið föðurland, til þess að
v-era ,,-góðir kommúnistar." O-g í
undrun sinni spyrja menn: Eru.
kommúnistar hvarvetna á þessari
„línu“? Eru þeir reiðubúnir að
svíkja larid sitt og þjóð, ef þeir fá
um það fyrirskipanir eða tilmæli
frá yfirboðurum sínum? Er þá eng
inn „góður kommúnisti“ nema sá,.
sem er reiðubúinn að hlýða fyrir-
skipunum, jafnvel þótt honum sé
sagt að svíkja sitt eigið land?
Hver þjóð mun stinga hendinnl
í eigin barm og spyrja sjálfa sig,
hvort -hún geti trúað slíkum mönn
um fyrir velferð sinni -og hvort
þeim trúnaðarmálúm, sem þeim
eru fengin, sé ekki jafnóðum
hvíslað í framandi eyru.“
Kommúnistar verða nú víst
ekki í vanda með svarið við slík
um spurningum Vísis. Þeir eru
nefnilega, sem kunnugt er,
hvorki kommúnistar né „góðir
kommúnistar", heldur bara
Sameiningarflokkur alþýðu,
sósíalistaflokkur hér á landi.
Og svo fínir menn eru'nú okki
alveg að njósna fyrir föður Stal
in.