Alþýðublaðið - 02.04.1948, Blaðsíða 5

Föstudagur 2. apríl 1948.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
3 vél'b'áta, heppiicga til síldveiSa. Stærð bátanna er sem
ihé segir:
I. 60 Isstir. Þessurn bát fylgir ný snurpinót, nýjir snurpu
bátar og grunnnót.
II. Stærð: 52 lestir..
III. Stærð: 52 lestir.
Fyrirspurnum svarað daglega á skrifstofu vorri milli
kl. 10—12 fyrir hádegi.
Landssamhánd ísl. útvegsmanna
Ilafnarhvoli.
HINN hefðbundni skiln-
ingur manna á , Pétri Gaut“
stafar bæði af hir.ni undur-
fögru tónlist Griegs og hin-
um rómantísku skáldsögum
Björnsons.
Ástæða er til þess að hug-
leiða það vandlega, hvort tón
list Griegs sé ekki að sumu
leyíti of stórbrotin og að surnu
leyti full auðug af itllfinning-
um svo fjarlægum skáldinu,
að menn verði að fara aorar
leiðir 'til þess að nálgast bet-
ur innsta kjarna kvæðisins.
Til dæmis um það hversu
tór.list Griegs fellur oft illa
við Ijóðið má nefna ,,Morg-
u,nsöng“, sem er dásamlegt og
kliðmjúkt ljóð um fagran og
friðsælan morgun. En lagið
er oft spilað sem inngangur
að Afríkuþættinum. þessari
bitru lýsingu á hin.um alþjóð
ílega vopnasala og braskara:
en í því gervi kemiur Pétur
Gautur þar fram innan um
eir.tóma þorpara.
Þá er það ,,Dar.s Anitru“.
Þetta tígulega en mjúka lag
fellur allt an,nað en vel við
hima nj^ju ú'tgáfu af „hinni;
græ<nklæddu“, en þahnfg
er .Anitra í raun og veru, ó-
hrein ruddaleg en lokkandi,
eins og henni er lýst í texta
Ibsens. Á öllum þeim sýning
um á ,,Pétrd Gaut“, sem ég
hef séð, hefur Amitra ysrið
tíguleg og fögur kona gagn
ólík því, sem segir í Ijóðinu:
í vextinum er hún einkennileg,
ekki alveg á fegurðarlaganna
veg.
Urn fæturna er hún illa þvegin,
og alls ekki á handleggjum —
beggja megin.
„Söngur Sólveigar“ er
perla í norskri tónlist, en lag
ið krefst í ráun og veru söng
konu, <sem getur leikið sér
með hina erfiðustu söng-
tækni. Er það langt frá því,
sem rner.n geta hugsað sér
um Sólveigu, sveitasiúlkuna,
sem raular í einmanaleik sín
um uppi í Guðbrandsdal, og
komin er yfir fertugt.
Vöggusöngurinn er einnig
dásamlega fagurt. lag en
verður næstum því að skop-
stælingu, þegar 60 mann-a
hljómsveit leikur og kona á
sjötugsaldri syngur með
skærri sörgrödd — vögglag,
sem vakið gæti rnenn frá
dauðum.
Tónverkið „Dauði Ásu“ er
í ósamræmi við þann viðburð
leiksins. Þar er Pétur einnig
utan við sig. Hann á móður
^sinni mikið upp að unna eins
'og hún á honum mikið að
þakka. En< þó hugsar hann
aðeins um sjálfan sig við
þetta tækifæri þegar hann.
veit að móðir hans er að
deyja, segír bann:
Nei, hér fæ ég böl fýrir bætur.
Það brást, — hér er friðurinn ei.
Eigingirnd Péturs kemur
aldrei greinilegar í Ijós en í
þettu sinn.
Eftir að hann var búinn
að afgreiða ispurr.íngar móð-
ur sinnar með nokkrum einsk
is vsrðuxn athugasemdum,
snýr hann baki við móður
sinná og flýitir sér að l'júga
upp ástæðum til þess að geta
ÐÁNSKA jafnaðar-
mannahlaðið „Soeial-De- I
mokraten“, fcirti nýlega út- f
drátt úr fyrirlestri Hans
Jacob Niiseiis, íeikhús-
stjóra í Gsio, um sýningar
á „Péíri Gaut“, hinuxn
fræga sjpnleik Ibsens. er
nýlega eru byrjaðar í 1
norska þjóðleikhúsinu og
mikla athygH vekja, vegna
þess aS sjónleikurinn kmur
nú fram í mjög breyííum
búningi- Tónlist Griegs er
ckki Ieikin msð, heldur ný
íónlisí, er tónskáiáiS Har- j
ald Sæverud hefur samio.
Enn fremur hefur leikritið ;
ver’ð þýít í fyrsta sinn á
nýnorsku; gerði Henrik
liytter þýðinguna. )
Henrik Ibsen.
losnað úr þessum óþægilegu
kringumstæðum. Skáldið í
honum kemur í Ijós. Hann
veitir bví en ekki athygli að
móðir hans deyr, c<g þegar
hann ekur yfir hallarbrúma
er hor.urn hann sjálfur enn
efs;t í huga:
f .höllinni er urmull manns.
Að gættinni er ruðzt. Hér er
gestur!
Hann Gautur og móðir lians.
Það er að segja Pétur ævin
lega sjálfur fyrst!
En. þetita verður hjá Grieg
viðkvæmni blandið atvik, er
móðirin devr hjá göfugum og
umhyggjusömum syni. Og
með þessari tónlist verður
ekki komízt hjá því :að leika
þennan viðburð eins og
venju.lega hefur verið gert:
sonurinn situr, en móðirin
hvílir í örmum hans, þóitt það
stingi í stúf við það, sem Ib-
sen skrifaði. Hin eina hugsun
Péturs verður það að hjálpa
henni síðuutu stundirnar.
Hann breytist í hetju, bjarg-
vætt móður sinnar.
Margir aðrir sem h>afa
þekkt óg dáð „Pétur Gaut“
ssIxl skáldverk og þekkt og
dáð hina fögru tónlist Griegs,
hafa gerit sér það ljóst, <að
þetta tvennt áíti ekki alveg
saman, að Grieg fór sínar
eigin leiðir, og að tónlist hans
er svo mikilfengleg, að henrd
hefur tekizt að breyta hinu
hárbeitita háði Ibsens í eins
konar rómantískan heitju-
anda.
Forsaga Grieg tónlistarLnn
ar er á margan hátt athyglis
verð.
1 bréfum til Björnsons í þá
daga fellst Grieg af heilum
hug á orð H. C. Andersen um
það, að Ibsen væri viðbjóðs-
legur og „Pétur Gautur“ væri
versta bók, sem hann hefði
lesið-
,,Ég get ekki látið vera að
undr.ast það, hversu bókin> er
þrungin af fyndni og beiskju
en góö mun mér aldrei finn-
ast'hú,n“, skrifar Grieg. Og
hann heldur áfram: ,,Þú trú-
ir því auðvitað ekki að þetta
'h'áfll veú'.ð frjálst val af
minni hálfu', en Ibsen hyatti
mig til þess í vor, og yildi
auov'tað láta semja tónlist
við þá kafla vsrksins sem
verst voru til þess fallnir. én
ég hugsaði um þessar 200
krónur á leiðirni — og þáði
hoðið. Það hvílir á mér eirs
og mara.
í hreinskilni sagt. Ég geri
bað vagna peninganna, átti
Grieg við, og skollinn hirði
það allt saman.
En hinn mikli listamaður
Griieg gat ekki sagt skilið við
sjálfan sig. Hann reif ísig laus
an undan fargi Ibsens og
samdi dásamleg tónverk eft-
ir sínu eigim höfði. Tónlist,
| sem ekki féll sem bezt við
Pótur Gaut.
* * *
Grieg skildi ffil f.ullnustu
hina norsku bændur, sem
Björnsson lýsti og klæddi
hugsjónahjúpi, og hann
hafðii jafnmikla samúð með
þeim og andúð hans var á
Pétri Gaut. En Ibsen hafðd
er.gar sérstakar mætur á
þessum , sparibændum". Á
hinn bóginn var Pétur Gaut
ur ekki einungis þrælmenni;
það hefði ekki fallið Ibsen í
geð að hann fengi ekki einn-
ig sínar afsakanir. Hvort sem
Pétur var að nokkru leyti hin
vægðarlausa rannsókn Ibsens
sjálfs á sínum innra manni
og hinar miklu þakkir hans,
þegar upp iskyldi gera, til
landa sinna, þá var hann þó
merkur heigull, eigingjarn,
iygalaupur og skýjaborga-
saniður, ruddalegur stríðs-
gróðamaður og vopr.asali,
tilfinníngalaus og ágjarn
maurapúki, sem snýr heim
eftir hrakninga lífsins. Auð-
hlýrra tilfinninga. En jafn-
vel Ibsen er ekki saklaus af
því, hversu auðvelt er að
verða hrifinn af Pétri. Skáld
ið hefur gætt hann glæsileik
sem það sjálft verður hrifið
af. Einkum er Pétur það, sem
Ibsen hefur kallað „and-
styggilegt skáld“, sá, sem
er þræll síns eigin hugmynda
flugs- Strax þegar leikurinn
héfst, kemur skaphöfnPéturs
skýrt fram í dagsljósið, strax
í fyrsta tilsvarinu: „Þú lýgur
Pétur“.
Sólveig er ekki aðeins
glansmyrd, yfirnáttúrleg
kona á borð við ,Sigrúnu á
Sunnuhvoli“ Björnsons. Tak
ið eftir því, hvað hún gerir.
Hú.,n er alin upp við strang-
<trúnað og lifir í umhverfi,
sem telur hvert einasta víxl
spor leiða til skilyrðislausrar
glötunar, en hún strýkur til
friiðleysingj'a og útlaga til
þess að lifa þar syndsamlegu
lífi, .eins og það' er kallað.
þrek og hæfileika til upp-
reisnar,. og skapfestu, sem
gerir trúfesti hennar og lang-
lundargeð, er hún bíður Pét
urs langa ævi, að vissu léyti
skiljanlegt. Sigrid Undset
kallaði Sólveigu einu sinni
Þær eiga ekki einungis sam
eiginlega ástina til Péturs,
heldur verður og vart við í
fari Sólveigar ævintýralöng-
un Ásu: og þrá til þess. að
fl;ýja raunveruléikann,, það
sama og Pétur hefur erft.
Pótri er Ása miklu meira
virði en Sólveig. Honum
finnst Sólvedg ætíð fyrst og'
fremst vera móðir. Og þegar
hann loksins fær hana. er
hann þegar viss um, að hann -
vilj.i halda henni frá sér í út
rétturn örmum. Er þetta
frumleg áfstaðia til uinnust-
unnar.
Seinna. gleymir hann Sól-
veigu alveg. Sú græn-
klædda fylgir honum í Af-
ríku. Dofrinn gægist fram.
Ása móðir hans íþyng-
ir samvizku hans- Sólveig'
ein er horfin úr huga hans,
.nema endrum og eins í fá-
vitahúsinu. Og er hann loks
finnur Sólveigu aftur, verð-
Framh. á 7. síðu.
einnig annað og meira en ó- Þetta sýnir sjaldgæft vilia-
Leyfum oss að vekja athygli yðar á bví, að vér getum nú tryggt hús
yðar gegn skemmtlum af völdum vatns, þegar heita- eða kaldavatnsleiðslur
snringa.
Minnist bess, að oft hlýzt stórtjón af völdum vatns á húsum og húsmunum.
Gjalddagi brunatrygginga húsa er 1. apríl,
er því hagkvæmt að taka lekatryggingu frá
sama tíma.
Austurstræti 10. SSmi 7700.
vitað var hann þetta fyrst og
k.raunverulc
;gustu
konuna í
fremst og þannig hlýtur hon I norskum bókmenntum“. Það
urn að verða lýst án lallra er ekki undarlegt, að hún og
Ása móðir Péturs hittast.