Alþýðublaðið - 15.10.1946, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 15. okt. 1948,.
ALÞYDUBLADIÐ
5
Framhailci af 3. síðu;
ina Par Albin
nokkrum þingmönnum og
fékk 104 kosna af 230 í neðri
deild ríkisþingsins. Flokkur-
inn var orðinn lang öflug-
asti og áhrifaríkasti flokkur
þingsins. Kann hafði þá á
siðustu árunum eflst og
styrkst undir ágætri forustu
Brantings, sem þá hafði hlot-
ið hina mestu frægð, bæði
utan lands og innan. E-n við
hlið hans stóðu einnig ágæt-
ir starfskraftar, og var Per
Albin án efa þar i fremstu
röð, enda var samvinna hans
við Branting frá upphafi
næsta náin og' snuðrulaus.
Eftir kosningarnar haustið
1924 myndaði Branting
þriðja jafnaðarniiannaráðu-
neyti sitt. Og Per Albin varð
hervarnamálaráðherra í
þriðja sinn. En Branting var
þá orðinn bilaður á heilsu.
Hann hætti störfum sem for
sætisráðherra í janúar 1925,
en var áfram í rikisstjórn-
inni. Richard Sandler tók
forustu stjórnarinnar. En
hinn 24. febrúar 1925 dó
Branting. Það varð sorgarár
*í sögu sænska Alþýðuflokks-
ins, eins og miðstjórnin
komst að orði við fráfall
hans. Og við jarðarför hans
1. marz 1925, safnaðist al-
þýða Svíþjóðar saman í tug-
þúsundatali. Per Albin hélt
þá ræðu og mælti meðal ann
ars á þessa leið:
„Hjalmar Branting var í
augum alþýðunnar foring-
inn, sem hún fylgdi með
gleði og hrifningu, og einn-
ig vinurinn, sem leitað var
til, begar mest lá við. Sjald
an
náði samt ekki .meiri hluta
þings.
ann
Eftir þessar kosningar var
auðsætt ti.l hvers mundi
draga. Per Albin Hansson
myndaði hinn 24. sept. 1932
alþýðuflokksstjórn. Og upp
frá þeirri stundu og til dauða-
dags, eða í 14 ár, var Per Al-
bin, forsætisráðherra Svía,
að frátöldum fáum mánuð-
um 1936, eða frá 19. júní til
28. sept. það ár, sem nefnt
hefur verið sumarleyfi hans.
Það er eftirtektarvert, að
veita athvgli ummælum and-
stæðingablaða Per Albins, er
hann hóf sinn langa forsæt-
isráðherraferii, Gamla van-
traustið og grófa gagnrýnin
var þögnuð.
Blað óháðra kommúnista,
Folkets Dagblad, ritaði á
þessa leið:
,,Hinn nýi forsætisráð-
herra er ötull og glaðlyndur
maður, sem kann þá list, að
vinna fólk sér til fylgis. Hin
látlausa og fjörlega fram-
koma hans hefur hjálpað
honum úr mörgum vand-
kvæðum.11
Svenska Daebladet sagði:
„Per Albin Hansson hefur
stjórnað flokki sínum af afli
og með hyggjuviti. Sömu
eiginleikar munu einkenna
hann sem forsæti,sráðherra.“
í Göteborgs Sjöfarts och
Handelstidning var skrifað:
„Per Albin er raunsær
Hinn irægi ungverski fiðiusnillingur
heldur fyrstu
sína í Gamla Bíó miðvikudaginn 16. október
klukkan 7,15 síðdegis. —
IBOLYKA ZILZER
Viðfangsefni verða m. a. eftir:
HANDEL — MOZART — PAGANINI — J. SUK
og hinn dásamlegi e-moll-Consert MENDELSSOHNS.
Við hljóðfærið: Dr. Victor v. Urbantschitsch.
Aðgöngumiðar verða seldir í Hljóðfæraverzluninni Drangey, Laugavegi
58' og í Bókaverzlun Lárusar Blöndal, Skólavörðustíg 4.
hefur höfðingi samtíðar stjórnmálamaður, laus við
allt draumlyndi, vitur og
hófsamur. Hann mun hvorki
reka höfuðið í vegg flokks
síns né veggi. annarra.“
Dagens Nyheter, sem eins
og áður segir, flutti þungan
dóm yfir Per Alþin, er hann
fyrst varð ráðherra, lét nú
svo um mælt:
„Forsætisráðherrann hefur
á að skipa dugnaði, hófsemi,
hyggindum og góðu glað-
lyndi, og hefur þess vegna
unnið sér virðingu og álit,
einnig meðal ahdstæðinga
sinna. Per Albin er án efa
sinnar skipað jafn virðuleg-
an sess í hjörtum alþýðunn-
ar.“
FiokksförisigSrm
Og nú tók Per Albin
Hansson við sem foringi og
formáður flokks síns. Að vísu
var það ekki alveg ágrein-
ingslaust i upphafi. En brátt
kom enginn annar til mála
en hann, og frá þeirri stundu
varð hann formaður flokks
síns til dauðadags, eða í 21
ár. Þegar Per Albin varð
formaður flokks síns hófst vinsælasti sænski stjórnmála
þriðji þáttur í stjórnmálalífi
hans, þáttur flokksforingj-
ans.
Sandlerstjórnin sat ekki
lengi að völdum. í júnimán-
uði 1926 fcaðst hún lausnar.
Per Albin hvarf að flokks-
störfum.
Næstp árin var Per Albin
fcringi st j órnarandstöðunn-
ar í Svíþjóð. Það mikilvæga
hlutverk rækti hann með
vaxsxdi virðingu. En samtím
is belgaði hann flokknum
ágæta starfskrafta sína og
stóð ótrauður i orrustunum,
basii í ræðu og riti. Alþýðu
flokkurinn tapaði að vísu
nokkuö í þingkosningunum
192S, en það varð aðeins til
að kerða baráttuhug Per
Albins, og gera hann enn
ótrauðari í baráttunni við að
styrkja og efla flokk sinn og
vinna áfcuga- og v stefnurnál-
um hans fylgi. Árið 1932
vorm skipulagsbundnir jafn-
aðarmenn orðnir rúm 300
þúsund. Og við kosningarn-
ar haustið 1932 vann flokk-
urinn einn sinn glæsileg-
asta sigur. Hann fékk rúma
1 milljón atkvæði og bætti
maðurinn.“
Þarna var naglinn vissu-
lega hittur á höfuðið. Per Al-
bin var búinn að vinna sér
sess sem vinsælasti og mest
virti stjórnmálamaður Sví-
þjóðar, er hann hóf sinn
Ianga forsætisráðherraferil.
i?|ó^aHei®t@ginra
Þau voru sannarlega við-
burðarík hin 14 stjórnarár
Per Albins. Þá hófust geysi-
legar framfarir og aukning í
félagsmálalöggjöf landsins,
er gert hafa Svíþjóð að fyr-
irmyndarríki í þeim efnum.
Atvinnuleysinu var útrýmt
og margháttuðum fram-
kvæmdum var hrint álei.ðis í
menningar-, atvinnu- og fé-
lagsmálum. Stjórn Per Al-
bins, sem skipuð var hinum
hæfustu mönnum, bæði úr
hans flokki og einni.g á tíma-
bili frá bændaflokknum, átti
frumkvæðið að þessum fram-
förum og hrinti þeim áleiðis.
Svo skall heimsstyrjöldin
á 1939. Lega Svíþjóðar, ekki
1 sízt eftir að hin Norðurlönd-
ærið örðug. Vandasöm og
viðkvæm verkefni hrúguðust
upp. Þá myndaði Per Albin
þjóðstjórn allra aðalflokk-
anna. Frá þeim tímamótum
hófst fjórða og síðasta, virðu-
legasta og vandasamasta hlut
verkið í stjórnmálaferli, Per
Albins, hlutverk hins mikla
þjóðarleiðtoga. Enginn einn
maður mótaði nokkuð í nám-
unda jafn mikið forustu þjóð-
arinnar á erfiðustu og vanda-
sömustu tímum, eins og Per
Albin, og enginn einn maður
hafði jafn mikið þjóðartraust
og fylgi á bak við sig, eins og
hann, fyrst og fremst fylgi
síns eigin flokks, en auk þess
fylgi megin hluta annarra
stjórnmálaflokka. Utanríkis-
málin hvíldu raunar þyngst
og mest á herðum Per Albins,
þó annar væri utanríkisráð-
herra, Christian Gúnther, en
hann var fyrst og fremst emb
ættismaður, að vísu mjög
fær, en ekki stjórnmálamað-
ur. Per Albi.n tók að sér það
lítið þakkláta en vandasama
verkefni, að halda Svíþjóð
utan stríðsins. Oft var deilt á
Svíþjóð og stjórnarstefnu
Per Albins á þeim tímum, en
nú munu flestir viðurkenna,
að það hafi veri.ð heppilegast
fyrir Svíþjóð, hin Norður-
löndin og yfirleitt alla, að sú
stefna, sem Per Albin þá mót-
aði og framfylgdi, skyldi
sigra. Svíþjóð kom með hrein
an skjöld úr þeim átökum
öllum, virt og metin fyrir
| hyggilega stefnu, þor og
hjálpfýsi. Og það var ekki
hvað sízt verk Per Albins.
"Verkefni þjóðarleiðtogans
leysti hann af höndum með
fágætri snilli, festu og virðu-
leik.
Fljótlega eftir að hekns-
styrjöldinni lauk, sundr-
aðist þjóðstjórnin :í Svíþjóð.
Per Albin myndaði hreina
flokksstjórn. Forsæti -hennar
hélt hann til dauðadags, 6.
okt. s.l., er hann dó skyndi-
lega, mitt í störfum sínum.
fylgdi með gleði og hrifn- j eða Gustav Sviakonungur.
mgu, og emmg vinurinn, sem
leitað var til, þegar mest
lá við. Sjaldan hefur höfðingi
samtíðar sinnar skipað jafn-
virðulegan sess í hjörtum al-
þýðunnar.“
ÍVIaðurinn
Þegar Per Albin Hansson
var fimmtugur, 28. október
1935, var hann hylltur sem
mesti stjórnmálamaður Svía.
Þegar hann var sextugur,
fyrir tæpu ári síðan, var
hann hylltur sem þjóðhöfð-
ingi.
Það þarf mikið til að
hljóta slíkan hefðarsess í
Hann átti vini í öllum flokk-
um og öllum stéttum. Hand-
tak hans var hlýtt, svipurinn
og fasið aðlaðandi, en ein-
beitt. Hann var fastur for-
ingi, en mjúkur við manna-
sættir. Hann var mjög mik-
ill starfsmaður, þó að aldrei
sýndist honum liggja á.
Hann las mikið, átti ággett
bókasafn, mest um stjórn-
mál og félagsmálefni, en
einnig skáldverk. Hann
fékkst nokkuð við skáldskap
í æsku sinni, en önn stjórn-
máladagsins veitti honum
færri stundir til þeirrar i§k-
unar en hann hefði kosið.
Hann var mjög glaðvær í
hugum Svía. En það var mað- vinahóp, fyndinn og skemmti
urinn Per Albin, með öllum ! leSur> kunni þa list, ac
sínum ágætu gáfum, sérkennj^gía vel hnittnar sogur.
um og lundarfari, er þjóð
hans hóf upp til hinnar mestu
virðingar og vandasömustu
stjórnarathafna. Um hann
sagði einn af andstæðingum
hans, forustumaður frjáls-
lyndaflokksins, Felix Ham-
Hann var mikill vinur vina
sinna, trölltryg.gur og með
öllu yfirlætislaus.
Hvert mannsbarn í Sví-
þjóð og viðast á Norðetr-
löndum þekkti Per Albin
Hensson að útliti. Hann
rin, þegar Per Albin var hlaut þá sæmd, er fáum
fimmtugur:
„Ef að yfir land vort
þyrfti að skella einræði, þá
hefur fallið í skaut í Sviþjóð
og var einkennandi fy-rir
hinar almennu vinsælÆr
vona ég að það komi fljótt, ; hans, að vera alltaf kallaður
á meðan við höfum ágæ’tum fornafni. Hann var í blöðum
einræðisherra á að skipa. 'og^ manna á meðal^ yfirleitt
Þann mann eigum við nú,
fcann heitir Per Albin Hans-
son. Útlit hans er eins og
það á að vera. Hann líkist
Mussolini, hann hefur
alltaf nefndur Per Albin að-
eins. Vinir hans kölluðu
hann Per eða P. A. Brant-
ing var mjög vinsæíl, en
hiann var alltaf nefndur eft-
mælsku á við Hitler, býr og imafni sínu en aldrei Hjalm-
lifir lífi sínu eins og Stalin,
■en er þó * áreiðanlega mjög
ólikur þessum þremur mönn
um. Ég vildi aðeins vona að
hann tæki við öllum ráðu-
neytunum, þegar það byrj-
ar.“
En öllu g-amni fylgir nokk
ur alvara. Per Albin Hans-
so*n var allt í senn, virðuleg-
ur, aðlaðandi og geðþekkur
maSur. Hann var ágætlega
máli farinn, en þó jafnvel
enn betur ritfær. Hann lifði
látlausu lífi, i frekar lítilli
íbúð, er hann átti í sam-
Og í dag var hann til moldar , byggineu úti í Álsten í út-
börinn, við þjóðarsorg og fcverfi Síckkhólms. Út frá
glæstar minningar. Um hann honum geislaði glaðværð.
má vissulega segja það, sem stýrkur cg festa. Hann var hafa í dag arupið höfoi og
hann sjálfur mælti, við lík-1 mjög látlaus í allri fram- ' ívigt foringja sínum til
börur vinar síns, fyrirrenn- komu, glaður og fyndinn, cg hinztu hvíldar. Fánar hafa
ar. Per Albin smaug ennþá
meir og rikar inn i huga
fólksins en Branting, og báð-
ir voru þeir mest vir-tir
sinna samtíðarmanna i
sænsku stjórnmáialífi. Per
Albin var ennþá 'méiri ai-
þýðumaður i þess orðs bezta
skilningi. Hann var hvoru
tveggja í senn, tákn alþýð-
unnar og bezta imyncl henn-
ar og um leið íákn sænsku
þjóðarinnar.
í dag hefur ríkt hryggð í
Svíþjóð, Mest virti og mest
elskaði stjúrnrnáiamaður
sænsku þjóöarinnar var til
mold'ar borinn. Iiundruð-
þúsUnda af sænsku þjóðinni
við sig 14 þingmönnum, enlin drógust inn í stríðið, var
ara og bezta samstarfsmanns,
Hjalmar Brantings:
„Hann var í augum alþýð-
unnar foringinn, sem hún
ems í umgengni við alla, .blaki í hálfa- stöng um allt
hvort þeir voru háir eða lág- landið, bæði rauði fáninn,
ir; hvort heldur það var gam
all og slitinn verkamaður,
óteljandi félagsmerki og
Framhald á 7. síðu.