Alþýðublaðið - 11.07.1948, Blaðsíða 5
SMnudagur 11; r^flÍT 1948.
ð
jt -■díyH
»
*>
HÉR ÁÐUR FYRR og
þar til fyrir fjörutíu eða
fimmtíu árum, héldu Maori-
búar í heiðri fornar siðvenj-
ur sínar og átrúnað allan,
einkum í afskekktum héruð-
um. Margir voru siðir þeirra
ihiniir furðulegustu frá okkar
sjónarmiði séð; meðal annars
var það ævaforn venja hjá
þeim að velja beinum fram-
liðinna manna fylgsni, ýmist
í holum trjám eða klettaskor-
um víðs vegar á eynni. Síðan
voru staðir þessir „taboo“
þ. e. a. s. þjóðtrúin taldi
hverjum þeim ógæfu búna,
sem við þeim liróflaði, eða
jafnvel aðeins snerti þá. Yrði
til dæmis einhverjum að-
komumanni það á, vegna ó-
kunnugleika, að halla sér upp
eð slíku tré, var hann sjálfur
talinn ,,taboo“ á eftir; bölv-
un staðarins hvíldi á honum,
honum var útskúfað frá ætt-
flokki sínum sem réttdræp-
um útlaga, er eniginn mátti
björg veita, án þess að kom-
ast í sömu bölvun. Og væri
hann ekki maður af háum
stigum, gat hann ekki fengið
neinn prest eða töframann til
þess að særa þessa bölvun á
brott.
Ég ætla mér ekki þá dul
að skýra eðli eða verkanir
þessa „taboo“. Það hafa þeg-
ar gert menn, sem bæði hafa
meiri þekkingu og ritleikni
til að bera en ég. Engu að
síður er það álit mitt, að
enginn hafi enn rannsakað
þetta efni eða skilið til hlítar
—- ekk einu sinni Maöribúar
sj álfir.
Þegar ,,taboo“-trúin hófst,
er sennilegt, að verkanir
þess hafi verið háðar ákveðn
um lögum og reglum, auð-
skildum og greinilegum, en
síðar hafi smámsaman bætzt
við þau lög ýmiss konar á-
kvæði og viðurlög, unz svo
var komið, að bölvunin var
orðin trúarieg martröð, alls
staðar nálæg og án nokkurra
takmarkana.
Ég hef vissu fyrir því, að
enginn var sá hlutuir til með
Maoribúum, sem ekki gat orð
ið ,,taboo“. Matur, eldur, loft
og vatn gat vanhelgazt af
bölvun þess, engu síður en
menn, konur og börn. Og
menn gátu orðið „taboo“ án
þess að þeir sjálfir hefðu
minnstu hugmynd um það
fyrr en fjötrar bölvunarinn-
ar voru á þá lagðir. En þótt
þeir rötuðu í slíka ógæfu ó-
viljandi og sökum ókunnug-
leika, urðu örlög þeirra jafn
hörmuleg og óumflýjanleg
fyrir það.
Hvítir menn sluppu veiiju-
lega við þessa bölvun, ef þeir
létu sig hana engu skipta eða
fluttu á brott úr héraðinu, ef
þeir höfðu, viljandi eða óvilj-
andi, gerzt brotlegir við ,,ta-
boo“-lögin. Því miður gat ég
samt ekki, ýmissa orsaka
vegna, flúið bölvunina, er ég
sjálfur rataði í fyrr nefnda
ógæfu.
Þegar þeir atburðir gerð-
ust, var ég framkvæmdar-
stjóri við verzlun eina að Te
mata á norðanverðri Maori-
eyju. Eyjarskeggi nokkur,
Puketawa að nafni, hafði
gerzt þjónn minn, og var
hann kynjaður frá suðureyj-
unum. Hafði hann stundað
nám við trúboðsskóla þar, og
gat því, vegna menntunar
sinnar, veiifct mér dálitla að-
stoð við afgreiðslustörfin í
verzluninni. Bæði vegna
skólanámsins, sem hann var
með afbrigðum hreykinn af,
og vegna langvarandi kynna
af Evrópumönnum, taldi
hann sig hátt hafinn yfir
aamlanda sína, einkum norð-
ureyjamenn. Kallaði hann þá
heimska og fákæna vi'lli-
menn, lézt virða einskis lög
þeirra og siðvenjur og átaldi
mig jafnvel á stundum fyrir
áþarfa nærgætni, er ég leitað-
ist við að forðast árekstra við
þá. Á yfirborðinu vair hann
uppskafningur, og það ein-
mitt vegna þeirrar litlu
menntunar, sem hann hafði
hlotið, en bezti drengur inni
við beinið.
Verzlunarhúsin, íbúðarhús
mitt og vöruskemmurnar
stóðu við ósa Mangapaiárinn-
ar og svo nærri hafi, að sjáv-
arfal'ía gætti mjög við strönd-
ina. Undir lágum hæðum
skammt frá stóð Maoriþorp,
er taldi um það bil níu hundr-
uð íbúa. Vegna einstakrar
umhyggju, er húsbændur
mínir báru fyrir tímanlegri
velferð þessairra manna,
höfðu þeir stofnsett verzlun
sína við árósana, og var það
hlutverk mitt að annast dreif-
ingu þeirra mennirtgargæða,
er þar voru á boðstólum, til
þorpsbúanna. Þar eð ekki var
um önnur verzlunarhús að
ræða á hundrað mílna svæði,
þurftu húsbændur mínir
hvorki að kvarta né kvíða
því, að þessi umhyggja þeirra
bakaði þeim fjárhagslegt
tjón. Farmur sá, er gufuskip
þeirra sótti ársfjórðungslega
til stöðvarinnar, var áreiðan-
lega talsvért meira virði held-
ur en þær vörur, sem Maori-
búar fengu í skiptum.
Með gjöfum, sem í raun
réttri voru harla lítils virði,
hafði mér tekizt að vinna vin
áttu þorpsbúa. Ég var orðinn
nákunnugur höfðingja þorps-
dagskvöldum gerði ég það óg héldum af stað í sama mund
oft mér til skemmtunar, að ég [og niðamyrk þokan skall yfir
réri niður eftir ánni með otokur og byrgði alla útsýn
Puktawa á fuglaveiðar, enda
bætti fengurinn oft mataræði
okkar til muna. Lokuðum við
jafnan verzluninni, er við fór
um slíka leiðangra.
Það var leinimiitt í einni shkri
veiðiför, sem við rötuðum í
ógæfuna.
Fuglisnn var óvenjulega
styggur þadn dag og eltum við
hamn lengi og viða um leir-
urnar. Vegna veiðiábefðar
okkiar tókimi við ietoki eftir því
fyrr en mér varð af hendingu
Htið til sjávar, að veðurbreyt-
ing var í aðsigi. Sjávarflötur-
Sunnudagssaga
■Alþýðublaðsins
inn, sem áður um daginn
hafði veriö dimmiblár, var orð-
inn blýgrár og fjarst við hafs-
ins, Te Horo, enda hafði ég
gefið yngstu konunni hans
hálsband úr gerviperlum.
Mæðrunum í þorpinu gaf ég
ódýra skartgrip.i og börnum
þeirra sætindi. Húsbónda-
hollusta mín bauð mér að
beita lægni og þolinmæði í
því skyni að venja þessi nátt-
úrubörn á notkun þeirra mun
aðarvara, er hvítir menn
ekki aðeins telja sig ekki
geta án verið, héldur græða
og fé á að framleiða til sölu,
svo sem sykur, te og tóbak.
Þess vegna áleit ég hyggileg-
ast áð forðast allt það, er
braut í bága við fornar sið-
venjur þeirra, trú og hjátrú.
Tek ég þetta fram til þess,
að lesendurnir skilji betur þá
frásögn, er á eftir fer.
Þetta haust var mikið af
alls konar vaðfugulum á leir-
unum við árósana. Á laugar-
rönd var sjónjdeilda'rhringur-
inn hulinn myrkum þoku-
bólstrium. Þetta var ótvírætt
mier ki þess, að hvassviðri væri
í uánd. Við máttum eniga
stund missa. Rösk míla vegar
var þangað, sem bátur okfcar
lá fyrir stjósra, en um sléttar
leh’Ur að fara. Við áttum þann
einan kost að þreyta fcapp-
hlaup við þokubólstrana, sem
bar hratt fyrdr vindi að landi.
Ef við töpuiðum 'þvií: kapp-
hlaupi, beið okkar villuráf um
fceimileitalauisar og víðlendar
sandleirumar, er hlaut að
enda á þann hátt, að við
drukknuðum í aðfaHsöldun-
um.
Hamingjan reyndist okkur
hláðholl. Við nóðum að bátnum
og sprengmóðir af hlaupunum
undum við upp seglin í skyndi
eins og þyíkkt, húmgrát’t tjald
hefði verið dregið fyrir sviö
uonhyerfiisiins'. Engin leið var
að haJda réttri stefnu, því þok-
an var svo myrk, að við mótt-
um ietoki gréina árbakfcanta.
Það bætti að vlísu notokuð úr
skák, að áin rann. til vesturs,
en vindur stóð af austri. Við
áttum ekki ammars úrkost.a en
sitja sem fastast ó þóftunuim,
gæía seglanna og treysta því,
að báturinn steyttiietokiánieinu
af þeim fjöllmörgui sfceirjium,
klettum og leyjum, siem hvar-
vetrua gerðu hættufeiga síiglinjga'
leið um árósanja, jafnviel í
björtu veðri. Við skiptum brátt
rmeð okkur veiikium, Pukata-
wa- gætti sie'gl'anna, en éig sett-
ist ■undir stýrið, og síðan sigid
um við um þennan þokuheíkn,
án þess að vita hivað' við tæki.
Skyndilega rak Putoatawa
upp óp m'iitoið. Ég leit upp og
só myrkan hamravegg við
stafn. Ég reyndi að breyta -um
stefnu, en það var um. seinan;
alda reið undir bátinn o-g bar
hamn meðfram Mettfnum, unz
hún kastaði honum upp á
mjóa sándræmu í lágri sfcoru.
Báturinn brotnaði ekki og
fcþkst okkiur skjótt að draga
hann það hótt upp í siaindinn,
að flóðaldain næði honum ekki.
Við sáum þegair, að við
höfðum strandað við eina af
þeim eyjum, sem við worum
að vona að oktour tætoist að
sneiða hjá. Og enda þótt lotokur
þætti það hlutskipti ekki sem
b'ezt, hefði það samt orðið
sýnu verra, lef yið befðum
sitrandað á ieinhverju sker'inu
ígða flúðþnni, eða' brimið hefði
brotið bát oktoar i spóm við
einhvern hölfð'ann í ármynn-
inu. Við höfðum þó þurr,t land
undir fótum, hvað sem öðru.
leiið, og nú var um það eitt að
velja að bíða rmz þokunni
létti. Við vorum holdvo'tir efí-
ir istranidvolkið, o.g varð oktour
Framhald á 7. iíðu. J