Alþýðublaðið - 24.06.1948, Qupperneq 5

Fimmtudagur 24. júní 1948.
ALÞÝDUBLAÐiO
Vilhjálmur S. Vilhjáímsson: Ferðaþættir
STJÓRN norræna félagsins
í SvííþjóS faafðlr Síkipulagt
blaðamannamótið á þann veg,
að þátttakendurnir gætu fariS
sem víðast, séS sem ílest og
Skynnzt giem flestu. Þannig eru
flest norræn mót skipulögð, en
ég tel mikið vafamál, að bezt
verði náð þeim 'tilgangi, sem
að er stefnt, með þessum hætti.
Viðstöðulaus ferðalög þreyta
jafnvel hina þaulreyndustu
ferðalanga. Einnig’ fá sjálfir
þátttakendurnir . með þessu
snóti lit.il tækifæri til að kynn-
ast, en það! tél ég einn þýðing-
armesta þátt morrænna móta,
að þeir, sem taka þátt í þeim,
geti bundizt vináttuböndum,
sem í framtíðinni geta orðið til
þess, að leggja grundvölliinn
að nánard kynnum þjóðanna og
gagnkvæmum skilningi þeirra.
Þegar við .stigum upp í
lestina í Stokknóimi fiinmtu-
daginn 27. m>áá um kl. 3, feng-
um við í raun og veru fyrst
tækifæri til að kynnast. Eg
vissi áður heildartölu þátttak-
endanna, og >eins, hv>e mangir
væru með frá ’hverju iandi, en
um nánari kynni hafði alls
ekki verið að ræða. Eg upp-
götvaði jafnvel, að ýmsir, sem
höfðu orðið að hírast í Hótel
Hemmet með mér, og ég Iiafði
gengið framhjá daglega, án
þess að heilsa, voru þátttak-
endur í mótinu. Alls vorum
fvið 52 að itöiu: 15 frá Dan-
mörku, 10 frá Fmnlandi, 2 frá
Isiandi, 15 frá Noregi og 10 frá
Svíþjóð.
Fyrsti áfangastaður olckar í
iörinni frá Stokkhólm.i var
Gávle, -Ijafnarborg við Hels-
Sngjabotn, o>g í áætluninni sá
ég, - að ferðin þangað átti að
standa 1 rúma tvo tíma. Það
iór ekfci ætíð eftir fyarirfram
gerðum áætlunum>, hverjir
lentu saman í þrautarklefum,
'enda er það gott á slíkum mót-
!U.m, því að svo bezt kynnast
rnénn, að hópurinn ileysist ekki
iipp í klíkur, sem halda sér
einiangruðum. Þegar ég hafði
Ikomið mór fyrir í mjuikum
hæginidaistól í b>ezta> klefa lest-
múnnar, lom inn hár og grann-
mt maður, skarpleitur, svart-
hæxður, dökk-eygður og -eins
og slifcja lægi yfir' sjáöldrin,
Bvo að svipurinn va-rð allur
idreyminn. Hann settist beint á
móti mér og starði á mig. Eg
þóttist hafa séð hann fyrr í ein
hvérri veizliu eða á fyrirlestri,
)en hvar hann var, hafði ég
efcki hugmynd um. Þegar le-st-
In var lögð af stað, hallaði
ihanm sér að mér og sagði á
feænsku: „Þú ert sósíal'deinó-
krati. Eg er Sundin frá Bodin.
[Við >er;um næstum á sömu
þreiddargráðu. Komdu bless-
Etður. >Og hann> rétti mér
granna, mjúfca hönd >og þrýsti
mínia hlýlega. „ViS þurfum að
ffá að vita hv>e margir við eruoi
hér á mótinu.“ Eg fagnaði
þessum félaga. Við ræddum
Baman af fjöri. Hann var rit-
tetjórnaraá'tari váð blaðið, ljóð-
tsfcóld, dreymimn, vi'Idi helzt
fara einförum úti í náttúrunni.
var illa við stórar borgir, starfs
maðuí flokksins. í 25 ár. —■
Skarnmt frá okkur v-oru tveir
m-enn fcomnilr í Eá>a rifrildi.
Þeir voru báðir Norðmenn..
Þeir voru að .rífast út úr
Þjóðverjum. Annar héit því
fram, að Þjóoverjar væru
mifcil þjóð, stríðið væri búið,
'og þar með ætti hatrið að
hverfa. Hinn> fordæm-di ÞjóS-
verja. Það'ætti að halda þeim
í ifjötrum í heil>a öld. Báðir
höfðu þeir setið íengi í fanga-
búðum og báðir báru rnerki
þsiss'. Annar hafði fengið
berkla í Buchenwald, en
hinm hafði íar.gið lömun- af
pyndingum í öðrum íangabúð
u-m. Það var hann, s-em hélt
uppi máktað fyrk Þjóðverja.
Báðum kynntist .ég náið síðar.
Báða skiidi ég vel, en im-eif
dróst ég að gáfum og víðsýni
þess, sem -gleymt hafði mis-
gerSumum, þrátt fyrir lömun-
ina. — En Sundin virtist vera
þreyttur á rifrildinu í þeim.
Iíaim spurði fconu- mína livort
hun vildi skipta sæti við
hann, svo að viið gætum bet-
ur heyrt hvor til annars og
það gerði hun. Og svo ræd.d-
um við um rnargt. Gegnt
Sundin sat ungur maður,
Ijóshærður. Hann var harður
á brúnma, augun grá og köld
og eins og háðsglott um
þrýstnar varir. Þagar hann
brosti, skein í sterkar, réglu-
legar tennur. Hann r.eykti
sígarettur án afláts og þær
voru að 'helmingi „munn-
Eg þóítist af því
a, að hann væri Finni.
Eg 'hafði áður -séð hann, en
ekki kyn-nzt honum. Norð-
mennixnir stóðu upp og gengu
fra-m á gangimi. Um leið hall-
aði> Fiim>imi , sér að okkur,
•kynnti sig. „Eg er líka félagi.
Aake J-ermo, ritstjóri Soscial-
isiti í Ábo. Og eítir langa við-
ræðu fórum váð allir þrír í
könnunarferSir um klefana.
Okkur langaði til að viita, 'hve
margir félagar væru með í
hópmlim. Síðar hittumst við
aftur og bárum saman bækur
ofcfcar. Eg hafði rannsafc-að
Danina, sem ég þefckti -bezt,
en þeir Sundin og Jermo hin-
a-r. þjóðirnar. Árangúrinn varð
ekfci slakur. Við vor-um 14
sóisííal'demókrait'air ýá mótinu,
15 -með konu minni, en kona
mí>n og konia Ivars GuÖmunds-
sonar, voru efcfci þátttafcien-d-
ur, þó að þæ-r tæfcju þátt í
ferðalaginu frá Stokkhólmi ti-1
Gauitaboríga-r. — ViS ákváð-
um að hittast allir saman eitt-
hvert fcvöldið og k-oma á
bréfahring milli okkar upp á
framtíðin-a, -sem við og gerð-
u-m. Viið -voru-m fjölmenn-astir
— hægriimienn, í-haldsm-enn,
eða hvað þið viljið kalla þá,
kom-u næstir, frjálsiyndir,
vin-strim-esnn -og ; j^mvinmu-
menn, svo bændaflokksmienn,
en en-giim.' ko-mmúnisti, svo að
vitað vaerá. No-kfcrir virtust
algerlega utanflokfca. — Sun-
din sagði við m-ig: „Þér mun
þykja gaman að koma til
Gávle. Þar erum við í yfi-r-
gnæfa-ndi meirihl.ula, -ein-s og í
fl-estum fcæjum í Svíþjóð. En
það er þó ekki aðaiatriðið,
hel-dur hitt, að í Gávle hafa
flofcksbræSur ckkar notað
tækifærið og unnið alveg dá-
sam-legt starf íy-rir alþýð-una.“
Og ég hlakkaði til að koma
til Gávl-e.
Við ókum skammt íiá
ströndin-ni, um skc givaxnar
sv-eiti-r. Eig var'ð alv-eg stein-
hissa á því, að trán virtust m.
a. vaxa beint upp úr grjótinu.
Eg bení-i, u-m ieið og við fór-
um framhjá, -og ss-gði við
Sundin: „Eg -skil þetta -eikki.
H-vernig stendu-r -á bessu? —
Vaxa trén beint upp ú-r grjót- j
::vu?“ Han-n skildi mi-g -ekki í
fyrstu, en svo útsfcýrði é-g það
f-yrir honum. „Eg hélt að trén'
þyrftu að -vaxa úr mold, —j
heima höidum við, að ja-rð- j
vegu-rinn sé svo snauður að
frjómagni, að -við ig-etum ekki
eignazt skóga.“ — Ha-nn brosti.
Nei, trén verða því betri, því
snauðari sem jarðvegurinn er.
Trén taka fcraft s-inn með
krónum sínum, úr loftinu,, frá
sólinnd. Svon-a -er það.“ Hann
brosti — og mér fannst eins
og honu-m fyndist sem hann
væri að tala við barn, enaa
hef ég líkast til verið barns-
leigur á svipinn.
Þetta var þægileg brautar-
fe-rð. Það var þó gott að hún
s-tóð ekki len-gi. „Eftir þrjár
mínút-ur í Gáv.Ie,“ -sagð-i braut
arþjónn um leið og hann opn-
aði klefahurðina hjá ofckur og
lokaði ‘henni -aftur. Svo
r-enndum við inn á brautarstöð
ina í Gávl-e. Meðan v.ið vorum
á leiðinni til hótelsins, sem
við -áttum að gista í um nótt-
ina, huigsaði ég dálítið kvíð-
inn: „Hv-ers kona-r vistarveru
sfcyldi maður nú fá? Ætli
maðu-r v-erð-i að búa á fímmtu
hæð, lyftulaus, sæfcja vatn í
þvottaskál- í kjajlarann og
bera töskurnar up-p alla le-ið.
Skyldu v-era nokkrir hótel-
þjónar?“
En áhyggjur mínar þurrk-
uðuiS't bur-t, þegar tveir svein-
ar mættu okk-ur á tröppun-
um, tóku föggur öfcfcar,
leiddu -ofcikur að r.fgreiðslu-
borðinu, þa-r sem brosandi og
k-urteisir menn heilsuðu -okkur
og létu ó'kfcinr sfcrifa nö-fn
okfcar 'í gestabófcina. Og eftir
augnablik vorum við leidd í
prýðilegt herbergi. þar sem
allt var til r-eiðu, V-ið höfðum
efcki mikinn tíma til -stefnu.
Eftir -stutta stund áttum við
að v-e-ra ti-1 s-taSar á tröppum
Eáðhúsið í Gávle.
hóte!1'r.s. ÞaSan átt-um viS að
far-a í Ökufcro uni bccu'r.a eg
sjá ýmis íyrirtækiý-en ur ot-cu-
v-eizl-u, - m h'paó mii■
æíÍE.Si' að jhalda cVvr í -rrð-
h’úsu bor-gHi’inna-i. V:ð rnætt-
u-m vita.nl?ga á ti-Isattum t.-rsTa
og ólum síð-an um borgiina. j
Við skoðuðum iðjuver,!
barnsihedm-ili, sern voru þau |
Mlfcomnustu, sem ég hef séð j
— cg jafníramt þau dý-rustu. i
Eitt þeirra- hafði kostað 180 j
þúsund £-ænskar krónur, enj
þar var líka dásamlegt um að
litast. ViS hl-ustuðum þar á
forstöðukonuna segj-a frá
rékstri h-eimilisins. í Gávl-e
voru 7 slík -heimili, en í borg-'
inni -eru 45 þúsundir íbúá. Eg
sat í litlum stól við lítið borð
og lék mér að litlu-m 1-eik-
föngum. M-enn brostu áð mér,
en mér stóð alvag á sama. —
Mér þótti -sem, ég myndi b-et-
ur fá barnahei,mil,ið „á beil-
ann,“ af ég gerði þetta, -enda
man ég allt þetta d-ásamlega
umhv-erfi .mjö-g greinil-ega án
þess að ég h-afi skxifað nokkra
punkta í vásabókina. Við
skoðuð-um allsherjar bæjar-
þvoítahús. „Það -er erfitt að .fá
húsmæðuinar til þsss að
s-encla þvott sjnn í þvottahús-
ið,“ sagði einn hæjarfull-trú-
anna við mig. „Hús-mæður
eru allta-f mjög vanafastar.
Eru þær það -ekki líka á Is-
landi? Sérðu þa-rna á milli
trjánna? Þ-a-r e-r húsmóðir að
h-en-gja upp þvoít. Hun trúir
ekfci -enn á þvottahúsið, En
þetta kemur. All-ur þvottur í
Gávle verður -eftir fá ár þv-e.g-
inn í þvottahúsunum okkar,
sem bærinn rekuT.“ Svo
skoð-uðu-m -við elliheim-ili, dá-
sam-l-eg -ellibeimili. Við s'koð-
uðum bæjarhús og hlustuðum
á kjörin, sam lei-gj-endur'nir
nutu. Það- var ekk-i langt frá
því að vera hið sama og hér
h-ei-ma. En. þó u.ndarlegt mie-gi'
þykja, þá h-eld ég, að ég h-afi
'■ (
Sam-bands isl. sveitarfélaga verður haldið á
Akureyri da-gana 25. og 26. júlí n.fc.
Da-gskrá samkvæmt lögum siaimbandsins,
Staður og stund -er þingið v-erður sie-tt v-erður
nánar auglýst -síðar.
Reykjavík, 23. júní 1948.
STJÓRNIN.
hvergá rekizt á iafngóð kjer
og- þeir iijóta, S-e-m hér ei-ga
v eika:nar.nabús.taði. Viö -er-
vin- yfirle-itt ko-mnir. ákafl-ega
1 gt í félagi.mál'sfnuiTL og é-g
Liyag að- við gsfum .-ekfci lært,
mfkið í þeásum efnum af öðr
um þjcðum. Amiars -eru Svíar
I-angra komnir í byggingamál
um fyri-r almen.ning en Danir,
Norðmsnn- standa er.n að bn-ki-
Ðönum, -en við erum, brátt
fyrir allt, fc-omni-r ilengst. Þe-tta-
er min skoðun, hvað sem aðr-
ir kunna að segja.
Ög svo ókum við út í Folk-
par.ken. Hann er reisíur, -eð;a-
búinn út, hvað sem þið viljið
kolla þao, af verkalýðs'félög-
unum í Gávlé. Þa-r eru glæsi-
leg íþróttamannvirki fyrir
allar greinar íþró.ttanna. ■ Þar
eru sfcemmtistaS'ir og þar eru
danssakr, en efc-ki- aðeins fyrir
j-azz og nýtízku .dansa, helclur
o-g fyrir þjóðdsnsa. Tveir sa-1-
ir, mjög v-el skiipt á 'milli, -en í
báðum hægt að dansa ó sama
tíma. Bæjarfulltrúi sagði við
mig: „Þáð þýðir ekki að
spyrna- á ihóti ó-skum æskunn-
ar, -en- þau verðmæti, ssm for-
tíðini getur geíið -hennr, vsrða
að vera handhæg: — og vio
h-öfum þau öll hér.“ Eftir. aö
við höfðum dvalizt sóða stund
í þessari glæsiléigu - æskulýðs-
hcill, og yo-rum á loiðinni út,
sa-gði ég við Ivar Guðmunds-
son: „Eg held, að þ-eir, s-ern
m-sst tala um æ-skulýðshöll
heima, án þess að viía, hvað
b-eir eru að -tala um, ættu að
fsra hing-að -til -Gávla. o-g sfcoða
þessa. Það þarf ekki að ifa-ra
lenigra til' að leita að fy-rir-
mynd.“ ívar kinkaði fcolli. Eg1
beld, að hann ha.fi- v-.e-rið sam-
méla mér í þessu. Og -svo var
að sjáifsögðu veizla urn
kvöldið. — Ræður, húrrahróp
— gleðskapur. Eg -spurði for-
stöðu-mann samkvæirítsins,
rikisdagsmann og borgarstjóra
— og að sjálfis-ögðu ja-fn-að'ar-
mann, h-vernig -flokksskipun
væri í bæjarstjórninni. Þar
eru 24 jafnaðarmenn, 7 frjáls-
lynclir, 5 íhaldsmenn og einn
kcmmúnisti, „því HiiSúr,“
bæt-ti hann- við. „Það er
s-k-öman fyrir okkur hérna.
Margir bæir hafa en-gan kom-
múnista í bæjarstjórn.“ —
Gávle ó fa-gurt ráðhús, það
eiga allir bæir i Svíþjóð, sem
vilja teljast virðin-gar\ærðir.
Fraxnhald á 7. síðuv j