Alþýðublaðið - 15.06.1947, Síða 3

Sunnudagur 15. júní 1947
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Tveggja alda gamalt listaverk
Heyrf og 1esið
Fýrsta bókin um hernámið
TVÆR NÝJAR BÆKUR
eftir Ólaf Jóhann Sigíirðsson
koma út á þessu ári. Er önnur
þeirra smásagnasafn, en hin
stutt skáldsaga. Smásagnasafn-
ið heitir Speglar og fiðrildi, en
skáldsagan Litbrigði jarðarinn-
ar. Þetta er þriðja smásagna-
safn Ólafs og fjórða skáldsaga
hans.
FYRRI KONA hins heims-
fræga' þýzka rithöfundar
Stefans Zweigs, Friderike
Zweig, hefur ritað bók, þar sem
hún lýsir Zweig sem manni og
rithöfundi. Sjálfsævisaga
Zweigs, Die Welt von Gestern,
er í rauninni saga tímabilsins,
sem hann lifði á, fremur en
sjálfs hans, því að hann virð-
ist forðast að geta sjálfs sín,
nema þegar ekki verður hjá þvi
komizt. Bók frúarinnar þykir
því skemmtileg uppbót og gefa
glögga hugmynd um manninn,
sem gleymdi sjálfum sér, þeg-
ar hann ritaði sjálfsævisögu.
BÓK, sem nefnist The Story
of Mrs. Murphy og er eftir
Natalie Anderson Scott, er ný-
lega komin út í Bandríkjunum
og vekur mikla athygli. Scott
er fædd í Rússlandi, en hefur
lengst af dvalizt í Bandaríkj-
unum og er til þessa lítt kunr:-
ur höfundur. Bók hennar fjall-
ar um áfengisvandamálið, og
gagnrýnendur, sem um hana
skrifa, líkja henni við The Lost
Weeltend eftir Charles Jackson,
en telja þessa nýju bók öilu
betri.
HIÐ NÝJA RITGERÐA-
SAFN dr. Helga Péturss er nú
komið út, en það ber heitið
Þónýall og er gefið út. í tilefni
af 75 ára afmæli höfundarins.
Bókin er yfir 400 blaðsíður að
stærð og flytur nær 40 ritgerðir
um margvísleg efni. Þetta er
sjötta Nýalsbók dr. Helga Pét-
urss.
EIGI ALLS FYRIR LÖNGU
er komið út nýtt ljóðasafn eftir
brezka skáldið Stephen Spend-
er, en hann er í allra fremstu
röð yngri ljóðskálda Bretlands
og af ýmsum talinn þeirra
snjallastur. Þessi nýja bók
Spenders heitir Poems of Dedi-
cation og hefur hlotið mikla
viðurkenningu meðal brezkra
gagnrýnenda.
❖
NÝLEGA er komin út í Nor-
egi bók eftir Odd Nansen, son
Friðþjófs Nansens. Nefnist hún
Fra dag til dag og hefur að
geyma dagbók höfundarins frá
40 mánaða dvöl hans í. fanga-
buðum Þjóðverja, fyrst að
Grini, síðar suður í Sachsen-
hausen. Odd Nansen er kunnur
myndlistarmaður, og flytur
þessi bók hans miklnn fjölda
teikninga eftir hann.
HERN AMSTIMABILIÐ
var eitt viðburðaríkasta og ör-
lagaþrungnasta árabil, sem ís-
lenzka þjóðin hefur lifað. „At-
burðirnir, sem þá gerðust,
munu móta örlög einstaklinga
og þjóðarinnar í heild um-
langa framtíð“, eins og Gunn-
ar M. Magnúss segir í eftir-
mála að „Virkinu í norðri“.
íslendinga hefur aldrei þótt
skorta áhuga á sögu sinnif svo
að ætla mætti, að slíkt tíma-
bil sé hvalreki mikill á fjörur
íslenzkrar sagnfræði. Ekki er
rannsóknarefnið minna fyrir
það, að hér var tvíbýli þessi
ár, og við íslendingar vitum
harla lítið um margt það, sem
átti sér :stað innan herbúð-
anna. Það gengur ævintýri
næst, hvert verkefni hér bíð-
ur sagnfræðinga okkar. Heim-
ildir verður fyrst og fremst að
sækja í skjalasöfn í London
og Washington, og er fu'll á-
stæða til að ætla, að nú séu
ekki þeir örðugleikar á að
komast í slík skjöl, sem áður
var um svipað efni. Sem dæmi
um spurningar þær, er okkur
langar til að fá svör við, má
nefna örfáar: Hversu mikil
hætta var raunverulega á
innrás á Ísland? Hver var
viðbúnaður stríðsaðila til
sóknar á landið og vamar
því? Hv>aða raunverulega
þýðingu hafði land okkar fyrir
bandamenn? Þetta er önnur
hlið málsins, en hin er svo að
meta og vega áhrif hernáms-
ins á þjóðfélag okkar og
menningu, og mun harla
snemmt að reyna slíkt enn um
hríð.
Gunnar M. Magnúss hefur
fyrstur riðið á vaðið og gefið
út bók um hernámið. Hann
reynir „að skýra frá sem
flestu, er lýsir ástandi þessa
tímabils“, að því er segir í eft-
irmála bókar hans. En Gunn-
ar dvelur meira við að lýsa
áhrifum hernámsins á daglegt
líf landsmanna og virðast
megin heimildir hans veya
dagblöðin í Reykjavík. Það er
vart hægt að sjá, að hann geri
tilraun til að kryfja viðburð-
ina til mergjar og komast að
orsökum og afleiðingum, og
auka þannig einhverju við
það, sem meðalgreindir 'blaða-
lesendur í landinu vita og
muna eftir. Þannig fáum
við í bókinni að vita, að
Gort lávarður heitir fimm
nöfnum, og æviferill hans er
rakinn, en ekki er orði'minnzt
á það, hvernig ftionum leizt
á lanidshagi og landvamir
(sem vafalaust er rækilega
skjaifest í London, auk þess,
sem margir muhu enn til frá-
sagnar um það). Við fáum að
vita það, að „vergjarnar koh-
ur“ hafi gengið um „ólæstar
dj?r“, þar sem hermenn voru
inni fyrir, fyrsta kvöld ber-
námsins, en engin tiiraun er
gerð til að meta áhrif sam-
skipta íslenzkra kvenna við
setuliðið á sambúð þjóðarinn-
ar við herinn. Þannig mætti-
Gunnar M. Magnúss
lengi telja dæmi þess, að hér
er um að ræða hel.dur yfir-
borðskennda dægurbók, en
ekki sagnfræðirit.
Þá er það galli mikill á 'riti
þessu, að heimilda er hvergi
getið í textanum, og mælir það
ekki með sagnfræðinni. T. d.
má nefna, að á bls. 35 er rak-
ið samtal milli forsætisráð-
herra landsins (1939) og full-
trúa Luft-Hansa flugfélagsins
þýzka, og þess að en:gu getið,
hvaðan höfundur hefur það
plagg. Gizka mætti á, að það
væri eftir frásögn ráðherrans,
og er þá því meiri ástæða til
að geta þess, sem skoðanir og
stefna hans á þessum tíma eru
alls efcki óumdeilt mál, og
rýrir það heirfiildargildi frá-
sagnarinnar.
Mikið er um ógeðfellda ó-
nákvæmni í bókinni og smefck
leysur margar. Fprnöfn manna
vantar, og brezki sendiherrann
er t. d. ýmist kallaður Howard
Smith eða Hávarður sendi-
herra. Loks er það næsta
merkilegt, að höfundur, sem
tekur sér fyrir hendur að
skrifa sögu hernáms ensku-
mælandi þjóða á Islandi, skuli
ekfci vera betur að sér í
ensfcu en að halda að fleirtal-
an af „gentleman“ sé „gentle-
man.s“! (bls 217).
Hér hefur hitt og þetta ver-
ið tínt til, er saimað gæti það,
að hér er efcki um sagnfræði-
legt rit að ræða eða á nokk-
urn hátt fullnægjandi lýsingu
á „ástandi þ'essa tíxnabils."
Frambald á 7. síðu.
HELGAFELL hefur nýlega
gefið út hið heimsfræga nærri
tveggja alda gamla meistara-
verk Söguna af .Manon Lescaut
og riddaranum Des Grieux. Er
sagan gefin út í bókaflokknum
Listamannaþing og þýdd af
Guðbrandi Jónssyni.
Höfundur skáldsögu þessarar
hét fullu nafni Anton Franz
Prévost d’Exiles, en er löngum
kallaður síra Prévost. Hann
fæddist árið 1697 og lézt árið
1763. Ævi hans var viðburða-
rík, og hann naut um skeið
lystisemda heimsins í ríkum
mæli, þótt lengstum dveldist
hann innan klausturmúra. Síra
Prévost var afkastamikill rit-
höfundur og skrifaði alls um
50 skáldsögur, en af þeim varð
aðeins einu bindi auðið aldurs
og frægðar, sjöunda bindinu af
„Mémoires d’un homme de
qualité", sem síðan var gefið út
sérstaklega og löngu er frægt
orðið um allan hinn siðrrfennt-
aða heim sem frábært listaverk.
Það er Sagan af Manon Lescaut
og riddaranum Des Grieux,
sem nú liggur fyrir í íslenzkri
þýðingu.
Skáldsaga þessi var gefin út
í fyrsta sinn í Amsterdam árið
1753, þegar síra Prévost dvald-
ist í útlegð í Hollandi. Hún hef-
ur náð geysilegri almennings-
hyll'I víða um lönd og haft mik-
il bókmenntaleg áhrif. Þó
verður varla sagt, að efni henn-
ar sé sérstaklega rismikið. En
bókin þótti ærið nýstárlega á
sínum tíma, og það er eins og
undiralda hennar sé tilfinning
alls hins mannlega. Des
Grieux, sem býr sig undir að
gerast Jóhannesarriddari og er
aðeins seytján ára gamall,
kynnist í gistihúsi hinni ungu
og fögru Manon Lescaut, er
skýrir honum frá því, að það
eigi að senda hana nauðuga í
klaustur. Þau strjúka brott, en
hamingja Des Grieux reynist
skammVinn. Foreldrar hans fá
vitneskju um samastað hans, og
faðir hans tekur hann heim.
Des Grieux er sannfærður um,
að hér sé um að ræða samsæri,
sem Manon eigi aðild í, og
hann hverfur aftur að námi
sínu. En að átján mánuðum
liðnum tekst Manon, sem nú er
orðin sextán ára, að hafa upp á
bonum, og þau strjúka brott
öðru sinni. Þegar fé þeirra er
til þurrðar gengið, leggst Des
Grieux í fjárhættuspil, og Man-
on velur sér hlutskipti gleði-
konunnar. Um þetta leyti býðst
auðugur maður af háum stigum.
til að kvænast henni, en hún
vísar honum á bug að Dfe
Grieux viðstöddum. Skömmu
síðar er þeim báðum varpað í
fangelsi. Des Grieux flýr úr
fangelsinu, og kostar sá flótti
hans mannslíf. Því næst hjálp-
ar hann Manon að flýja. En
brátt stenzt hún ekki freisting-
ar annars manns og yfirgefur
hann. Honum tekst þó að hafa
upp á henni og er í þann veginn
að strjúka brott með henni,
þegar þau eru handtekin. Hann
er látinn laus fyrir fulltingi.
föður síns, en hún er send til
Vesturheims. En hann tekur
sér far með sama skipi og flyt-
ur= hana vestur um haf, og þau
leggja leið sína til Louisiana.
Landstjórinn þar stendur í
þeirri trú, að þau séu hjón. Des
Grieux er í þann veginn að
kvænast Manon og segir land-
stjóranum allan sannleikann.
En frændi landstjórans, Synne-
let að nafni, hefur fest ást á
Manon, og landstjórinn synjar
henni og Des Grieux ráðahags-
ins. Des Grieux og Synnelet
heyja einvígi, og Synnelet sær-
ist í þeirri viðureign. Elskend-
urnir reyna að komast til land-
náms Englendinga, en Manon
deyr á leiðinni, og Des Grieux
býr henni leg í skógunum, en
grúfir sig niður í sandinn yfir
gröfinni og ætlar að bíða þar
dauða síns. Þar finnst hann og
er sakaður um að hafa myrt
Manon. En hann er sýknaður
og hverfur aftur heim til
Frakklands, þar sem nýir
harmar bíða hans.
Saga þessi mun sarnin út af
nokkrum endurminningum frá
byljóttri ævi höfundarins, eins
og segir í formála sendiherra
Frakka, Henri Voillery, fyrir
íslenzku þýðingunni. Hér er
um að ræða eitt af frægustu og
viðurkenndustu úrvalsritum
franskra bókmennta, og þegar
að því er gætt, hversu viðráð-
anleg bókin er að stærð og lík-
le'g til almennra vinsælda, rná
það heita furðulegt, að íslenzk-
,um lesendum skuli ekki fyrir
löngu hafa gefizt kostur á að
njóta hennar. Það er vandi að
vélja rit til útgáfu í bókaflokki,
sem ber jafn yfirlætismikið
nafn og Listamannaþing, en
þessi skáldsaga á þar tvímæla-
laust heima, og ber mjög að
fagna útgáfu hennar og þeim
ágæta búningi, sem íslenzku
þýðingunni hefur verið valinn.
Helgi Sæmundsson.
fer fram á íþróttavellinum sunnudaginn 15. þ. m. og hefst
klukkan .8,30 síðd.
Þá keppa Akurnesingar við Val.
Spennandi keppni!
Tvísýn úrslit!