Alþýðublaðið - 13.07.1947, Blaðsíða 5

Surinudagur 13. júlí 1947
ALtsÝÐöBLAÐIB
Á LIÐNUM ÖLDUM hef-
ur Balkanskaginn, suðaustur
horn Evrópu, verið leikvang
ur ófriðar og átaka milli stór
veldanna og þanniig er enn í
dag.
Balkanskaginn takmark-
ast af Dóná að norðan en
á aðar hliðar af höfum. Hann
er fjöllóttur og eru því sam-
göngur mjög erfiðar. Eru
ekki nema þrjár góðar hafn-
ir á skaganum, en sifellt
streyma eimlestir að þeim og
frá. Þær eru Trieste, Salon-
iki og Istanbul, sem fyrr var
kölluð Konstantínopel. Yerð
ur að flytja næstum allar
vörur um þessi hlið, þær er
fara eiga frá Mið-Evrópu og
Rússlandi til Miðjarðarhafs-
landanna. Allt frá þvi í lok
18. aldar hefur Rússum fund
izt þeir vera króaðir inni í
Svartahafannu, því að Tyrk-
ir loka leið þeirra til Mið-
jarðarhafsins, og á 19. öld
studdu Bretar Tyrki, en nú
við kenningar Trum'ans eru
ÍBandarikin tekin að styrkja
varnir þeirra. Er svo að sjá
frá Kreml sem Engil-Saxar
hafi hlaðið múrvegg frá Suð
ur-ítalíu allt austur að Hima
laya til þess eins að loka
Rússum leið að hinum hlýju
höfum.
Múrveggurinn skiptir Balk
anskaga í tvennt eftir norð-
urlandamærum Grikklands,
og snerta þau Albaníu, Júgó-
slavíu og Búlgaríu. En aðal-
vandamálið á Balkanskaga
nú er hið 'tilhlýðilega kapp-
hlaup stórveldanna, þótt
Balkanríkin verði og að
ergja sig á eigin nöldri, og
mun nú þessum málum
verða gerð nokkur skil hér á
eftir. Mestum erfiðl-eikum
veldur Makedohía. Er hún
allstórt landsvæði, nú skipt
í þrennt milli þriggja ríkja.
Tilheyrir nyrzti og stærsti
hlutinn Júgóslavíu, suður-
hlutinn Gvikklandi og er höf
uðborg hans Saloniki, erí lít-
ill rimi að austan er innlim-
aður í Búlgaríu. í fimmtíu
ár hafa þrjú lönd hlaupið í
kapp um Makedóníu og hei-1-
miklar deilur hafa átt sér
stað um þjóðerni íþúanna.
Mæla flestir þeirra á slav-
neska tungu, líkari búlgörsku
en serbnesku, en þó ólík báð-
um. Þegar Makedónía var
sameinuð Serbíu 1918 og
Júgóslavía varð til, sýndu í-
búar landsins fjandskap sinn
ýmist með pólitískri and-
stöðu eða' með smáskæru-
herháði, en voru þaggaðir
niður með hervaldi ítala og
Búlgara. Er Búlgarar her-
námu þá 1941 var þeirra
s'tjórn þjóðinni jafn ógeð-
felld. Mun Makedóníumönn-
um vera farið að leiðast þóf-
ið, og skoða sig sem sérstaka
slavneska þjóð og óska eftir
innlendri stjórn í tengslum
við Suður-Slava eða allan
Bálkanskaga. Og þegiair flokk
ur Titos kom til valda, viður
kenndi hann þessa kröfu og
gerði Makedóniu að hjá-
lendu innan ríkjasambands
Júgóslavíu.
Gríski hlutinn af Make-
dóníu er mest megnis byggð
ur Grikkjum, en auk þess
eru þar allmörg slavnesk
þorp. Ýkja núverandi leiðtog
ar makedóníska lýðveldisins
mjög tölu þeirra Slava, er
lúta þannig grískri stjórn og
láta 1 það skina að sameina
beri alla .Makedóníu. Hljóm-
ar það í grískum eyrum sem
tillaga um að innlima Salon-
iki, lífæð þeirra, í Júgóslav-
íu. Hins vegar hefur Tito
marskáilkur ekki gert neinar
landakröfur á hendyr Grikkj
um, en almenningur óttast
þó nýja yfirráðastefnu af
hálfu Júgóslava.
Deilt er um norðvestur
landamæri Grikklands við
Albana. Er núverandi stjcrn
þar í landi mjög á öndverð-
um meiði við Grikki og fjand
samleg Bretum, er þeir
skoða verndara Grikkja. Rek
ur menn ef til vill minni til
þess, að í fyrra sökk í Korfu
skurðinum brezkur tundur-
spillir á tundurdufli, er virt-
ist hafa verið lagt af Albön-
um. En við austur landa-
mæri Grikkalnds er Þrakía,
mjó landræma með fram
Eyjahafinu, er Búlgarar
krefjast á þeim grundvelli,
að þeir þarfnist auðveldari
samgangna út á hafið. Og
þótt þessum kröfum væri
synjað í friðarsáttmálanum,
sést geipilega á gerðum Dimi
trov forsætisráðherra, að
þeir eru ekki horfnir frá
þeim enn.
Skal þá næst vikið að
Tyrklandi. Engum landa-
mæraþrætum eiga þeir í í
Evrópu, enda deila þeir ekki
við Balkanríkin, heldur við
Rússa. Menn muna, að fyrir
ári siðan gátu dagblöðin um
það, að Rússar beiddust
mega býggja flotahöfn við
sundin og vildu auk þess fá
ákveðin landssvæði austur
i frá, þar sem þeir eiga sameig
inleg landamæri með Tyrkj-
um. Tyrkir neituðu að ræða
þessar kröfur. Hafa stjórnir
Bretlands og Bandaríkjanna
gert það heyrin .kunnugt, að
þeir skilji þörf Rússa á end-
urskoðun Montreux-sáttmál-
ans, er lýtur að her- og kaup
skipasiglingum u.m tryk-
nesku sundin, og hafa undir
búið skipan þeirra mála til
hagsbóta fyrir Rússa, en þeir
halda því fram, að slík mál
verði að leiða til lykta á ráð-
síefnu margra þjóða og vilja
láta boða til hennar. Rúss-
neska stjórnin lítur hins veg
ar svo á, að þetta komi ein-
ungis Tyrkjum og Rússum
við, og þess vegna eru allar
leiðir lokaðar.
KRÖFUR RÚSSA
Að baki þessara stað-
bundnu vandamála leynast
önnur mikiu stærri varðandi
viðskipti stórveldanna. Tyrk
land er í vináttubandaíagi
við • Bretland og markmið
Rússa virðist vera að rjúfa
þetta bandalag. Væri Tyrkj-
um kömið til þess að segja
upp sáttmála sinum við
Breta með það fyrir augum
að gera sams konar gagn-
kvæmt varnarbandalag við
sovétríkin, likan samningum
Sovétríkjanna við Pólíand
GREIN ÞESSI eftir
Hugh Seton-Watson er
þýdd úr „The Listener“,
útvarpstímaritinu brezka.
Fjallar hún um vandamál
Balkanskagans og átök
stórveldanna þar. Hér
fyrr meir var Balkanskag-
inn stundum kallaður ,,óró
lega hornið í Evrópu“ og
ber það nafn með rentu
enn í dag.
óskast í eldhúsið á Vífilsstöðum 14. júlí.
Upplýsingar hjá forstöoukonunni.
Sími 5611.
og Júgóslavíu, held ég, að
Tyrkir myndu aldrei verða
varir við landakröfur Rússa.
Má taka áform þeirra til að
fjarlægja Tvrki frá Bretum
frá tveim hliðum. Er hin
fyrri til varnar — að útiloka
áhrif engilsaxnesku veld-
anna frá Svartahafinu, sem
er eins konar bakdyr að Rúss
landi. En hin síðari er til
sóknar — að draga Tyrkland
inn i Sovétrikin til að víkka
áhrifasvæði sitt allt til Mos-
ul og Aleppo og síðar að
Uyg'gja sér aðstöðu til út-
þenslu yfir lönd Araba.
Hér að fr-aman hefur verið
greint frá innbyrðisdeilum á
Balkanskaga og áfcrmum
stórveldanna. En einnig er
þar um að ræða annan stór-
an vanda, og það eru átök
um hugsjónir. í þrem norð-
lægari ríkjunum á Balkan-
skaga eru einræðisstjórnir,
og þótt þær séu ólíkar, eru
kommúnistar alls ráðandi í
öllum. Allar urðu þær til við
árangur langrar oy harðrar
baráttu, er stundum var háð
neðanjarðar með ýmsu móti
og stundum beinn smáskæru
hemaður bæði gegn innrásar
herjum öxulríkj-anna og hin-
um gömlu ráðastéttum land-
anna. Var baráttan háð af
mestri hörku og hreysti í
Júgóslavju, var og mikið
unnið i Albaníu, en. minna
í Búlgaríu, þótt ekki sé þar
með sagt, að þar lægju menn
liði sínu.
Baksvið þessarar baráttu
var fyrir stríð fátækt bænd-
anna og alræði íhaldsins.
Öll Balkanríkin liðu mikla
nauð af of miklu þéttbýli.
Var tala þeirra, er við land-
búnað unnu allt of há miðað
við menningarstig landsins,
aðallega vegna úreltra vinnu
aðferða og afgamalla tækj-a,
ef þau eru borin saman við
Danmörku eða önnur lönd er
lengst eru komin i landbún-
aðarmálum. Má sanna þá
staðhæfingu með því að
benda á, að á landbúnaðar-
svæðum á Balkan er þrisvar
sinnum fleira fólk en í Dan-
mörku, en afrakstur lands-
ins er þrisvar sinnum meiri
í Danmörku en þar. Um það
bil þriðjungur vinnafls land-
búnaðarins er fram yfir það,
sem hæfllegt væri, svo að
segja má, að hver bóndi af-
kasti aðeins tveim þriðju
eðlilegrar framleiðslu. Olli
þessi sífellda ofhleðsla á
vinnumarkaðinum í landbún
aðinum örbirgð á sama hátt
og atvinriuleysi á krepputím
um á Vesturiöndum.
MARKMIÐ KOMMÚNISTA
Beztu ríkisstjórn i heimi
mundi hafa þótt i þessum
löndum við ramman reip að
draga, en stjórnir Balkan-
ríkjanna fyrir stríð hjökk-
uðu alltaf í sama farinu.
Ráðamannastéttin gaf sér
góðan tíma og lét bændurna
sigla sinn sjó. Og þegar tók
að bera á óánægju meðal
bændanna, var þaggað niður
í þeim með valdi. En hat-
römmustu óvinir ráðamann-
anna voru kommúnistarnir,
sem aldrei nutu pólitisks
frelsis og oft voru fangelsað-
ir og leiknir grátt. Nú er
blaðinu snúið við og komm-
únistarnir teknr við völdum,
og þeir sjá enga ástæðu til
að sýna hinum fornu fjand-
mönnum sínum umburðar-
lyndi, jafnvel ekki gefa þeim
mönnum pólitískt frelsi, er
meðalveginn fóru og voru
andvígir einræðinu, en tóku
ekki þátt í neinum aðgerð-
um gegn því. Haf-a nýju
stjórnirnar þá skoðun, að
bezta leiðin til hagsældar
fyrir almenning sé þjóðfé-
lagsleg bylting og þótt bylt-
ingin kosti maygra ára vægð
arlausa harðneskju, áður en
nokkrum árangri er náð„ eru
þeir reiðubúnir að halda á-
fam á sömu braut. Þeir trúa
því að sú yfirdrottunarvél,
ssm nefnist Kommúnista-
flokkur, sé einasta tækið til
viðunandi árangurs, o.g allt,
sem gegnstætt henni vinnur,
skal þurrkað út.með mildum
aðferðum eða villimannle-g-
um eftir því sem þurfa þyk-
ir.
Á annan veg er farið
stjórnum Grikklands og
Tyrklands. Hefur Tyrkla-nd
flokkseinræði og gerðu for-
ingjar þess fyrir 20 árum
eins konar byltingu, að sumu
lsyti þjóðernislega og að
sumu leyti sósíalistíska,-. en
hafa á þeim tíma meir. og
meir hnigið til hægri. Til er
stjórnarandstaða þar í landi,
en ekki er hún áberandi og
mun vera lítils megnug. Næg
ur er þar ruddaskapurinn og
spi-llingin, en það leynir sér
ekki að tyrkneska þjóðin
treystir stjórn sinni og æskir
ekld neinna breytinga. í
Grkklandi er -aftur á móti
svipuð stjórn þeim, er algen-g
ar voru á Balkan fyrir stríð.
Tilheyra ráðamennirnir
sömu stéttum, eru verzlun-
armenn, embæ.ttismenn og
stórbændur. Og virðast flest
ir útlendingar, sem ferðast
hafa . til Grikklands eftir
stríð , vera þeirrar skoðun-
ar, að stjórnin hafi lítið gert
í þá átt að ráða niðurlögum
eymdarinnar eða byggja upp
heilbrigðara þjóðfé-lagslif.
Það, sem gert hefur verið,
hefur UNRRA látið fram-
kvæma' og ekki. hafa grísk
yfirvöld alltaf ve.rið til mik-
illar aðstoðar. Þrátt fyrir það
mun að likindum meiri hluti
þjóðarinnar styðja stjórnina,
ve-gna þess að þeir óttast ná-
grannana í norðri. Kemur að
alandstaðan gegn stjórninni
frá kommúnistum. Þeir
stjórnuðu heimavarnarhreyf-
ingunni á stríðsárunum og á
sama hátt og aðrir kommún-
istar á Balkan, háðu þeir
hana ekki aðeins gegn erlend
um fjendum, heldur einnig
við yfiráðastéttina gömlu, og
fyrir nýju þjóðfélagi. En nú
hafa þeir tapað feikilega
vinsældum alþýðunnar í
Grikklandi sökum þess að
markmið þeirra falla saman
við gerðir og áform Júgóslav
íu og Búlgaríu. Kemur nú
andst-aða þeirra fram á tvenn
an hátt, gagnrýni í blöðum
og á fundum og smáskæru-
hernaði í norður hluta la-nds
ins, sem nefnd frá samein-
uðu þjóðunum var nýlega
send til að rannsaka.
TVEIR VÍTAHRINGAR
Frá mínu sjónarmiði eru
Balkanvandamálin nú þau
sömu og þau voru fyrir stríð.
Eru þau tveir vítahringar, er
stjórnmálamenn hafa aðains
sýnt viðleitni til að rjúfa.
Hinn fyrri er félagslegur —
eða réttara saýt hugsjón-aleg'.
ur. St.jórnir Tyrklands og
Grikklands verða að gefa
þjóðum sínum von um félags
legt jafnrétti og stjórnmála-
legt frelsi og binda enda á
spillinguna og kúgunina, sem
þjakað hefur bæði þessi lönd
um langan aldur. En til þess
að unnt sé að hefja mark-
vissa umbó-tastarfsemi, verð
ur friður að ríkja innan land
anna.
Hinn vítahringurinn snert
ir utanríkismál. Sundurlyndi
á Balkanskaga er orsök al-
þjóðlsgs öryggisleysis og
stuðlar að því að eitra sam-
búð stórveldanna, en fyrir
þær sakir er ókyrrðin þar
verst að samvinna stórveld-
anna er nógu slæm annars
staðar (t. d. í Þýzkalandi og
Mansjúríu). Balkanskaga er
skipt í tvennt, — annar hlut-
inn hverfur til samvinnu við
Rússa, en hinn við Ameríku,
og þegar þeir hvor u-m sig
finna verndara sinn vera á
öndverðum meiði við vernd
ara keppinauta sinna heima
fyrir, blása þsir í glæðurnar.
Einhvern tíma munu stjórn-
málamenn stórveldanna kom
ast að raun um þetta, og
skilja, að allir töpuðu þeir í
leiknum, settu skjólstæðing-a
sína í slæma klípu cg- komu
á þeirri skipan mála, er trú-
lega mun vara lengi, hvort
sem hún er réttlát eða ósann
gjörn.