Alþýðublaðið - 23.07.1948, Qupperneq 5

. Iffi5stuðagu£:- 23t-s ;3hUí- 4948.
iðnaðarins í
islenzku afvinnuiífi
Niðursíöður rannsóknar á iðnað-
inum, sem fjárhagsráð lét gera
Lf
SEINT á síðaistliSnu sumri
ákvað fjárhagsráð að Mta fram
fara svo nákvæma og rækilega
rannsókn á íslenzkum iðnaði,
eiem tök væru á, og unnt væri
að framkvæma á hlutfallslega
ekömmum tírna. Hagfræðilega
eéð var þáttur iðnaðarins í ís-
lenzku atvinnulífi að mestu
órannsakað mál, og hugmynd-
5r þær, sem menn yfirleitt
gerðu sér um mikilvægi hans
fjrrir þjóðfélagið í heild, fram-
leiðsluafköst, gj aldeyrisnotkun
og vinnu úr innlendum hrá-
efnum, starfsmannahald og
vélakost, áreiðanlega mjög
íangt frá þeirn veruleika, sem
fram kom við þessa rannsókn
og finna má í skýrsiu þeirri er
ráðið hefur nú lokið við að
eemja um niðurstöður rann-
sóknarinnar.
Fara hér á eftir helztu niS-
wrstöður úr þeirri skýrslu:
jRANNSÓKNARTÍMINN.
Það tímabil, sem þessi fyrsta
tilraun til rannEÓknar á ís-
lenzkum iðnaði nær yfir er:
'Árið 1946 allt, árið 1947 fram
fcil 1. október og „áætlun“ fyr-
ir árið 1948. Við „áætlún“
'ársins 1948 er þó það að at-
buga, að hún er ekki miðuð
yið það, 'hvað æt’la má að raun
werulega verði unnið eða fram
leitt né heldur við rannsókni á
neyzlu landsmanna eða þörf-
ium, heldur við full afköst véla
þeirra, sem fyrir hendi eru, eða
eru að komast í notkun, og
fulla nýtingu þess 'húsnæðis,
sem iðnaðurinn hefur yfir að
tráða eða mum hafa á því ári.
Er þá í þieim „áætlunum“
gengi’S út frá þeirri forsendu
■að nægilegt hráefni væru fyrir
foendi og alk staðar miðað við
það verðlag, sem þekkt var á
þeim tíma, er ,,áætlunin“ var
gerð.
Verður að foa-fa þetta í huga,
þegar S'amanburSur er gérður
yið 'hin árin.
Tö'lurnar fyrir árið 1948 eru
því aðeins hugsaðar tölur, þar
sem komast mætti lengst, að
sumu 'leyti að óbreyttum að-
stæðum (verðlag og vinnu-
laun) og að sumu leyti mjög
’breyttu ástandi (t. d. nægileg-
lim hráefoum).
Er þvi ekki unnt að segja
ífyrir um, að hve miklú leyti
,,éætlun“ ársins 1948 verður
að raunveruleika, en hins veg-
ar eru niðurstöður rannsókn-
arinnar fyrir árin 1946 og
1947 fram til 1. október eins
nálægt raunveruleikanum eins
Og komizt varð.
810 FYRIRTÆKI.
Alls bárust fjárhagsráði
skýrslur og lupplýsingar frg 800
lyrirtækjum, en auk þess1 var
gerð „áætlun“ vegna 10 hrað-
frystihúsa, sem ekki senda
fekýrslur, og er sú „áætlun“
miðuð við meðaltöl annarra
■fyrirtækja í þeirra iðngrein. Af
þessum 810 fyrirtækjum vinna
141 úr innlendum hráefnum
sem aðalefnum, en 669 fyrir-
tæki nota erl'end hráefni sem
aðalefni til framleiðslu sinnar.
Af þeim fyrirtækjum, sem
vinna a'ðallega úr innlendum
hráefnum eru 120, sem fram-
■leiða aðallega afurðir til út-
flutnings, en 21 fyrirtæki fram
leiðir fyrir innlendan markað.
Fer hér á eftir yfirlit yfir
flbkfcun og skiptingu þessara
fyrirtækja.
A. flokkur.
Fyrirtæki, sem vinna úr
innlendu 'hráefni sem aðalefni:
Fjöldi fyr-
irtækja:
1. Ullarverksmiðjur 3
2. Sútunarverksm. 3
3. Kjötfars og pylsug. 5
4. Mjólkur og rjómabú 5
5. Hraðfrysti og frystih. 86
6. Sútiun á fiskroðum 2
7. Niðursuðuverksm. 10
8. - Fiskimjölsverksm. 5
9. Lýsishr,einsamarst. 3
10. Síldarverksmiðjur 14
11. Ýmislegt 5
Samtals 141
B. flokkur.
Fyrirtæki, sem vinna úr er-
lendu foráefni sem aðalefni:
Fjöldi fyr-
irtækja:
1. Brauða og kökugerðir 35
2. Smjörlikisgerðir 6
3. Ö1 og gosdrykkjagerðir 4
4. Kaffibrennslur og kaffi-
bætisgerðir 4
5. Sælgætis og efnagerðir 25
6. Sápu- og snyrti- og
hreinl'.vöruvebksm. 5
7. Efnalaugar 10
8. Vefnaðarvöruiðnaður 76
9. Leðurvöruiðnaður 13
10. Gúmmívöruverkst. 6
11. Lakk- og málningar-
vöruverksm. 1
12. Umbúðaverksmiðjur 11
13. Trésmíðaverkstæði 323
14. Steinstieypuverfcstæði 32
15. Reiðhjólaverkstæði 3
16. Bifreiðaverkstæði 25
17. Málmiðnaðarverksm. 52
18. Veiðarfæragerðir 7
19. Þjálsmiðjur (plastic) 3
20. Glerslípun og spsglag. 3
21. Prentsmiðjur 14
22. Ýmis'legt 11
Samtals 669
RANN SÓIvNAREFNIÐ.
Efni það, sara rannsóknin
beindis't að var í 'höfuðatriðum
þetta:
Hráefnanotkun fyrirtækj-
anna að magni ok kostnaðar-
verðmæti, þ. e. verðmæti á
f ramleiðslust að, sun durli ða ð
eftir því hvort um erlend eða
innlend hráefni var að ræða.
Framlieiðs'lumagn og verðmæti
ársins' 1946 óg 1947 fram til
1. okt. og „aéetlað“ framleiðslu
magn og verðmæti 1948 miðað
við full afköst.
Á VEGUM FJÁRHAGSRÁÐS hefur síðan í fyrra-
sumar farið fram fróðleg og lærdómsrík rannsókn á
þætti iðnaðarins í íslenzku atvinnulífi, sem hingað til
hefur verið lítt kunnugt mál. Er rannsókn þessari nú
lokið og hefur fjárhagsráð látið semja ýtarlega skýrslu
um niðurstöður hennar. Birtir Alþýðublaðið í dag út-
drátt úr þessari skýrslu.
Starfsmannahald 1. okt.
1947 og mesta og minnsta starf
mannahald 1946 ásamt „áætl-
un“ fyrir 1948. Orkunotkun,
fjármagn bundið í vélum og
fasteignum, gjaldeyrisþörf
sundurliðuð eftir hráefnum,
vélum og umbúðum, og opin-
ber igjöld.
NOKKRAR HEILÐARNIÐ-
URSTÖÐUR.
Þax sem það yrði of langt
mál að rekja hér allar þær
upplýsingar og' niðurstöður,
sem komu í ljós við þessa rann
sókn, skal 'hér aðeins skýrt frá
nokkrum belztu niðurstöðutöl
unum.
Á árinu 1946 hefur íslenzk-
ur iðnaður notað imnilend foxó-
efni fyrir kr. 168 milljónir og
erlend hráefni fyrir um 105
milljónir, eða að beildarhrá-
efnanotkunm foefur þetta ár
numið um 273 millj. kr. að
kostnaðarverði á innlendum
framleiðs'lustað. Þær afurðir,
sem iðnaðurinn skapaði úr
þessum hráefnum, námu að
peningaverðmæti kr. 510
mi'llj. s. á. og tala þeirra, sem
unnu að því að skápa þessi
verðmæti var 8.280 manns1.
Fram til 1. október 1947 varð
hráefnanotkunin: Innlend hrá-
efni um kr. 182 millj. og erlend
hráefni um kr. 92 mi'bj. eða
samtals um 274 millj. kr. Þann
ig hefuir heildarhráefnanotkun
in orðið 1 mi'llj. Ikr. meiri á 9
fyrs'tu mánuðum ársims 1947,
en allt árið 1946.
Auknin-g þessi á sér ein-
göngu stað í innlendum hrá-
efnum, en þar að aúki eru töl-
urnar ekki fyllilega sambæri-
legar vegna verðhækkana á
hráefnum, sem orðið hafa á ár-
inu. FriamleiðsluaÉurðirnar
(seldar fram'leiðsluvörur og
birgðir af óseldum framl'eiðslu-
vörum) er talið þetta ár fram
til 1. okí. kr. 486 millj. eða
24 millj. minna en allt árið
1946.
Geta kgið til þess ýmsar á-
stæður, t. d. tjón' á framl'eiðslu
afurðum, of hátt mat á rýrnun
birgða, söluverð ekki hækkað
í folutfalli við hráefni og ann-
an framileiðslukcstnað, og
munu þessar ástæður aliar
liggja að nokkru til grundvall-
ar, sú síðasttalda þó minnst.
Þann 1. ökt. 1947 voru starf
andi 8248 menn við þennan
iðnað, eða aðeins færri en
1946.
Árið 1948 myndi heildarhrá-
efn'anotkunin verða sem hér
segir, ef unnið væri með fullri
afkastagetu:
Innlend hráefni fyrir kr.
314,8 millj. eða 87% aukning
frá 1946, erlend hráefni fyrir
kr. 181.3 millj. eða 73% aukn-
ing frá 1946. Hráefn'anotkunin
yrði því alls árið 1948 kr. 496
milljónir, eða 82% aukning
frá 1946.
Heildarverðmæti framleiðslu
aifurðanna er áætlað þetta ár
kr. 928 millj. og yrði þar þá
einnig um 82% aukning að
meðaltali að ræða frá 1948.
ÁÆTLUÐ GJALDEYRIS-
ÞÖRF 1948 — 100 MILJ. KR.
Gjal'deyrisþörf iðnaðarins er
áætluð alls kr. 123 millj. 1948,
og er sú áætlun, eins ,og allar
aðrar áætlanir fyrir 1948 mið-
uð við full afköst véla og tfuilla
nýtingu annarra framleiðslu-
tækja. Skal þá sérstaklega á
það bent, að engar sannanir
eru ifyrir því, að neyzluþörf
þjóðarinnar svari ávallt til
þess. Á hinn bóginn hníga
mörg rök í þá átt, að sumar
iðngreinar geti, með þeim vél-
um og fr.amleiðslutækjum,
sem þær hafa nú yfir að ráða,
framleitt mikið meira af ýms-
um vörum en þjóðin-hefur þörf
fyrir. Stafar slíkt eingöngu af
skipulags- og 'eftirlitsleysi og
sfcorti á upplýsingu og þekk-
ingu um hið raunverulega á-
stand, þegar verið1 er að
stofna ný fyrirtæki og leyfa
vélainnflutnin'g til landsins.
Þessi gjaldeyrisþörf 1948
skiptist þannig, að:
hráefni eru áætluð 98.312 þús.
vélar og varahlutar
áætlaðir 15.965 þús.
og umbúðir eru 8.734 þús.
Samtals kr. 123.011 þús.
Hér ber þess að gæta, að til
frádráttar þessum 123 millj.
TVISITáU
frá Kollandf
\Getum útvegað innflytjendum (Heild-
verzlunum) tvisttau á góðu verði til
afgreiðslu innan þriggja vikna frá
Amsterdam.
HEILDVERZLUN SIG. ARNALDS.
Hafnarstræti 8. Sími 4950.
koma um það bil 23 millj. eða
gj'aldeyrisþörf brauða- og
kökugerða, trésmíðaverkstæða
og steinsteypuverkstæða, sem.
í gjaldeyris og innflutnings á-
ætlun er meðtalið i öðru sam-
bandi. Er þá ótalin áætluð
gjaldeyrisþörf fyrir um 100
milljónir króna.
Er hér um að ræða aliveru-
lega aukningu á 'gjaldeyris-
þörfinni frá 1946, að því er
kemur til foráefna og umbúða,
eins og við mátti búast.
Þess ber þó að gæta, að
ráðgerð gjaldeyrisþörf vegna
innflutnings á vélum, foefur
lækkað verulega frá síðustu 2
árum og vegur það að nokkru
upp á móti aukinni gjaldeyris
þör.f vegna forá&fna og um-
búða. Til skýringar skal þess
getið, að samkvæmt verzlun-
arskýrslum foagstofúnnar
voru fluttar inn. vélar, áfoöld,
skip og önnur framleiðslutæki
1946 fyrir kr. 138 millj., þar af
iðnaðarvélar eingöngu fyrir
'kr. 30 millj. Hráefni til iðnað-
ar voru 1946 flutt inn fyrir 50
—55 millj. kr., eða samanlögð
gjaldeyrisnotkun iðnaðarins
það ár kr. 80—85 millj. á móti
100 millj. samkvæmt áætlun-
inni fyrir 1948.
AUKNING IÐNAÐARINS
RÉTTMÆT FRÁ GJALD-
EYRISSJÓNARMIÐI?
Á nokkr.um undan gengnurn
árum hefur verið flutt mjög’
mikið af nýjum og stórvirkura
iðnaðar eða framleiðsluvéium.
sem liður í þeim nýju fram-
kvæmdum, sem hafa verið á
döfinni.
Vélar þessar hafa ekki að-
eins þann kost, að vera nýjar
og stórvirkar, beldur einnig
þann, að vera gerðar fyrir sér-
stök verk eða framleiðs'lu á
sérstökum hlutum, sem bein-
linis neyða fyrirtækin til á-
kveðinnar verkaskiptingar,
sem annars foefur verið mjög
lítt þekkt fyrir.bæri í íslenzk-
um iðnaði.
Er árangurinn af þessu þeg-
ar auðsær á því, að iðnrekend-
urnir hafa notað sér kosti
, Framhald á 7. síðu. j