Alþýðublaðið - 29.02.1948, Blaðsíða 3

Sunnudagur 29. febr. 1948.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
3
Prófessor Gylfi Þ. Gíslason:
Húsameistari ríkisins
og Bessasfaðakirkja
TJARNARBIO
Hin nýja litkvikmpd
Lofts Guðmundssonar
í S L A N D
'verður sýnd í Tjarnarbíó næstkomandi má nudag og næstm daga klukkan 6 og kl. 9.
Myndin hefur inni að halda m. a.: Beykjavík, frá landbúnaðinum,
síldveiðunum, íþróttum, Geysi, lax- og silungsveiðum, Heklugosinu
og íslenzkar blómarósir.
Hr. Þórarinn Guðmundsson fiðluleikari og Mjómsvei't hans hefur leikið nokkur íslenzk
lög inn á plötu í tilefni af mynd þessari,, en að öðru íeyti verða tilvalin útltend lög leikin
á meðan á sýningunni stendur, enn fremur hljóðdrunur frá Heklugosinu o. fk
Aðgöngumiðar verða seldir frá kl. 1 alla da gana og ikosta kr. 15,00 og 20,00. Sýningin
stendur um 3 klukkustundir, 5 mín. hvíld á milli hvers þáttar (tvisar).
Sýningar byrja stundvíslega kl. 6 og kl. 9.
Blófiiavarxlanir
verða opnar í dag klukkan 19-1.
Ágóði af sölunni rennur til
Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna.
Blómaverzíanirnar í Reykjavík
Préfessor 6uðjón Samúelsson:
Villandi ummæli um viger
Bessaslaðakirkju leiðrétt
SÍÐASTLIÐINN SUNNU-
DAG biirtist í Alþýðublaðinu
gxein um Bessastaðakirkju
undir nafni húsameistara rík
áisins, hr. Guðjóns Samúels-
sonar, og var' útdráttur úr
henni síðar lesinn í ríkis-
útvarpinu. Greininmi var ætl
að að verja þæor framkvæmd
ár húsameistarans að láta
rífa allt innan veggja úr
Bessastaðakirkju og tortíma
þannig einu elzta guðshúsi
landsins, láta smíða nýtt í
stað hins' gamla og verja til
þess meira en hálfri milljón
króna. En jafnvel langhund-
ur, þar isem röddin er Jakobs,
þótt hendurnar séu hendur
Esaú, fær ekki breytt tillu
verki í gott.
í greininni segir, að lýsing
mín á þessum framkvæmd-
um í útvarpsþætti fyrir
skömmu hafi verið villandi
og veiti ranga hugmynd um
þær. Engin tilraun er þó
gerð til þess að andmæla einu
einasta atiriði ummæla
minna, enda var þar hvert
orð satt, svo sem allir þeir
sjá, sem komiið hafa í Bessa-
staðakirkju undanfarið og
munu í hana koma framveg
is. Iiinis vegar eru athafnir
húsameistarans réttlættar
með því, að kirkjan hafi frá
upphafi yerið léleg, hun hafi
nær alitaf verið vanhirt og
gripiir hennar ósmekklegir og
ólistræriir. Af þessum sök-
um hafi verið nauðsynlegt að
endurbyggja kirkjuna, og eft
ir engu að sjá, þótit hinum
gömlu munum væri rutt
burt.
Það er vafalausit rétt, að
kirkjunni muni löngum hafa
veriið haldið muin verr við
en skyldi. Gagnger viðgerð á
henni hefur því lengi verið
sjálfsögð,, og varð auðvitað
enn sjálfsagðari, er Bessa-
staðir ,urðu forsetasetur. En
sökum aldurs hússins og virð
ingar þess hefði það átt að
vera. höfuðmark þeirrar við-
gerðar, að varðveita hina
gömlu og að mörgu leyti sér-
kennilegu gerð kirkjunnar og
þá að sjálfsögðu hina öldnu
muni henmar, sem nær allir
voru ágætlega nothæfir, að
sögn hinna sérfróðustu
mánna, ef vandlega væri við
þá gert. Og það er alrangt,
að þeir hafi verið ljótir og ó-
smekklegir. Það, sem þá kann
að hafa skort á glæsiileik í
upphafi, hafði aldur og hefð
löngu bætt þeim. En allra isízt
mátt'i raska gömlum legstein-
um í kirkjunni. Það er óskilj
anlegt, hvers vegnó gröf
. Magnúsar amtmanns gat ekki
fengið 'að vera í friði, og það
er , furðuleg miinmimáttar-
kennd gagnvart isögu og for
tíð að geta ekki þolað stein
Páls Stígssonar í kirkju-
veggnum. Fátt er heimsku-
legra en að reyna á slíkan
hátt að eyða óljúfum minn-
ingum. Það er ekki áð læra
af sögunni, heldur að víkja
henni við og láta síðan ef til
vill blekkjast af henni.
Það er svo önnur saga,
hvernig þessar framkvæmdir
hafa farið að kosta um hálfa
milljón króna. Ég hefi ieitað
að fjárveitingu til þeirra í
fjárlögum og ekki fundið. Á
alþingi hefur verið upplýst,
að fjárveitingarvaldið hafi
aldrei vsitt til þeirra neitt
fé. E.n menntamálaráðherra
hefur skýrt frá því, að fyrr-
verandi ríkisstjórn hafi he.im
ilað húsameistara viðgerð á
kirkjunni, sem hann áætlaði,
að kosta mundi 210 þús kr.
Engu að síður hefur þegar
ver.ið varið til verksins 470
þús. kr. og vantar þó enn'
50—60 þús. kr., til þess að
því verði lokið. Er það vissu
lega athyglisvert, ef svo er
nú komið, að embættismenn
geta ávísað á ríkissjóð eftir
geðþótta og án nokkurs telj-
andi eftirlits, — og það jafn
vel til óþurftarverka.
í greininni er að því vikið,
að ég muni tæplega nógu
kunnugur sögu Bessastaða-
kirkju til þess að rétt hafi ver
ið af mér að minnast á þetta
mál. Ekki er annað dæmi
nefnt um skort minn' á slík'
um sögufróðleik en að ég
virðist ekki hafa vitað, að í
kixkjunmi hafi verið amt-
mannsstúka svonefnd, en
hún verið tekin burt í tíð
Gríms Thomsens. Þeir, sem
hlýddu á erindi mitt í út-
varpinu, heyrðu mig segja
frá hástóli amtmanns og hvar
hann muni hafa verið. Húsa-
meis'tari hefur isagt mér, að
hann hafi ekki hlustað á er
indið, en ég las honum það
í síma að beiðni hans. Seinna
sagði hanri mér, að hann hefði
ekki heyrt mig nefna há-
stólinn í símann, og vil ég
ekki draga í efa að þannig séu
tiilkomin þau ókurteisu um-
mæli gréinariinnar, að ég hafi
bætt ummælunum um amt-
mannsstúkuna í erindið, er
það birtiiS't í Alþýðublaðinu,
— samkvæmt ábendingu
hans! Annars hefi ég orðið
þess var, að það þykir frem
ur 'se'inheppilegt af hr. Guð-
jóni Samúelssyr.i að væna
aðra menn um vöntun á bók
þekkingu. Það er þó að vísu
ekki eins ósmekklegt og
hefði hann í greininni gert
sér tíðrætt um það með vand
læfingu, að fil væru rnenn,
sem ekki skrifuðu blaðagrein
ar aðstoðarlaust.
Ég hygg, að af kirkjumáli
þessu eigi og verði að draga
tvenns konar lærdóm, og fyr
ir þær sakir einar hefi ég
gert það að umræðuefni. Þeir
sem eiga að gæta nýsam-
þykktra laga um viðhald
fornra mannvirkja, isem því
miður komu of seint til þess
að koma í veg fyr.ir eyðilegg
ingu Bessasitaðakirkju, verða
að vera mjög vel á verði. Ann
ars kann svo að fara, að
Hólakirkja verði horfin einn
UT AF fyrirspurn próf.
Gylfa Þ. Gíslasonar á alþingi
hafa komið fram í umræðum
og blöðum bæjarins mjög
villandi ummæli í minn garð
í sambandi við viðgerð Bessa
staðakirkju að því er snertir
þrjú ummæli.
1) Að ég hafi hvatt til þess
að eytt hafi verið úr ríkis-
sjóði fé til þessara viðgerða.
2) Að ég bafi ráðið einn við
gerð kirkjunnar og borið
fornminjavörð ráðum um
mikilvæg atriði. '
3) Að áætlun mín frá 1945
hafi reynzt allt of lág.
Þar sem hér er um að
ræða misskilning manna,
sem ekki þekkja málvexti,
vii ég skýra þessi atriði með
fáum orðum. Ekki var leitað
fil mín um eitt eða neitt varð
andi Bessastaðakirkju fyrr
en valdhafar landsins voru
með mjög ríflegum fjárfram
löigum búnir að endurreisa
góðan veðurdag eða Mennta
skólahúsið komið upp í Öskju
hlíð. Og svo verða ríkisstjórn
ir að gæta betur þeirra em-
bsettisn(anna, sinna, sem
með fé fara, og fjárveitingar-
valdið ríkisstjórnanna.
Gylfi Þ. Gíslason.
staðinn að mestu Ieyti, að frá
taldri kirkjunni.
Ég hafði enga ástæðu til
að skipta mér af þessu máli
og gerði það beidur ekki fyrr
en ég fékk, sem starfsmaður
landsins, fyrirmæli um það
frá yfirboðurum mínum að
sjá um viðgerðina. Forráða-
menn landsins hafa ákveðið
viðgerð kirkjunnar og lagt
fram fé úr ríkissjóði til
verksins. Alveg nýskeð hef-
urur verið varið rúmlega 30
þusund krónum í erlendum
gjaldeyri fyrir orgel í kirkj-
una og voru þau kaup utan
við minn verkahring.
A'llt sem máli skipti varð
andi viðgerð kirkjunnar var
ákveðið af valdhöfum lands
ins, eins og berlega kemur
fram í svari mínu við þriðja
lið. Forminjavörður og að-
stoðarmaður hans, Karistján
Eldjárn, fyligdust með við-
gerðinni og tóku við og sáu
um flutning þeirra muna,
sem á að geyma í þjóðminja
safninu. Þegar ákveðið var
að taka legstein Magnúsair
amtmanns upp úr moldinni
og setja hann í kórvegg, var
fornminjavörður ásáttur um
þá breytingu, þegar honum
var tjáð, að umgerð úr
steini yrði um gröf amt-
mannsins og legsteinn með
nafni hans á settur yfir
hana. Að öðru leyti varð ég
ekki var við neinn ágreining
frá fc-rnminjaverði eða að-
stoðarmanni hans.
Þegar ríkisstjórnin fól mér
viðgerð kirkjunnar 1945,
gerði ég um verkið þrjáæ á-
ætlanir misdýrar, eftir því
hvað mikið væri lagt í endur
bætur. Stjórnin samþykkti
dýrustu áætlunina, en hún
var 210 þúsund krónur, og
eins og vant er um áætlanir
frá teiknistofunni, miðað við
Reykjavíkur verð. A þeim
árum, sem liðin eru síðan,
hefur kaupgjald og dýrtíð
vaxið, svo það nemur um 40
þýsund króna hækkun á hin
um tilgreinda kostnaði.
Smiðir fengust ekki nema
þeir væru fluttir daglega til
og firá vinnustaðnum og þeir
fengju fæði á Bessastöðum;
sá kostnaðarauki varð 47 þús
und krónúr.
Þegar verkið var hafið,
töldu valdhafarnirvað meira
þyrfti að breyta heldur en
ég hafði gert ráð fyrir og óx
við það tilkostnaðurinn. Og
vil ég nefna um þetta dæmi.
Múrhúðun aðallega utan
húss 18 þúsund. Steinþak og
sterkaæi þakviði af auknum
þunga og eirþak á turninn
118 þúsund krónur. Hellu-
lagning við útidyr og teppi á
gang og kór kkkjunnar 17
þúsund krónur. Leiðslur og
fleira utanhúss 19 þúsund
krónur. Þessi dæmi nægja
væntanlega til að sýna öll-
um almenningi að valdhafar
l'andsins vildu endurbæta
kirkjunia svo vel að hún yrði
engu óveg'legri helclur en
önnur hús á forsetásetrinu. ;
Guðjón Samúelsson. j