Alþýðublaðið - 09.01.1948, Qupperneq 3

Föstudagiir 9. janúar 1948
ALÞYÐ'UBLAÐIÐ
3
MÉR var send nýlega ný
Ijóðabók eftir Guðrúnu Jó-
hansdóttir frá Brautarholti,
og nú hef -ég verið að lesa
hana. Ég hef áður litið í
Ijóðabækur hennar og þrátt
fyrir það, þó að þar hafi ég
sitthvað séð, sem mér þótti
bera því vitni, að þessi kona
hafi haft öðru frekar að sinna
um dagana en að kynna sér
sem vandlegast allar brag-
reglur og sívaxandi kröfur
um fágun ljóða, þá hef ég
fundið hvíla yfir allmörgum
ljóðum hennar sérstæðan og
persónulegan blæ, en slíkt er
venjulega órækt merki þess,
að höfundur ljóða eigi sér
skáldæð, mótist djúpt af á-
hrifum þeirra ragna, er sköp
um ráða, og eigi svo um að
velja harða baráttu, vand-
ratað meðalhóf eða létt, en
eigi að síður örlagaþrungíð
undanhald. En því fremur
ætti þessi sérstæði blær að
bera vitni um skáldgáfu frú
Guðrúnar, að frúin yrkir
ekki úndir neinum sérstæð-
um hætti eða háttum, sem
hún, eins og títt er um sum
skáldin, hafi helgað sér öðr_
um fremur og næstum gert
að sinni einkaeign..
í Tómstundmn frú Guð-
rúnar frá 1929 er kvæði, sem
heitir Þráin og skyldan. Þar
segir meðal annars svo:
Þráin hvíslar lágt, en lengi:
,,Leiktu á fagra hörpustrengi.“
En skyldan segir: „Gakktu í
garðinn,
hann gefur af sér meiri arðinn“.
Þráin bauð mér lífið ljósa,
leiki og sumar meðal rósa.
En skyldan, þetta skrítna tetur,
hún skammaði mig í heilan
vetur.
Þá er í sömu bók kvæði,
sem heitir Ástin mín:
Einu sinni var ástin mín
úti í.grænum skóg
á sumarkvöldi sælu —
hún söng af gleði og hló.
Við þrastasöngva þýða
og þöglan skógarfrið
hún undi alla daga
og eins um lágnættið.
Hún bjó á meðal blóma,
með blænum sté hún dans;
hún þekkti ekki það, sem
kallast
þrautir kærleikans.
Enginn veit að ástin mín,
sem einu sinni dó,
læðist enn um lágnættið
í laufgrænum skóg.
I hinni nýju bók frú Guð
rúnar, en bókin heitir Liðn-
ar stundir, minnist hún ekki
oft á þrá og skyldu — eða á
ástina milli karls og konu.
þráin — hamingjuþráin, þráin
eftir innra friði, og friði og
réttlæti í veröldinni, er þó
lífæð hvers þess kvæðis, sem
er annað en fljóthugsuð tæki
færiserindi og kvöð skyld-
unnar er hinn voldugi mátt-
ur, sem knýr ávallt til sjálfs
af neitunar, tilbeiðslu hinna
æðstu valda og umhugsunar
um meiri hamingju og full-
komið jafnvægi annars
heims. í kvæðinu Til íslenzku
konunnar á mæðradaginn 18.
maí 1947 talar frúin um land
námskonuna og segir, að hún
hafi af alúð rækt lífsins
skyldustörf. Og seinast er-
indið er svona:
Konur, mæður, kveikið
blysum á
og kallið fram það bezta, er
verða má;
það var og er og verður alltaf
þörf
að vinna af alúð lífsins
skyldustörf.
í von og trú á vegum
kærleikans
verið heilladísir ísalands.
Ástin milli karls og konu
kemur og fram öðru hvoru
og bezt gerða og listrænasta
kvæðið í bókinni, Einmana
kona, á sér hana að hljóm-
grunni. Þá eru og þessar vís-
ur í kvæðinu Augun tala:
Eg hef baðað augu mín
í augna þinna lindurn
og fundizt heilög faðmlög þín
fjarri lífsins syndum.
Þó um stund í þessum heim
þrjóti vinafundur,
við erum bundin böndum þeim,
sem brostið geta ei sundur.
Þá yrkir frúin gott kvæði,
sem heitir í æsku. Hún lýsir
þar tiltrú sinni til mannanna
og ást sinni á lífinu og ver_
öldinni. 1 æsku kynntist hún
ævintýrum og þjóðsögum,
huldufólk bjó í hólum, dverg
ar og tröll í hömrum og ljós-
álfar léku um engi. Hún vissi
ekki á þeirri tíð, ,,að sorgin
svarta, særir löngum við-
kvæmt hjarta“. En kynnin
af þjóðtrúnni vöktu þó hjá
henni þá tilfinningu, sem
kemur fram í síðasta erind-
inu:
Alltaf fannst mér undarlega
eitthvað sanna
ógnarþunga örlaganna
yfir lífi sumra manna.
Ég nefndi í upphafi þessa
greinarkorns þrjár leiðir,
leið sífelldrar baráttu, leið
meðalhófs og jafnvægis og
leið undanhaldsins. Frú Guð
rún, sem hefur átt sér í upp
hafi bjarta lífstrú, mjög
mikla viðkvæmni — og það
er viðkvæmnin, sem skáld
sagði um, „veldur bæði sælu
og synd, svo sem með er far-
ið“ •— og heita ástar- og
hamingjuþrá, hefur valið
leið baráttunar. Það hefur á-
reiðanlega kostað hana mik-
ið, en þau verðmæti, sem
hún hefur unnið, er djúp og
einlæg samúð með öllumi,
sem þjást, sterk ábyrgðartil
finning og heit trú á æðri
máttarvöld. En öllum þess-
uni verðmætum fylgir þján-
ing, svo sem mannlífinu er
háttað, en undir niðri lifa
alltaf gamlar glæður lífsþrár
og lífsnautnar. Brunasárin
svíða, en hins vegar auka
glæðurnar á einlægni og víð
feðmi samúðarinnar, hita trú
arinnar og hvötina til fórn-
fýsi. Baráttan og þjáningin
krefjast útlausnar í ljóði og
þær eru svo mikið alvöru-
og einlægnismál, að þær-
bregða persónulegum blæ
yfir Ijóð frú Guðrúnar, en
einmitt hinn persónulega
svip skortir Ijóð margra
þeirra, karla og kvenna, sem
hafa lagt meiri stund en hún1
á ljóðfágun og ljóðglit — og
hafa gætt betur rökvísi en
hún gerir á stundum.
Sú, sem ekki vissi af sorg-
inni í æsku, en síðar varð
þess vísari, að hún ,,særir
löngum viðkvæmt hjarta“.
segir nú í kvæði, sem þrung-
óð er heitri og djúpri sam_
úð:
Það, sem lífsins gleði ei gefur,
getur okkur sorgin veitt.
Hún á mátt, sem mildar hjarta,
í mildi fær hún hörku breytt.
Á öðrum stað segir hún
spaklega og fagurlega:
En hægt skyldi fara hönd
um þá,
sem harmana þyngstu bera,
sízt er því hægt að segja frá,
hvar sárustu meinin skera,
en þögnin fer bezt með allt,
sem á
um eilífð í helgi að vera.
Enn fremur í enn ö ðru
kvæði:
í ógnarþunga alvörunnar
allir finna vanmátt sinn,
því er samleið sorgarbarna
að senda bæn í himininn.
Styrjöldin mikla, og allur
sá harmur, öll sú neyð, allt
það ranglæti, öll sú grimmd
og allur sá viðbjóður, sem
henni fylgdi, hefur valdið
hinni viðkvæmu og göfugu
konu sárri kvöl og verið
henni mikið uggs og um-
hugsunarefni:
Rætt er um ráð —-
ráðþrota;
enginn úrbót sér.
Friðlausir menn
friðlausra þjóða
^fylkja láta liði.
í kvæðinu Hættumerkið
stendur meðal annars:
í caxandi tækni og auknum auð
ágirndin tók sér hreiður.
Hún tók frá saklausum börnum
brauð
og böðlunum veitti hún heiður.
Og svo spyr þá frú Guð-
rún í öðru kvæði:
Sjó- og annan hlífðarfatnað
útvegum við með stuttum fyrirvara gegn innflutnings-
og gjaldeyrisleyfum.
Einkaumboð fyrir: .
Ardrossan.
The Ardrossan Oilskin & Waterproofing Co., Ltd.,
ÓLAFUR GÍSLASON & CO., H.F.,
Sími 1370.
H. F. Eimskipafélag Islands.
AÐALFSJNÐ
Aðalfundur Hlutafélagsins Eimskipafélags Islands,
verður haldinn í Kaupþingssalnum í húsi félagsins í
Reykjavík, laugardagimr 5. júní 1948 og hefst kl. 1,30 e.h.
DAGSKRÁ:
I. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og framkvæmdum
á líðnu starfsári, og frá starfstilhöguninni á yfirstand
*
andi ári, og ástæðum fyrir henni, og leggur fram til
úrskurðar endurskoðaða rekstursreikninga til 31. des.
1947 og efnahagsreikning með at'hugasemdum éndur
skoðenda, svörum stjórnarinnar og tillögum til úr-
skurðar frá endurskoðendum.
2. Tekin ákvörðun um tillcgur stjórnarinnar um skipt-
ingu ársarSsins.
3. Kosning fjögra manna í stjórn féjagsins, í stað jpeirra
. sem úr ganga samfcvæmt félagslögum.
4. iKosning eins endursfcoðanda í stað þess er frá fer, og
eins varaendurskoðandi.
5. Tillögur til breytinga á reglugjörð Eftirlaunasjóðs H.
F. Eimskipafélags íslands.
6. LTmræður og atkvæðagreiðsJa um önnur mál, sem upp
kunna að verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða.
Aðgöng'umiðar að íundinum verða afhentir •hluthöf
um og umboðsmönnum hlut'hafa á skrifstofu félagsins
í Reykjavík,, dagana 2. og 3. júní næstk. Memn geta feng
ið eyðublöð fyrir umboð til þess að sækja fundinn á að
alskrifstofu félagsins í Reykjavík.
Reykjavík, 6. janúar 1948.
STJÓRNIN.
Stafar hætta af menntun, valdi
og viti,
vísindum og uppgötvanastrit?
Það, sem átti að bæta bölið
nauða,
bölvun eykur, þjáning, kvöl og
dauða.
Valdhöfum er sungið lof í ijóði,
en lítum Kains mynd í Abels
blóði.
Og á meðan bróðir vegur
bróður
brennur allur jarðarinnar
gróður.
Mundi svo skaða nokkuð,
þó að athugað væri niðurlag
þessarar vísu:
Ef höggormurinn frá heljar-
slóðum
hefur á jarðríki vald,-
fást ekki bætur bitrustu meina,
bölvun er syndanna gjald.
Ef allir trúa af heilum huga
og hjarta á Drottin sinn,
þá breytast verkin og taætast
kjörin:
Þá bjargast heimurinn.
Ég efast ekkert um, að frú
Guðrún mæli af heilum
huga, en engan veginn til að
sýnast, þá ér hún segir:
Faðir minn, að fótum þínum
fell ég þögla bænarstund.
Sefaðu tárin sorgarbarna,
sviðann deyfðu í hjartans und.
Þeir, sem geta heilum huga
hjartað vermt í trúaryl,
eiga leið úr öllum éljum,
aftur hjá þeim þirtir til.
~
Ljóðabókin Liðnar stund-
ir er hin vandaðasta að papp-
ír og prentun — og próf-
arkalestur óvenju vel af
hendi ileystur.
Guðm. Gíslason Hagalín.
Erlend bók um
viðskiptalíf íslands
NÝLEGA er komin út í
New York bók um fjármála
og viðskiptalíf íslendinga á
i stríðsárunum og er höfundur
hennar dr. William Charles
Chamberlain. Sennilegt er,
þótt þess sé ekki getið í bók-
inni að þetta sé doktorsrit-
gerð, sem Chamberlain hafi
varið við Columbia háskól-
ann í New York, en ritið
nefnist „Eeonomic Develop-
ment of Iceland Through
World War H“.
I fyrsta kafla bókarinnar
rekur höfundur sögu Íslands
frá efnahagslegu sjónarmiði,
og í öðrum kafla lýsir hann
skipulagi og þróun atvinnu-
mála hér á landi. Þriðji kafli
lýsir árunum fyrir stríðið og
fjórði kafli skuldum og
greiðslujöfnuði. Fimmti og
síðasti kaflinn lýsir stríðsár-
unum sjálfum, og er þar
reynt að gera grein fyrir því,
hvernig inneignir okkar söfn
uðust upp og hvað olli vel-
megun landsins. Þá lýsir höf
undur verðbólgunni sér og
endar á því að komast að
þeirri niðurstöðu, að Island
muni eiga erfið vandamál!
fyrir höndum eftir stríðið,
og verði þá annað Irvort að
færa niður dýrtíðina (eins
og nú er verið að reyna eða
fella krónuna. Bókin er gef-
in út af Columbia University
Press, en umboð í London
hefur Geoffrey Cumberlege.
lílbreiðið
Alþýðublaðið!