Alþýðublaðið - 13.03.1946, Side 5

Miðvikudagur 13. marz 1946. * *
ALI»VE>ÚBLftÐ10
Sveitamaður, staddur í borginni, skrifar rómantísk bréf.
— Garðyrkjuráðunautur svarar ádéilu — og verkamaður
ikrifar um kjötuppbæturar.
SVEITAMAÐUK, staddur í
Reykjavík, skrifar þetta bréf
fyrir nokkrum dögum: „Mikið er
sólskinið bjart yfir Reykjavík í
dag og elskulegt vor í loftinu. Það
er svo yndislega fallegt að horfa
austur til fjal^a núna, að ég vildi,
að ég hefði vængi til að fljúga aust
ur á Rangarvelli aftur. Þeim get
ég aldrei gleymt. En nú er sumarið
ekki svo langt undan. Það er eins
og angan þess og ómar séu þegar
allt í kringum mann. Og þá á
gleðin að vera öllum allt. Annars
álít ég að lífið væri ógurlega snautt
ef engin sorg væri til. Það merkti,
að enginn gæti fundið til, þætti
aldrei vænt um neitt, saknaði einsk
is. Sorgin skýrir gullið í sái
manns. Þess vegna megum við ekki
tala um hana eins og einhver leið-
indi, þó að lífsgleði og ánægja séu
vitanlega töfralyf, sem gefur æfi-
dögunum mikið og varanlegt
gildi.“
„í GÆRKVÖLDI stóð ég úti á
tröppunum hérna í Eskihlíð og
horfði á stjiörnuhimininn blika yf-
ir Reykjavík. Ótal Aladdinslamp-
ar ljómuðu í hverri götu. Kliður_
borgarinnar lét í eyrum eins og
brimihljóð þungra hranna. Litir,
hreyfing, ómar. í morgun var borg
in grá, köld og 'hljóðlát, þangað til
sólskinið kom og ibörnin fóru að
leika sér að öskupokunum. Gleði
þeirra var í ætt við sólskinið og
stj ör nuhimininn. ‘ ‘
„FLESTA ÞESSARA LITLU
anga sé ég eflaust aldrei aftur. En
ég get hugsað mér að skuggar von
brigða og harma eigi einhverntíma
eftir að leggjást yfir sólbjörtu and-
litin þeirra. Mitt í sorginni minn-
ast þau fagnaðaristundanna og
halda dauða'haldi í minningu
þeirra. Við þekkjum þetta, sem
eldri erum, og munum, að þannig
* kom þroskinn.“
V
„SVOLÍTIÐ UM MÍNA eigin
ánægju — á kostnað annara líf-
vera: -í gær var ég að elta hænsni,
með Jensen, inni í Vatnagörðum.
Við stungum þeim í poka og bund-
um fyrir opin. Við höfðu gaman
af, ‘en fuglarnir æptu af angist.
Drifhvítir eins og ‘ svanirnir á
Eystri-Rangá, krýndir rauðum
faldi í sovét-stíl, vilji þeirra virt-
ur einskis. Og vorhimininn eins og
baksýn á raunsæu málverki.
iSvona var það í nýafstaðinni heims
istyrjöld. Sól og vor allt um kring,
meðan lífið gekk berserksgang við
að kveilja sjálft sig, tortíma sjálfu
sér. Sólsetrið er fagurt. Esja og öll
hin fjöllin loga í aftanskini Dumb-
blár flóinn úti fyrir er lygn og
sléttur. Dulræn kyrxð og friður yf
ir Seltjarnarnessborg!“
SIG. SVEINSSON skrifar ' mér
iaf tilefni bréfs, sem ég birti ný-
lega: „Út af bréfi Kjartans Magnús
sonar í dálkum þínum ■^jil ég taka
fram eftirfarandi: Þótt sumt k-unni
að vera rétt í umfæddri grein og
sprottið af velvilja gagnvart börn-
unum og barnaleikvöll'um, og hver
og einn á vissuiega þakkir skilið er
eitthvað gott leggur til þeirra mála
og þykir mér vænt um skynsam-
legar* leiðibeiningar samborgara
iminna í _pví efni, þar sem betur
mætti fara, get ég þrátt fyrir það
ekkF skilið þá tilineiginigu Kjart-
ans að vilja blanda í þessi mál,
öðru máli, sem á engan hátt er
tengt leikvöllunum, en það er slys
ið er varð við Skarphéðinsgötu, og
reyna að læða því inn í hug al-
íhennings, að það standi eitthvað í
samibandi við barnaleikvöllinn við
Njálsgötu.“
„SLÍK MÁL ERU of viðkvæm
fyrir aðstandendur að ástæða sé,
að gera þau að opinberu blaðamáli
að ástæðulausu. Að lokum þetta:
Ekkert hefur komið fram í því
máli að lokinni ppinberri rannsókn
er behdi til þess, að slys þetta
stamdi áð nokkru leyti í sam-»
ibandi við umræddan leikvöll. Og
varnargrind -sú er. greinarhöfund-
ur minnist á var brotin af strætis--
vagni óður en slysið vildi til, enda
hiefði hún ekki, þó. að heil hefði
verið, jgetað afstýrt umræddu
slysi.“
VERKAMAÐUR SKRIFAR þetta
bréf daginn áður en tilkynmt var
að greiðsla kjötuppbótar hæfist.
En efni þess á enn erindi til okkár.
„Kjötuppbætur hafa verið á dag-
skrá um skeið, og nokkur er sagt,
að senn verði farið að úthluta kjöt-
Frh. á 6. síðu.
vantar nú þegar til að bera blaðið til áskrif-
enda í eftirtalin hverfi:
Lindagötu
Bræörabörgarstígur
Talið við afgreiðsluna.
Sími 4900.
BanðaTlkiameDH á Orænlandi.
VII! fá fegurðarverðlaun
Eleanor Cahill heitir hún og er leikkona í New York, ættuð
frá Kaliforníu. Þessa mynd af sér sendi hún blaðamönnum,
sem efndu til myndasamkeppni um fegurðarverðlaun með
amerískum blómarósum. Hún virðist, af myndinni að dæma,
hafa haft gildar ástæður til að gera sér góðar vonir um
verðlaunin.
GREIN sú, sem Kér fer á
eftir, er þýdd úr danska
blaðinu ,,Information“. Höf-
undur hennar, Ole Vinding,
hefur dvalið á Grænlandi um
hálfs árs skeið og m. a. heim-
sótt bækistöðvar amerískra
hermánna á vesturströnd-
inni. Framhald greinarinnar
birtist í blaðiny á morgun.
Þýðingin er örlítið stytt.
FYRSTA spurnimgin, sem
maður heyrir, sem kemur
heim frá Grænlandi, er • þessi:
„Haidið þér, að Amerikumenn
muni halda landinu?‘
Guð má vita, hvaðan’ fólkið
hefur þá tilgátu! Til er mjög
greinargóður samningur milli
Dana og Bandarikj amanna varð-
andi þetta, og endaþótt hann
hafi ekki mátt birtast á prenti
á meðan járnhælar -Þjóöv.erja
skullu á götum Hafnar, hefði
verið ofur auðvelt að opinbera
hann, eftir að 5. maí var runn-
inn upp, án þess að rjúfa með
því sjáfsagða þagmælsku um
milliríkjaviðskipti.
Alþýðan í Bandaríkjunum
hefúr aftur á móiti um langí
skeið haft greiðan aðgang að
honum. Hann er að finna- í yfir-
litsriti uim utanríkispólitík á ár-
unum 1931 til 1941; -— þar
stendur á bls. 99:
„Þann 10. apríl 1941 tilkynnti
stjórnin, að daginn áður hefði
verið undirskrifaður samningur
varðaridi Grænland. í samningn
um stóð, að sem afleiðing af
Evrópustyrjöldinni gæti svo far
að, að Grænland yrði hagnýtt
sem árásarbækistöð gegn þjóð-
um á meginlandi Ameríku, og
tækju Bandaríkin því að sér að
gæta hagsmuna GræUlands.
Samningur þessi, sem augljós-
lega viðurkennir rétt Dana til
>yfirráða yfir Grænlandi gefur
Bandarikjamönnum tækifæri
til að byggja lendingarstöðvar
og varnarvirki þar 1 landi.“
*
í .greinargerð sinni fyrir
samningi þessum hélt stjórnin
því fram, að Bandaríkin hefðu
ensgar»aðrar fyrirætlanir en þær,
„að tryggja öryggi Grænlands
og annars amerísks landsvæðis,
ásamt áframhaldandi yfirráða-
rétt Dana yfir landinu.“ Það er
augljóst, að svo lengi sem Dan-
mörk laut óstjórn Þjóðverja,
voru Danir ekki í aðstöðu til að
stjórna Grænlandi samkvæmt
Monroe-kenningunni. Samning-
urinn var undirritaður af sendÞ
herra Dana í Washington.
Stjórnin lýsti því yfir, að
þetta spor væri stigið beinlínis,
til að tryggja aldagamla vináttu
Bandarikjanna og Danmerkur,
að stefna Bandaríkjanna væri
sú, að viðhalda yfirráðarétti
Dana yfir Grænlandi, e svo að
hann gæti notið sin fyllilega
strax eftir að hernámi Þjóðverja
í Danmörku væri lokið
Skiljanlega var svo ákvæði í
samningnum um það, að hinar
tvær ríkisstjórnir skyldu síðan,
þegar striðið væri á enda og
hættan liðin hjá, hafa samstarf
um iþað, hvenær ákvæði samn-
ingsins væru úr gildi.
Eins og sjá má af þessu, er hér
ekki um nein vafaatriði að ræða,
enda eru Bandaríkjamenn óðum
að flytja lið sitt burt úr stöðv-
um sínum ásamt öllum útbúnaði
þess.
Ætlunin er samt, að hafa þar
áfram veðurathugunarstöðvar í
þjónustu alþjóðlegra veðurat-
hugunastofnana.
*
Bandaiikjamenn komu upp
tveim höfuðbækistöðvum á
Grænlandi sem liðum í þeirri
keðju af bækistöðvum, er þeir
reistu allt frá íslandi til Kyrra-
hafsstrandarinnar. Þær, sem
stærri voru, „Base 8“, voru þó
minna notaðar en hinar minni.
Þær síðarnefndu, „Base West 1“,
voru í Skovfjord í Suður-Græn-
landi, Þær voru jafnan miklu
meira notaðar, og svo er enn í
dag. Ennþá biða ca. 1000 her-
menn eftir því að komast heim.
Sumir þeirra hafa dvalizt þarna
stanzlaust siðan bækistöðvarnar
voru fyrst reistarf
Það sem Bandaríkjamenn
hafa við komið á tæknislégu
sviði með uppsetningu bæki-
stöðva sinna á Grænlæandi, er
næsta undravert. Þarna var allt
miðað við þarfir stríðsins, og
ekkert horft í kostnaðinn. Þetta
skýrist fcezt við það, að fram-
kvæmdir ílandaríkjamanna á
Grænlandi munu hafa kostað
uppundir hálfan milljarð doll-
ara, en það samsvarar nokkurn
veginn 500 ára fjárhagsáætlun
Dana varðandi Grænland, mið-
að við normaltíma.
Fyrir ellefu árum kom ég á
staðinn þar sem Base 1 er. Þar
var þá auðn með rústum af bæ
Eiriks rauða og einstakir kofar
manna, sem áttu kindur. —
Laridslagið þarna er mjög hrika-
legt, —háir, klettaveggir, djúp-
ir, þröngir dalir, fossandi elfir,
fja-llavötn og háir fossar. Á ein-
um tveim árum hafa Banda
ríkjamenn reist þarna höfn.
Ein bryggjan kostaði um millj-
ón dollara. Aðra milljón kostaði
vegurinn til bækistöðvanna frá
höfninni, — þar að auki vár
gífurlegur kostnaður við flug-
völl, geysistóran, með öllum
nýtízkuútbúnaði og þægindum.
Þar er heiit þorp með raflýs-
ingu, sjúkrahúsum, gildaskálum,
íhúðarhúsasamsteypum, kvik-
myndahúsum, birgðaskemmum,
flugvélágeymslum og bifreiða-
skýlum. Bærinn, sem þarna hef-
ur sprottið upp á einu ári, er
miklu stærri en Segelfoss í sögu
Hamsuns, og óx upp á tuttugu
sinnum skemmri tíma.
❖
Þetta er amerískt og fraimandi
evrópískum hugsunarhætti. Og
þegar það hefur svo komið i ijós
að allt erfiðið, öll lausnin á
vandamálunum varðandi tækni-
legar framkvæmdir í jafn ó-
blíðu landi og Grænland er, var
unnið til litils eða einskis gagns,
hafa Bandaríkjamenn búið sig
undir að yfirgefa staðina og
mannvirkin. Manni er ljóst, að
þörfin á öllum þessum viðbún-
aði var ekki svo ýkjamikil.
Að sjálfsögðu gætu Bandaríkja
menn hagnýtt sér auðæfi Græn-
lands öllum öðrum þjóðum
fremur. Þeir gætu aukið vél-
tækni þar gífurlega, hagnýtt sér
fiskimiðin til hins ýtrasta, kom-
ið upp hótelum fyrir laxveiði-
menn og annað ferðafólk, unnið
námur og gert hvaðeina annað,
sem þeim sýndist. En þá kemur
það til athugunar, hvort Ame-
ríkönum myndi finnasit allt það
starf og allur sá undirbúningur
svara kostnaði. — Bandaríkja-
mönnum myndi að líkindum
þykja óráð að leggja út í slíkt.
Og þar við sæti.
Tilgangurinn með því að
reisa „Blui West 1“ var sá, að
taka á móti og senda á brott her-
flokka og birgðir. Bækistöðvar
þessar eru fyrir botni hins mílu-
langa Skovfjords, umluktar há-
um hamrabeltum og skerjum í
fjarðarmynninu, sem ekki eru
greind á kortum. Enginn þýzkur
kafbátur gæti sloppið inn í fjörð
inn og engin þýzk flugvél
flogið þar nálægt án þess að
verða fyrir heiftugri árás.
Allur mannskarinn hefur líka
komizt hjá því að lenda í orr-
ustu. Hann hefur raunverulega
ekki komizt í kynni við stríðið
sjálft heldur unnið hin tæknis-
legu störf sín án þess að hleypa
nokkru skoti á óvin eða bíða
nokkurt tjón af hans hálfu. Vet
urnir tveir hafa liðið ofurhægt,
Framhald á 6. síffu.