Alþýðublaðið - 12.06.1948, Blaðsíða 6

0
ALÞÝÐUBL'AÐIÐ
Laugadagur 12. maí 1948.
CLEARINGVBÐSKIPTI.
Þroskabraut mannkynsins. er
furðuleg. Ef hægt er að kalla
hana þroskabraut, en á þvi get
ur óneitanlega leikið nokkur
vafi. Fer eftir því hvað við köll
um þroska. Ef við t. d. köllum
það aukinn þroska, að við get-
um nú logið að mörgum mill-
jónum manna víðsvegar um
heim í einu moð aðstoð tækn-
innar, í stað bess að menn urðu
áður fyrr að hvísla lyginni að
náunga sínum og um leið að
biðja hann blessaðan að bera
sig ekki fyrir henni, þá verður
ekki með rökum hrakið, að
mannkynið hefur gengiö
þroskabrautina á sjömílnaskíða
klossum síðustu áratugina. Sama
má segja um öráptæknina. For
faðir okkar neyddist tii að bíta
fjandmann sinn á barkann, en
það get verið mesta púisverk,
einkum ef fjandmanninum var
eltki um það gefið að vern bit-
inn á barkann. Svo var lika
hábölvað að komast að barkan-
um, því margir vanræktu að
raka sig í þann tíð; og seinlegt
var þetta ef menn áttu marga
f jandmenn, — aldrei hægt að !
kála nema einum í einu. A
þessu sviði hlýtur því kjarnorku
sprengjan að teljast töiuvert
spor í átt til framfara pg þroska.
Ef við hins vegar athugum húsa
leiguna, sem forfaðir okkar
varð að greiða fyrir hellisskút-
ann sinn eða grjótby.rgiö og ber
um hana saman við þaö, sem
við afkomendurnir verðum að
graiða fyrir kjallaraskúíana nú,
eru framfarirnar vafasamar.
Á sumum svíðum virðist
mannkynið hins vegar alltaf
ganga hringinn í kring um sama
einiber.iarunninn á þroskaför
sinni. Við þurfum ekki annað en
athuga sögu kvenfatatízkunn-
ar, til þess' að sannfærast ur.i
það. Fyrir nokkrum árum voru
stúlkurnar í sama sem ekki
neinu, öldungis eins og íormóð
ir þeirra, skömmu eftir synda-
fallið. Nú eru kjólarnir og káp
urnar teknar að síkka, eftir
nokkur ár verða stúlkurn'ar
komnar í tuttugu og sjö drag-
síð spils, eins og langa-lang-
ömmurnar, og þá verður ekki
míkið afgangs af vefnaðarvöru-
miðum handa karlmönnunum í
fjölskyldunni. . . Eða þrengslin,
sem verða í framsætinu í fjögra
manna bílnum. Sennilega verð
ur herrann að hlaupa með bíln
um og teygja höndina inn urn
hurðargluggann að stýrinu.
En ég ætlaði ekki að ræða
um- þetta, heldur hin svonefndu
clearingviðskipti. Þegar forfað
ir okkar, sem bjó við sjávarsíð-
una, vildi verða sér út um kjöt,
tók hann nokkra golþorska á
bakið og labbaði með bá upp i
sveit til forföður okkar, sem
bjó, og hafði við hann skipti á
þorskunum og lambsskrokk.
Auðvitað prúttuðu báðir, enda
er það meginskilyrði þess
að báðir aðilar skilji ánægðir og
telji sig hafa platað hvor ann-
an. Þetta voru hin svonefndu
clearingviðskipti.
Og nú hefur mannkyniö far-
ið hringinn í kring um eini-
berjarunninn á viðskiptasviðnu
og tekið þennan verzlunarmáta
upp aftur. Munurinn er aðfúns
sá, að nú fara fínar nefndir
fyrst til að prútta, en vörurn-
ar koma á eftir með skipum
eða flugvélum. Nema ef urvi
viðskipti við Dani er að ræða:
þá koma vörurnar á undan sarnu
ingunum. Annar munur er og
sá, að nú þykjast báðir aðilar
tapa á viðskiptunum, en í raun
og veru meina þeir það sama.
Þá er og ljóst, að slearingvið
skiptin eru víðtækari nú, en
þau voru áður. Nú taka þau til
dæmis einnig til tónverka. Fyr-
ir skömmu birtu blöSin þá fregn,
að Sölusamband ísienzkra tón-
verkaframleiðenda hefði sent
erindreka sinn til ýmissa Norð
urlanda þeirra erinda að prútta
við hliðstæð framleiðendasam-
bönd þar og komast að samn-
iágum um gagnkvæma hljóm-
listarneyzlu. Hann er nú nýkom
inn heim úr þeirri för. Sam-
kvæmt því, sem fyrr er sagt,
höfum við lítið grætt á þcim
samningum, er hann gerði, og
er orsökin fyrst og fremst sú,
að erlenda framleiðslan stend-
ur svo langt að baki okkar.
En hvað um það. Viðskipta-
málum veraldarinnar er nú
einu sinni svo háttað þessa dag
ana, að slearingviðskipíin eru
óhjákvæmileg. Og hvað þéssu
síðasta clearingviðskiptatapi við
víku, er það ekki svo hætj.u-
legt. Tónlistamenn vorir ættu
að getað jafnað viðskiptiu að
nokkru, eða að minnsta líosti
komið fram hefndum. þegar
þeir flytja hin aðfengnu verk.
f DAG eru liðin 500 ár síðan
þann 12, júní 1448, og 1000 ár
síðan þann 12. júní 948. Ardeg
isflæður er þegar klettanp. við
Skáldsaga eftir Toru Feuk
fram hjá henni út á vatnið.
Lífð ivar bráðum farið fram
hjá honum, og hann hafði
aldrei rétt út höndina til þess
að höndla lystisemdir þess.
Hann hafði aldrei gert annað
en að hugsa og láta sig
dreyma. Hann hafði ekki
gert skyldu sína, og það
skildi hann núna, og hann
andvarpaði aftur.
Þau réru hægt, því að bát-
urinn var sökkhlaðinn, og
það var farið uð hvessa.
Jón og vinnumennirnir
lögðu sig alla fram. Það var
það erfðasta, sem þeir áttu
eftir, þegar þeir voru komnir
á ána. Síðasti báturinn var
þeim mest til trafala með
silfurgljáandi farm sinn.
Jón leit fljótt á Geirþrúði.
Hún sat grafkyrr. Augu
hennar voru glaðvakandi og
hún horfði beint fram. Var-
irnar bærðust hljóðlaust.
Snöggvast skildi hann ekki,
hvað var að henni, en svo
rann upp fyrir honum Ijós.
Hún var að reikna út, hve
mikla síid hún myndi fá.
Hann fylgdist með svipbrigð-
um henn^tr um stund og
hreyfingu varanna.
Tvíburarnir voru sofnaðir
og hölluðu sér hvor upp að
öðum. Hann gat ótruflaður
horft á ungu stúlkuna.
Hann skildi, að hún var að
reikna út, þegar hún horfði
á hina bátana, hve mikið af
síld væri hægt að salta niður.
þetta árið. Hann vissi, að
Mína og hún voru mjög dug-
legar við að leggja nýju síld-
ina í trétunnur og hella svo
saltlegi yfir. Það var eftir
uppskrift, sem hann hafði
látið þær fá og móðir hans
hafði einu s’rnni gefið Mörnu.
Þap fóru hægt upp eftir
ánni. Það varð að róa mjög
varlega til þess að aftasti
Geldinganes ber lægst yfir yfir
borð sjávar; fjara þegar þá ber
hæst, sem er nokkrum klukku,-
stundum síðar. Sólin er hæst á
lofti, þegar láðréttust er hugs-
uð lína milli hennar og Persii-
klukkunnar á Lækjartorgi. Til
þess að enginn freistist til að
hnupla þeirri línu vegna hinna
almennu snærisvandræða, end
urtökum vér, að hdn er aðeins
hugsuð.
báturinn rækist ekki í hakk-
ana.
Endurnar flugu upp und-
an bátnum og flýðu gargandi
inn í sefið, sem skrjáfaði í i
þurrkinum.
Þau voru öll þreytt. Vöku-
nóttin var farin að hafa sín
áhrif. Geirþrúður geispaði.
Hún var mjög föl og var
þreytuleg. Enginn sagði orð-
Það var grafkyrrt. Það
heyrðist ekki lengur í árun-
um. Hún lokaði augunum og
höfuðið seig nðiu á bringuna.
Jón hélt, að hún svæfi. Þeg-
ar Ijósið skein á andht henn-
ar sýndist það alveg liitlaust.
Húðin var svo einkennilega
glær, eins og hann hafði svo
oft veitt athygli. Hárið var
rakt af sjávaríoftinu og rnorg-
undögginni og svolítið úfið
við gagnaugun. Lítill, svartur
lokkur hékk niður yfir aug-
un eins og venjulega. Jón
hugsaði um það, að hann
hafði stundum fléttað hann í
litla, stríða fléttu, sem stóð
beint út í loftið, þegar hún
var lítil telpa.
Allt - í einu opnaði hún
augun og horfði beint á Jón
Ersson. Ástúðlegt og blítt
bros, svo barnslega innilegt,
færðist yfir andlit hennar.
Það va svo ólíkt því, sem
hann núna í seinni tíð hafði
séð í augum hennar, þegar
þau mættu hans.
Nú voru þau bráðum komin
heim, og G-eiirþúður vakti syst
urnar. Þær þrættu báðar hið
ákafasta fyrir að hafa sofið.
Þær höfðu bara verið að
hvíla sig svolítið.
Við bryggjuna fyrir neðan
gististaðinn stóð Marna og
tvær eldhússtúlkur og biðu
eftir þvi að verða að liði.
Klukkan var orðin sex.
Þau höfðu verið úti alla nótt-
ir.a og þráðu öll að komast
baim og sofa nokkra tíma.
Jón fyllti kassa áf síld,
sem stúlkurnar áttu að fara
með heim til Mínu, svo að
hún gæti steikt hana á morg-
unerðarborðið. Það, sem eft
ir var, ætlaði hann að senda
þeim, þegar búið væri að
skipta.
Geirþrúður hefði helzt vilj-
að verða eftir, til þess að
reyna að'fá sem mest. En tví-
burasysturnar voru syfjaðar
og vildu fa-ra heim, isvo að hún
■tók sjálf kassann og fór á eft
ir þeim. Þegar hún þakkaði
Jóinli fyrir og brositi sinu vin-
gjarnlega brosi, varð honum
hlýtt um hjartað. Hann gat
ekki haft augun af rauðum
vörum hennar, þar sem glitr-
aði á fiskhreistur. Hann stó.ð
svoliitla stund kyrr og horfði
á eftir þeim, þar sem þær
gengu niður veginn. Tvíbur-
arnir leiddust og gengu þétt
saman. Á eftir beim gekk La
Paloma og hélt kassanum
örlítið frá sér. IJún var eitt-
hvað svo lítil og einmanaleg,
og rétt sem snöggvast daft
honum í hug að hlaupa á
eftir henni. En hann stillti
sig, andvarpaði og snéri sér
við.
Nú reið mest á. að koma
síldinni upp úr bátunum eins
fljótt og mögulegt var, áður
en sólskinið varð allt of heitt.
Það var næstum því erfiðasta
verkið í allri ferðinni. Tunn-
urnar voru tilbúnar á strönd-
inni og hjólbörurnar til þess
að aka þeim burt í, þegar
seinna um daginn yrði byrj-
að að salta niður.
Þetta hafði verið ágæt
veiði. Síldin var stór og feit
og grænleit rönd meðfram
hryggnum. Þegar sólin skein
á fremtsa báíinn, stirndi á
síldarhreistrið.
Meðan Jón var að horfa á
veiðina, hugsaði hann allan
tímann um ungu stúlkuna,
sem hafði setið gegnt honum
í bátnum. Og nú varð hon-
um Ijóst, að það var í þessari
för sem hann fyrst varð sér
meðvitandi um tilfinningar
sínar. Með ró og án þess að
hlaupa yfr það, sem gat ver-
ið særandi, yfirvegaði hann,
hvaða þýðingu þetta myndi
hafa.' Áð Geirþrúður Vern-
heim yrði nokkurn tíma kon-
an hans, datt honum yfirleitt
ekki í hug. Það var aðeins
draumur. Og það færi um
þann draúm eins og aðra, að
hann yrði bráít að engu. En
innst með sjálfum sér vildi
hann geyma minninguna um
hana, en gerði ekki kröfu til
annars.
Hrukkurnar á enni hans
urðu dýpri og .dýpri, og hann
gnísti tönnum. Honum fannst
sjálfum hann brátt vera gam-
all maður. — En ekkert
skyldi aftra honum frá að

MYNDASAGA ALÞÝÐUBLAÐSINS: ÖRN ELDING
OG HUNDURINN ræðst aS Erni,
sem veitir hoaum hraustlega
mótspyrnu. Kári og lögreglu- þjónn, sem þarna ber að, eru
teknir að óttast úrslitin, þegár
hið furðulega skeður. <■