Alþýðublaðið - 28.11.1947, Blaðsíða 6

6
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Föstudaguriim 28. nóv. 1947
MINNINGASAFN UM KOMU
XYRONE POWER
Nokkrir aðdáendur Tyrone
Powers hafa ákveðið að stofna
safn til minningar um komu
hans hingað, og hyggjum við,
að enginn meðal vor sé svo
þröngsýnn eða skammsýnn, að
hann sjái ekki nauðsyn og knýj-
andi þörf þeirrar framtakssemi.
Einkum setjum vér þá von okk-
ar á hið háa alþingi og fjárhags-
ráð, að þær sýni þessu mikla og
aðkallandi menningarmáli full-
an skilning.
í fyrstu höfðum vér hugsað
oss að reisa safn þetta á þeim
stað, þar' sem fætur leikarans
snertu fyrst íslenzka fold. En
þar eð svo óheppilega vill fil, að
sá staður er á alþjóðaleið, og
stórhýsi mundi . reynast þar
þrándur í götu, höfum vér horf-
ið að því ráði, að setja þar að-
eins minningartöflu úr bronse,
eða ef til vill silfri, en ákveða
safnhúsinu stað á Austurvelli,
sem með réttu má heita hjarta
bæjarins, og yrði visulega sál
hans, eftir að safnið væri risið
þar á gruhni.
En hvaða muni ætti þá að
setja á safn þetta? Því er fljót-
svarað. Við verðum að bjarga
frá eyðileggingu og gleymsku
servíettunni, sem hann þurrk-
aði sér á um munninn, kaffiboll-
anum, sem hann drakk úr, te-
skeiðinni, sem hann hrærði í
bollanum með, og hefur ef til
vill stungið upp í sig. Svona
mætti lengi telja. T. d. höfum
vér gert- ráðstafanir til að fá
hótelglugga þann, sem hann
harfði út um og el'dspýtu, sem
ýmsir álíta að hann hafi stangað
úr tönnum sínum með. Hefur sú
eldspýta verið send sérfræðing-
um til rannsóknar og fullnaðar-
úrskurðar, og falli sá dómur
eldspöýtunni í vil, verður hún
auðvitað einn helzti helgigripur
safnsins.
Sjálft safnið verður byggt í
funkismusterisstíl. Inni í því
verður stór salur, og veggir
hans þaktir með myndum og
greinum úr Heimilisritinu og
Stjörnum og öðrum æðri bók-
menntum. Á miðjum gafli verð-
ur gluggi sá uppsettur, er fyrr
um getur, en bak við hann
komið fyrir líkamsstærðarmynd
af leikaranum, en fyrir framan
gluggann og undir honum verð-
ur allhár pallur, þar sem fyrr-
nefndum minjagripum verður
fyrir komið. Á kvöldin yrðu svo
haldnar eins konar dýrkunarat-
hafnir í þessum salarkynnum,
þar sem æska borgarinnar dans-
aði sig æsitryllta í snarbrjáluðu
jitterbuggi með undirleik heims
kunnra negrajazzista (mætti
vera með hinum menningarríku
útvarpsskýringum), cg endaði
síðan geimið á jibbyveinum, yf-
irliðum, froðufellingu og transi.
Vonum vér, að á þessu sjáist
hversu safn þetta mundi verða
þjóð vorri mildlsverður tengi-
li.ður við orkueld heimsmenn-
ingarinnar, — og er þess ein-
mitt aldrei meiri. þörf en ein-
mitt nú, þegar svo að segja er
tekið fyrir allar utaníarir æsku-
lyðs vors.
AÐSENT BRÉF
Herra ritstjóri, Ævar Andi.
Ekki get ég stillt mig um að
gera hér að umræðuefni hina
gagnmerku tillögu, er komið
hefur fram á alþingi viðvíkj-
andi nýsköpun á. sviði skálda-
styrkjaveitinga, viðurkenningin
á því, að slíkir styrkir séu og
hafi alltaf verið réttir og sléttir
sveitarstyrkir, þótt fínni nöfn-
um væru nefndir, þar eA, hún
gerir ráð fyrir, að úthlutun
þeirra verði falin einu allsherj-
ar sveitarstyrkja- og fram-
færsluráði, sem um leið yrði þá
nokkurs konar andlegt fjár-
hagsráð þjóðar vorrar, og þarf
ekki að efa, að í því kæmu til
með að sitja margir hreppstjór-
ar, þar eð gert er ráð fyrir að
sýslunefndir kjósi ráðsfulltrúa,
og þá auðvitáð með tilliti til
reynslu þeirra af ómagafram-
færslu.
Það hygg ég, að sumir kunni
að finna tillögu þessari til for-
áttu, að gert er ráð fyrir ævi-
j löngum styrkjum, en með tilliti
1 til væntanlegra launþega (þ. e.
lands- eða ríkisómaga) finnst
mér þetta einmitt bera vott um
þekkingu og glöggskyggni flutn
ingsmanns, og þá einkum það,
að hann vill binda fyrstu styrk-
veitingu, eða ómagaréttindin,
við 45 ára aldur, því hafi nefnd-
ir menn ekki tekið þeim hugar-
stefnubreytingum á þeim aldri,
er geri þeim kleift að vinna fyr-
ir sér og sínum á heiðarlegan
hátt, munu flestir, er til þekkja,
fullsannað telja, að þeir geri
það aldj^i, þar eð raunhæf
skynsemi manna mun sjaldan
vaxa til muna eftir að þeim
aldri er náð.
Aðeins eitt feil, og það
slæmt, finnst mér vera á tillögu
þessari; sem sé, að um leið og
ríkið hafi einn slákan ómaga til
framfærslu tekið, falli hann
sjálfkrafa undir það skilyrði, að
Iáta ekkert eftir sig framar á
þrykk út ganga, því einhver
hlunnindi verður ríkið að hljóta
fyrir snúð sinn, enda mun ef-
laust vaka fyrir hinum reynda
og sálskyggna höfundi eitthvað
í þá áttina, en ef til vill mun
hann vera svo bjartsýnn á eðli
væntanlegra heiðursómaga, að
þeir muni taka slílca greiðasemi
og þakkarvott upp hjá sjálfum
sér. Er ég þar, samkvæmt
reynslu af löggæzlustarfi mínu,
á öðru máli, og get bent á það
hliðstæða dæmi, að mjög sjald-
gæft er, að drykkjuræfill setji
sig úr færi til vínneyzlu, þótt
honum hafi verið á letigarð
komið, enda mundi ekki nema
hálfum tilgangi tillögunnar náð
án nefndra skilyrða. Þá tel ég
og sjálfsagt, að athuguð verði
ófrjóvgunarákvæði viðvíkjandi
ómögum þessum, og gætu þau,
ef beitt yrði, orðið til þess, að
þeir yrðu aðeins 3—4, sem hið
opinbera teldi þörf á að taka úr
umferð að nokkrum árum liðn-
um, því sannað þykir arfgengi
slíkrar hneigðar. En aðalatriðið
er, að hreppstjórar séu til ráða
yaldir.
Filippus Bessason
hreppstjóri.
komum þar ekki framar. Við
lemjum hestana áfram fram
hjá og bíðum ekki eftir neinu
fyrr en við komum til Five
Lanes, og þá bíðum við ekki
Iengi.“
,,Hvers vegna fer fólk
þangað? Hver er ástæðan?"
hélt Mary áfram.
Maðurinn hikaði við. Það
var eins og hann væri að leita
að orðunum.
,,Það er hrætt,“ sagði hann
að lokum, og síðan hristi
hann kollinn, hann vildi ekki
segja meira. Ef til vill fannst
honum. hann hafa verið dóna-
legur og þótti það leitt, því
að rétt á eftir leit hann inn í
gluggann aftur og talaði við
hana.
„Viltu ekki fá þér tesopa
áður ien við förum?“ sagði
hann. „Þú átt langa ferð fyr-
ir höndum og það er kalt á
heiðinni.“
Mary hristi höfuðið. Mat-
arlyst hennar var alveg horf-
itn, og þó að te hefði hitað
henni vel, þá hafði hún enga
löngun til að fara niður úr
vagninum og fara inn á Royal
þar sem konan hefði starað á
hana, og fólkð hefð farið að
stinga saman nefjum. Þar að
auki fannst henni einhver
rödd innra með sér hvísla að
sér og reyna að draga úr
henni kjarkinn: „Vertu kyrr
í Bodnin, vertu kyrr 1 Bod-
nin,“ og hún var viss um, að
hún hefði látið undan þessu,'
þegar hún var komin inn í
Royal. Hún hafði lofað móður
sinni að fara til Patience
frænku, og hún mátti ekki
ganga á bak orða sinna.
,,Það er bezt fyrir okkur að
fara að fara þá,“ sagði ekill-
inn ,,Þú ert eini ferðamaður-
inn á veginum í kvöld. Héma
er önnur ábreiða handa þér.
Ég slæ duglega í, þegar við
eum komin upp Bodmin hæð-
ina, það er ekkert skemmti-
legt að vera á ferðinni í
kvöld. Ég verð ekki rólegur
fyrr en ég er kominn í bólið
mitt í Launcesiton. Það eru
ekki margir okkar líkar á
ferðinni yfir heiðina að vetr-
arlagi, ekki þegar veðrið er
svona.“ Hann skellti aftur'
hurðinni og klifraði upp í
sæti sitt.
Vagninn skrölti niður göt-
una fram hjá traustum og
öruggum húsum, blaktandi
ljóskerunum, fólkinu, sem
var að flýta sér heim í kvöld-
matinn, álútt til að verjast
storminum og regninu. Gegn-
um smárifur á lokuðum
gluggunum gat Mary greint'
bjarma af vingjarnlegu kerta
Ijósi; það var auðvitað eldur
á arni, og dúkur breiddur á
borð, þar sem konan og börn-
in sátu að mat sínum, en
Hún hugsaði um glaðlegu
sveitakonuna, er hafði verið
ferðaféiagi _ hennar; hún
hugsaði um það, hvort hún
mundi nú sitja við sitt eigið
borð með börnin sín við hlið
sér. En hve hún hafði verið
viðkunnanleg, með rauðu
eplakinnarnar og stórar
vinriuhendur. Og hve mikið
öryggi hafði ekki verið fólgið
í djúpri rödd hennar! Og
Mary gerði sér í hugarlund,
hvernig hún hefði getað fylgt
henni frá vagninum og beð-
ið hana um að fá að vera
með henni og dvelja á heim-
ili hennar, Hún mundi heldur
ekki hafa neitað henni, hún
var viss um það. Hún hefði
brosað ti] hennar -og rétt
henni höndina vingjarnlega
og boðið henni rúm til að
sofa í. Hún mundi hafa þjón-
að konunni og farið að elska
hana, átt hlutdeild í lífi
hennar og orðið kunnug
fólki hennar.
Nói voru hestarnir að
klöngrast út úr borginni upp
bratta brekkuna, og þegar
hún horfði gegnum bakglugg
ann á vagninum, gat hún séð
ljósin í Bodnim hverfa hvert
af öðru, þangað til það síð-
asta blakti og titraði og var
horfið sjónum hennar. Hún
var ein nú í storminum og
regninu og tólf mílna löng
hrjóstrug heiði var millum
hennar og ákvörðunarstaðar
hennar.
Henni datt í hug hvort
ekki væri líkt á komið með
henni og skipi, sem léti úr
höfn og væri eitt úti á regin-
hafi. Það gat ekki verið ein-
manalegra, jafnvel þó storm-
urinn hvini í reiðanum og
sjóirnir sleiktu þilfarið.
Það var dimmt í vagninum
núna, því að kyndillinn gaf
frá sér daufan, gulan bjarma,
og svo flökti ljósið svo til
vegna dragsúgsins frá rif-
unni á þakinu, að Mary var
hrædd um að kvikna mundi í
leðurstólunum og slökkti á
kyndlinum. Hún sat í hnipri
úti í horninu sínu og hentist
til beggja hliða, þegar vagn-
inn hristist, og henni fannst,
að hún hefði aldrei fundið
það fyrr en núna, að einver-
an er ill. Sami vagninn, sem
allan daginn hafði ruggað
henni riins og hún væri; í
vöggu, stundi nú og brakaði
óheillavænlega. Vindurinn
reif í þakið, og regnhryðjurn-
ar sem nú voru enn ofsalegri
af því að nú veittu hæðirnar
ekkert skjól lengur, skullu á
gluggunum eins og af ill-
girni. Sitit hvorum megin
vegarins teygði landið sig í
óiendanlegri víðáttu Engin
tré, engar götur, engar húsa-
þyrpingar ieða smáþorp, að-
eins grá heiðin mílu eftir
mílu, difnm og sjaldfarin,
teygði sig eins og eyðimörk
langt út í fjarskann. Engin
mannleg vera - gat lifað á
þessari eyðimörk, hugsaði
Mary, og verið eins og annað
fólk; meira að segja börnin
mundu fseðast vansköpuð
hér, eins og svartir bróm-
berjarunnarriir, sem voru
bognir af sífelldum gjósti,
sem alltaf blés’ úr öllum átt-
um. Það yrði kyrkingur í
sálarlífi þeirra líka, hugsanir
þeirra illar, þar sem þau
dvöldu aðeins í þessu gróður
snauða landi og grýtta, þar
sem ekkert óx nema lyngið.
Þau væru fædd af ein-
kennilegu fólki, sem hefði
þessa jörð fyrir kodda, úti
undir þessum dökka himni.
En í þeim þrifist hið illa.
Áfram bugðaðisit vegurinn
um þetta dimma og þögla
land, þar sem aldrei sást
glytta í ljós, sem gæti verið
til svolítillar hughreystingar
fyrir ferðamanninn í vagnin-
um. Kannske var engin
byggð á hinum tuttugu og
einnar mílu langa vegar-
kafla, sem lá á millum borg-
anna Bodnim og Launceston.
Kannske var ekki einu sinni
kofi fátæks sauðahirðis við
hinn eyðilega þjóðveg, ekki
nema ein andstyggileg-landa-
merki, þar sem land Jamaiea-
krárinnar hófst.
Mary var hætt að fylgjast
með tímanum og vegalengd-
inni; þau-gátu verið búin að
fara hundrað mílur og klukk-
an gat verið orðin tólf þó að
hún vissi það ekki. Hún ríg-
hélt í þá hugsun, að í vagn-
vantar fullorðið fóik og unglinga til blaðburðar
í þessi hverfi:
Seltjarnarnes
Mela
TALIÐ VIÐ AFGKEIÐSL CJNA.