Alþýðublaðið - 17.08.1948, Blaðsíða 5

1
; Imðjúdagur

Gylfi Þ, Gíslason;
FYRIR SKÖMMU var
birt í Danmörku fyrsta þjóð-
hagsáæitlunin (N'ationalbud-
'get), sem samin hefur ver-
ið þar í landi. og fjallar hún
um þjóðarbúskap Dana á ár-
inu 1948.
í þjóðhagsáætlun er gerð
tilraun til þess að áætla,
hvernig búskapur þjóðar
muni verða á einhverju ó-
komnu tímabili, bæði í heild
Qg í ejnstökum atriðum-
hvað þjóðin muni fram-
leiða, hvað hún muni fflytja
út af vörum og þjónustu,
hvað hun muni flytja inn,
hvernig gjaldeyrisaðstaðan
muni breytast gagnvart öðr
um löndum, og hvað þjóðin
muni hafa sjálf til ráðstöfun
ar innanlands, hversu mikils
og hvérs hún muni neyta þeg
ar í stað af þessum verðmæt
um og hversu mikið hún
muni festa í varanlegum
neyzluverðmætum og hversu
mikið í framleiðslutækjum
og hverjum, og hversu mikið
þjóðareignin sukist þá eða
minnki, hvernig þjóðartekj-
urnar skiptisí milli atvinnu-
stéfta, hversu miklu einstak-
lingar ráðstafi af þjóðartekj
umim og hversu miklu hið
opinbera ráðstafi, hversu
imikið sé sparáð og hversu
miklu eytt o. s, frv.
Mjög skammt er síðan tekið
var. að gera tilraunir til að
semja slíkar þjóðhagsáætlan
ir. Með öllum menningarþjóð
um hefur um langan aldur
verið unnið að margs konar
hagskýrslugerð, svo að hægt
væri að fýlgjast með t. d.
íramleiðslu helztu afurða,
inn- og útflutningi, verðlagi,
fólksfjölda, greiðslujöfnuði
gagnvart öðrum löndum, o.
s. frv., og eftir því sem hag-
skýrslugerðin hefur náð til
fleirj sviða, hafa skilyrðin
foatr.að til þess að öðlast heild
aryfirlit yfir þjóðarbúskap-
jnn allan. og hefur með ýms
um þjóðum verið unnið að
því að semja slík yfirlit eft-
jr á, að sjálfsögðu á grund-
velli hinna almennu hag-
Bkýrslna og e. t. v. sérstakra
rannsókna. En eftir 1930
tóku ýmsir hagfræðingar að
ritá um nauðsyn þess og skil
yrði. að heildaráætlanir um
þjóðarbúskapinn væru samd-
ar árlega óg fyrir fram, þann
iig að hægt væri að gera sér
grein fyrir, hvernig líklegt
væri, að þróun þjóðhagsmál-
anna yrði, svo að auðveldara
væri að gera sér þess skýra
jgrein í tíma, hvaða ráðstaf-
ana ætti að grípa til á því
iskyni að ná þessu eða hinu
markmiðinu. Einkafyrirtæki
höfðu áður lagt allmikla
stund á samningu rekstrará-
ætllana og þær orðið stjórn-
endum þeirra til mikils
'gagns/
Þegar sú breyting varð á
hagkerfi þjóðanna, að hætt
vár að treysta því. að hjól at-
Vinnulífsins snerust af sjálf-
um sér, og ríkisvaldið tók í
sínar hendur stjórn þeirra að
Verulegujeyti. vaknaði áhugi
á því, að gera skilyrði til
slíkrar heildárstjórnar sem
foezt, og þá þóttust hagfræð-
jngar sjá, að brýna nauðsyn
foæri, til þess, að stjórnendurn
jr gætu gert sér sem gleggsta
grein fyrir, hvert stefndi í
Þessi mynd var tekin þegar Vilhelm Buhl flutti fyrstu þjóð-
hagsáætliun Dania. Buftil sést til vinstri á 'myndinni.
raun og veru, hvað yrði- ef
haldið væri áfram í óbreytta
stefnu, svo að menn gætu
gripið í tíma til nauðsynlegra
ráðstafana. ef menn vildu
forðast eitthvað, sem fyrir-
sjáanlegt væri, eða flýta þró
un, sem séð væri, að ella yrði
of hægfara. Hjá þeim fyrjr-
tækjum, þar sem áætlana-
gerðin var fullkomnust- var
hún fólgin í samningu áætl-
ana um bæði reksturinn og
breytingar á efnahagnum.
Hagfræðingar leituðust við
að semja fyrirmynd að slík-
um allsher j arreikningsskil-
um fyrir þjóðarbúskapinn
allan, bæði rekstur hans og
efnahagsbreytingar, en það
er flókið mál og ótal viðfangs
efni óleyst í því sambandi.
En engu að síður hefur ekki
verið látið sitja við fræðileg-
ar umræður.
í stríðinu tók ríkisvaldið
víðast hvar stjórn atvinnulífs
ins nær algjörlega í sínar
hendur. og það hefur jafn-
framt orðið að hafa forystu
í viðreisnarstarfinu eftir stríð
ið. í sambandi við þau efna-
hagsvandamál. sem við hefur
verið að etja, hefur mönnum
orðið Ijóst, hvert geysigagn
getur orðið að slíkum þjóð-
hagsáætlunum, sem að fram-
an er getið, jafnvel þótt ófull
komnar væru. Þess vegna
hefur nú í hverju landinu á
fætur öðru verið tekið að
vinna að skipulegri samningu
þjóðhagsáætlana. Engilsax-
nesku þjóðirnir hafa haft for
ysfu bæði að því er það
snertir að leggja fræðilegan
grundvöill að slíkri áæílana-
gerð og að hrirda henni í
framkvæmd, en Hollending-
ar hafa og lagt drjúgan skerf
til þessara mála, bæðj í orði
og á borði. Af Norðurlanda
þjóðunum urðu Norðmenn
fyrstir til þess að semja þjóð
hagsáæflun. og nú í sumar
birtu Danir fyrstu þjóðhags-
áætQun sína, svo sem vikið
var að í upphafi þessarar
greinar.
Þegar jafnaðarmanna-
stjórnin. sem nú sjtur í Dan-
mörku, tók við völdum, á-
kvað hún að koma þegar í
dtað ,á fót sérstakri r.efnd
innan sjálfrar ríkisstjórnar-
innar, eins konar fjárhags-
ráði, til þess að fjalla um
efnahags- og birgðamál, og
áttu sjö ráðherranna sæti í
nefndinni undir forsæti Buhl,
en hann gegnir ekki öðru
ráðherraembætti en að vera
Bavid Low,
David Low er tvímælalaust frægasti
heimsmála skopteiknari, sem uppi er.
Hann dregur flóiknustu vandamál fram
í einfaldar teikningar og lætur í Ijós
skoðanir sínar með undraverðri kýmni.
Alþýðublaðið birtir myndir háns öðru
hverju á fimmtu síðunni. • i
Aðeins í Á l p ý ð ub l a ð inu.
Gerizt áskrifendur. ----- Símar: 4900 & 4906.
formaður í þessari ráðherra-
nefr.d. Hún kom þegar á fót
sérstakrj skrifstofu fyrir ^
efnahagsmál og skipaði em-
bættismannanefnd ti;l þess
að semja þjóðhagsáætlun fyr
ir árið 1948 með aðstoð skrif
stofunnar. í þessari embætt-
ismannanefnd áttu sæti full-
trúar helztu stofnana Dana á
sviði þjóðhagsmála, og lauk
hún við samningu þjóðhags-
áætliunarinnar 15. maí síðast
liðinn, þóít ekki hafi hún
verið birt fyrr en nokkru
síðar.
Þjóðhagsáætluninni er
skipt í fimm aðalreikninga,
sem færðir eru eftir meg-
inreglum tvöfaldrar bók-
færslu, þannig að á hverj-
um rej,kningi er tekna-
og gjaldahlið og það, sem
fært er einum reikningi
til gjalda, er fært öðrum
•til tekna. Reikningarnir
eru þessir: 1) Atvinnustarf-
semi einstaklinga og hins op
inbera; 2) Búskapur hirs op-
inbera, að atvinnureksfri frá
töldum; 3) Búskapur einstak
linga, að atvinnurekstri frá-
töldum; 4) Viðskipti Dana
við umheiminn; 5) Sparnað-
ur og fjárfesting. Á reiknjng
um þessum sézí, bæði í ejn-
stökum atriðum og í heild,
hvernig þjóðartekjurnar
myndast og hvernig þeim er
ráðstafað og hvernig sam
bandið er milli einstakra
þátta , þjóðarbúskaparins.
Allar vörur og öll þjónusta,
sem seld er tiil neyzlu. sézt
t. d. í teknahlið reikningsins
fyrir atvinnusíarfsemi ein-
staklinga og hins opinbera,
en í gjaldahlið reikningsins
fyrir búskap einstaklinga.
Sala á vörum og þjónustu til
fjárfestingar eins’taklinga
sézt í teknahlið reikningsins
fyrir atvinnustarfsemi ein-
staklinga og hins opinbera,
en í gjaldahlið reikningsins
fyrir sparnað og fjárfestingu.
Hversu mikið einstaklingar
fá í laun, vexti og hagnað,
sézt í gjaldahlið reikningsins
fyrir atvinnustarfsemi ein-
sís.klinga og hins opinbera
og í teknahlið reiknir.gsins
fyrjr húskap einstaklinga,
vextir af erlendum skuldum
eru færðir í teknahlið reikn
ingsins fyrir viðskipti Dana
við umheiminn, en gjalda-
hlið reikningsins fyrir bú-
skap hins opinbera. styrktar
fé, sem einstaklingar fá frá
hinu opinbera er fært reikm
ingnum fyrir búskap hins op
inbera ti.l gjalda og reikningn
um fyrir búskap einstaklinga
til tekna, og þannig mætti
lengi telja. Áuk þessarar
heildaráætlunar um þjóðar-
búskapjnn allan eru svo
skýrslur um sundurliðun á
einstökum tölum heildará-
ætlunarinnar, og ætti ekki
að þurfa að fjölyrða um,
hversu mikla þýðingu það
hefur að geta gert sér greim
fyrir því fyrir fram, hversu
líklegt sé, að þessum eða hin
um þætti þjóðarbúskaparins
muni verða háttað.
Niðurlag á morgun.
Davíd Loiv:
Hvar er vatnið?
Hér teiknar Low sameinuðu
stínudeilunnar.
þjóðirnar sem brunamann, er ætlar að slökkva bál PaleA
Þegar á reynir, er ekkert vatn í slöngu hans.