Alþýðublaðið - 13.04.1948, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 13. apríl 1948.
ALÞ>ÝBUBLA©I®
sem
|BÍ Sjí
a m
Elinborg Lárusdóttir:
Símon í Norðurhiíð.
Skáldsaga. Bókaútgáf-
an Norðri. Akureyri
1945.
Elinborg Lárusdóttir:
Steingerður. Skáldsaga.
Bókaútgáfan Norðri. —
Akureyri 1947.
ÁRIÐ 1945 kom út á for-
þeirra er bændaveiðar. Þeir
fylla Símon og láta hann
skrifa upp .á víxil, og þegar
kemur að skuldadögunum,
sinna þeir ekkert um víxil-
inn. Það er auðsætt, að Sím-
on- verður að borga. Honum
fellur þungt hrösun sín, og
konu hans ekki síður. Hún
harðnar og tekur á honum
frekar ómjúkum tökum.
lagi Norðra fyrra bindið af > Skaðinn er sök sér, þó að .þau
Vn'nni 1-n'iSiii otni’n aVálrionrfn brannar verði að hvris á nnn-
hinni þriðju stóru skáldsögu
Elinborgar Lárusdóttur, og
heitir það Símou í Norður-
bííð. Haustið 1917 kom svo
síðara bindið, Steingerður.
í fyrra bindinu er fyrst
sagt frá því, er þau reisa bú
í Norðurhlíð, Símon og Stein
gerður, síðan frá búskap
þeirra — og loks frá ævi
Símonar, eftir að hann hefur
brostið og hrökklazt að heim
an.
Norðurhlíð hefur verjð í
eyði og verið höfð undir frá
Suðurhlíð. Ungu hjónin
byggja upp á kotinu og
hyggjast skapa sér bar fram-
tíðarheimili. Og Símon og
Steingerður eru hvort
tveggja í senn: glæsilegar og
duglegar manneskjur, og
bæði eru þau ágætlega verki
farin. En þau bera menjar
bernsku sinnar. Það hefur
verið farið vel með þau í
Suðurhlíð, en þau hafa samt
ekki verið nema töVuhörn.
Það hefur ávallt komið fram.
Og þau fá sannarlega að vita
það, að þau standa í þakkar-
skuld. Broddur frá þessum
áruna stendur í holdi þeirra
beggja. En hann hefur á þau
ólík áhrif, enda eru þau ekkþ
lík. Símon er tilfinningarík-
ur — og það er Steingerður
í rauninni líka, en hann er
einnig veiklyndur. hefur
mikið hugarflug og er stór-
huga. Honum hættir því við
að þykjast fyrir sjálfum sér
og öðrum, — og sýna of-
rauisn- Honum veitist ekki
létt að bíða þess. að það. sem
hann vill, verði að veruleika.
Á Steingerði verkar aftur
broddurinn svo, að hún hugs
ar fyrst og fremst: Bíðið þið
við! Seint koma sumir, en
koma þó. Hún er seig, vill
vera raunsæ. ekki státa, ekki
reisa sér hurðarás um öxl —
xaunar verði að byrja á upp-
hafinu. á nýjan leik. en
skömmin er verri — og ekki
sízt vitneskjan um þá veilu
hjá Símoni, sem hefur orsak-
að skakkafallið, og loks er
svo það, hvernig harn tékur
því! Og Símon •— nú er hið
raunverulega takmark ekki
aðeins fjarri, — það er í óra-
fjarska. Og svo flvtur ha'nn
þá meir og meir yfir í heim
drauma sinna og óra, unz
hann með öllu sleppir sam-
bandinu við hinn hversdags-
lega- veruleika, við bernsku
sína og lífsaðstöðu, fleygir
ham kotungsins Símor.ar í
Norðurhlíð og kemur til
byggða í fjarlægu héraði sem
hinn konunglegi hirðsiða-
meistari. Peter Eliasen. Og
síðari hluti fyrra®bindis —
og sá lengri — fjallar um
hann- Hann er engri fortíð
háður, tekur ekki tillit til
neinna hamla, þarf ekki -að
gera nein skuldaskil og þarfn
ast þess vegna ekki heldur
neins nema matar og drykkj-
ar í dag og hvílurúms í nótt-
Hann á sér hugarflug, vits-
muni og hugsæi Símonar í
Norðurhlíð — og svo óháður
sem hann er því ytra, njóta
sín nú og skerpast hæfileik-
ar hans til innsæis — og
hann sér hið raunverulega
samband orsaka og afleið-
inga. þar sem þræðirnir dylj-
ast öðrum fyrir sakir skúms
og hégóma fordóma, sýndar-
látæðis og tillits til margs
konar smámuna. Og svo verð
ur hann þá undai’ieg og öðr-
um lítt eða ekki skiljanleg
bjargvættur, þar sem fólk er
komið á þrot í hörmum lífs-
ins og lífi hans lýkur á þann
hátt, að hann fórnar því til
bjargar öðrum.
Fyr,ri hluti þessa bindis er
síðri en hin seinni. Frásögn-
og svo verður hún þá of smá in er á köflum dálítið stirðleg
í sér og stíf á fyllsta rétt, þar
sem Símon lætur vaða á súð-
um. Þetta verður þeim til
sundurlyndis. hún harðnar,
en hann meyrnar. Hann hlýt
ur ekki hjá henni þá ástúð
og örvun, sem honum sam-
kvæmt eðli sínu er nauðsyn-
leg, ef hann á að geta lifað
og starfað sem maður fram-
tíðarinnar.
Svo dynur þá óhamingjan
yfir hið litla heimili- Brask-
arar og svikahrappar eru á
og sumf ekki æskilega rök-
stutt. Skáldkonan hefur til
dæmis varla lagt næga rækt
við að rekja þræðina, sem
hún síðan dregur saman í
þann hnút, er Símon í Norð-
urhlíð getur ekki levst — og
ekki höggvið á, heldur flýr
frá. Og svikahrapparnir
koma inn í söguna eins og
leiftur — og hverfa síðan
þannig. að slíkt er vart hugs-
anlegt á íslandi. En í siðari
hlutanum, lýsingunni á Pet-
ferð í sveitinni- Atvinna er Eliasen og þeim peisón-
Lesið daabækur
no. 2
a
um, sem hann kemst í tæri
við nær skáldkonan sér veru
lega niðri. Sá hluti minnir á
suma beztu og sérkennileg-
ustu kaflana í Förumönnum
og Strandarkirkju, lýsingar,
sem hinn fordómalausi les
með annarlegum, en allá-
hrifamiklum hugblæ, þar
sem skáldkonan lætur okkur
skynja sem veruleika hið
dulræða örlagavald í lífi
mannanna.
Svo er það þá seinna bind-
ið, Steingerður. Eftir að Sím
on er horfinn. finr.st kon-u
hans. að hún hafi síður ensvo
verið honúm eins og henni
bar — og hún kennir sér um.
hvernig fór. Svo verður þá
líf hennar upp fráþessueinaf
plánunarganga. Steingerður
fer að Isita Símonar, en finn-
ur hann ekki- Þá tekur hún
að sér Katrínu frænku hans
en hana hefur hún áður rek-
ið frá sér, Símoni til mikillar
skaþraunar. Hún kemst hjá
að missa jörðina, og hún
meira að segja eignast hana,
og hún baslar fyrir sér, syni
sínum og Katrínu gömlu.
Hún ræktar mýrina, sem
Símon vildi rækta. og hún
gerir son sinn að lærðum
manni, verkfræðingi, því að
hann á að fá þá menntun,
sem Símon þráði og fram-
kvæma það, er Símon hafði
réttilega séð, að framkvæm-
anlegt var og hagkvæmt. í
öllu þessu sýnir hún ódrep-
andi seiglu, dugnað og sjálfs-
afneitun, og hún öðlast að
lokum virðingu og vinsældir.
Hún hefur — í fljótu bragði
séð — náð öllu því, sem hún
ætlaði að ná. En hvað svo?
Hvers hefur hún nötið? Og
er sonur hennar einhver sér-
stæður og merkilegur mað-
ur? Hún hefur ávallt óttazt
það, að fram kæmu hjá hon-
um veilur Símonar, óraun-
sæi hans og veiklyndi. Þess
vegna hefur hún í rauninni
alltaf stjórnað honum, hann
aldrei eignazt neinn ákveð-
inn og skapandi vilja. Og
þegar hún heimsækir hann
til Reykjavíkur, kemst hún
að því, að hann er hvorki
mikill maður né hamingju-
samur. Sem verkfræðingur
er hann verkamaður ríkisins
— en í einkalífi sínu er hann
ánauðugur þræll konu sinn-
ar og allra hennar duttlunga.
Svo situr þá Steingerður að
lokum eftir ein síns liðs á
eignarjörð sinni að Norður-
hlíð — og huggun hennar er
sú. að þó að jörðin komist á
framancli hendur, þá lifi
Steingerður húsfreyja þar í
verkum sínum.
Frú Elinborg hefur aldrei
gert persónum jafngóð skil
eins og sumum þeirra, sem
þarna er lýst. En í einum
(Frh. á 7. síðu.)
Steypan er ódýrari hjá okkur
Lágt verð — Fljót afgreiðsla — örugg gæði.
Leitið tilboða hjá okfcur.
•C
áður en þér steypið"
Söliustaðir:
Steypustöðin h.f. Laugaveg 24
súni 1180 og
H. Beneáiktsson & Co. Hamarshúsinu
sími 1228.
Skollaleikur kommónista í deilu
bifreiðastjóra um næturaksturinn
KOMMUNISTAR hafa löng-
um verið sjálfum sér líkir í
verkalýðsmálum, og er það að
vissu leyti ekki nema gott, því
þannig má betur kynnast þeim,
heldur en í hinni hvikulu og sí-
breytilegu innanríkis- og utan-
ríkispólitík, sem alltaf er háð
breyttum viðhorfum í austri.
Fortíð kommúnista í verka-
lýðsmálum verður ekki rakin
hér; en til fróðleiks verður sagt
frá nýju og fersku dæmi um hug
þeirra allan til mála verkalýðs-
ins, og hvaða árangri þeir ein-
lægt reyna að ná í þeim málum,
án tillits til afleiðinga.
í sambandi við stöðvun, sem
varð á næturakstri bifreiða-
stjóra nú fyrir skömmu, sýndu
kommúnistar, bæði utan stétt-
arinnar og innan, að fyrir þá er
alltaf aðalatriðið, að reyna að
nota vandamál verkalýðsins sér
til pólitísks framdráttar.
Það veit hver bifreiðastjóri,
að kommúnistar reyndu eftir
beztu getu að koma af stað bæði
illsku og stífni milli samnings-
aðila og notuðu þá blaðsnepil
sinn, Þjóðviljann, eins og rúm
hans leyfði. Enda mun svo hafa
verið komið, að samningsaðilar
töluðust ekki við um lengri
tíma.
En sem betur fór áttu komm
únistar því ástandi ekki lengi
að fagna, því nokkrir aðgætnir
menn í stéttinni komu því til
leiðar, að bifreiðastjórum var
boðinn góður samningsgrund-
völlur samkvæmt kröfum
þeirra, þar sem vilyrði voru
gefin fyrir því, að gengið yrði
að kröfum þeirra og gott betur.
Það hefði því mátt ætla, að
kommúnistar fögnuðu tilboðinu
þar sem krQfum stéttarinnar
var öllum fullnægt og bifreiða-
1 stjórar fengu sömu réttindi og
aðrir bifreiðaeigendur.
En það sem skeði fer hér á
eftir:
Stjórnarfundur í féiaginu
Hreyfill var haldinn samdæg-
urs og þar voru mættir fjórir
stjórnarmeðlimir af firr.m, sem
þetta mál heyrði undir, þar af
tveir kommúnistar.
Þegar gengið var til atkvæða
í stjórninni, greiddu tveir at-
kvæði með tilboðinu; annar
kommúnistinn greiddi atkvæði
á móti, en hinn sat hjá. Þannig
■var það samþykkt í stjörnrnni
að ganga til samninga að þrem
dögum liðnum eða laugardag-
inn fyrir páska, eins og í til-
boðinu var tekið fram.
Það skal strax tekið fram, að
eftir hálfan annan klukkutíma
hafði náðst fullt samkomulag
með aðilum og fengu bifreiða-
stjórar meira í sinn hlut en þeir
höfðu farið fram á.
Skýringin á atkvæðagreiðslu
kommúnistanna er þessi:
Tveimur dögum áður en til-
boðið barst til Hreyfils, hafði
félagið sámþykkt allsherjar-
vinnustöðvun hjá stöðvabifreið-
um, strætisvögnum og lang-
ferðabifreiðum, ef samkornulag
næðist ekki við eigendur þess-
ara farartækja. í samþykktinni
fólst enn fremur samúðar-
vinnustöðvun með þeim aðilum
eða deildum innan Hreyfils,
sem ekki næðu samkomulagi
fyrir 1. apríl við þá aðila, sem
þær áttu í samningum við, þar
á meðal um deiluna um nætur-
aksturinn. Munu kommúnistar
hafa hangið í þeirri von, að geta
komið á allsherjarverkfalli bif-
reiðastjóra vegna þess dráttar,
sem orðið hafði á samkomulaga
umleitunum.
(Frh. á 7. =-,öu.);
í fímarilinu KJarnar